30/10/2022
ولایت ارزگان:
ارزگان (روزگان) یکی از 34 ولایت افغانستان میباشد مرکز این استان شهر ترین کوت میباشد. ارزگان ساحه وسیعی را در شمال شرق قندهار تشکیل میدهد .(1) این ولایت مرکز افغانستان بوده که ملیت های هزاره و پشتون در ان سکونت داشتند که حدود اربعه ان از قرار زیر بود: از شمال با ولایت غور و بامیان و از جنوب با ولایت قندهار وزابل و از شرق با غزنی و از غرب با ولایت هلمند و غور در ارتباط است که مساحت ان در حدود 3400 کیلو متر مربع بود که در ان طبق امار های گذشته 513100 نفر سکونت داشتند وهمین اکنون از کابلkm 470 فاصله دارد (2) چون در حکومت های پیشین که قدرت به دست یک اقلیت محدود بود بر سایر اقلیتها قدرت داده نمیشد و اندک ترین ابراز نظر و حرکتی سرکوب میشد حکومت های وقت مناطق هزاره نشین را به خاطری که متفرق و جدا ساخته باشند این مناطق را به هر ولایتی ضمیمه ساخت تا در هر منطقه اقلیتی بیش نباشند که در این ولایت هم چنین برخوردی صورت گرفته است . مرکز این ولایت هم از ان مردم بسیار دور قرار داده شده تا از تعلیم وهر گونه رفاه دور باشند این سیاست ها ادامه داشت تا اینکه دوره انتقالی فرا رسید و بزرگان این قوم مشکلات خود را به دولت مطرح کرده تا اینکه ولایتی به نام دایکندی از این ولایت در سال 1384 ه ش به فرمان حامد کرزی جدا ساخته شد.
و امروز ولایت ارزگان با ولایات دایکندی ،هلمند ،قندهار ،زابل وغزنی سرحد دارد ومساحت ان به مراتب کاهش یافته است .
تشکیلات اداری ولایت ارزگان :
تشکیلات اداری ولایت ارزگان قبل از 1384 به قرار ذیل بود :
مرکز ولایت ترینکوت، ولسوالی چوره ، ولسوالی ارزگان خاص ، ولسوالی گزاب، ولسوالی شهرستان ، ولسوالی دایکندی ، ولسوالی گجران ، ولسوالی شهید ، ولسوالی دهراود ، ولسوالی نیش ، ولسوالی اجرستان که بعد از تجزیه شدن این ولایت ولسوالیهای گزاب ، شهرستان ، دایکندی ، گجران ،وبعضی جاهای دیگر از این ولایت جدا شده است.
گذشه تاریخی ارزگان :
صاحب طبقات ناصری ارزگان را شهر های قدیم غور میداند سنگ نوشته های متعدد در آن وجود دارد که تیانگر کیش مهر پرستی در سده پنجم در آن وادی بوده است وبه نظر می آید که نام گذاری آن هم متتنی برهمین آین بوده است .
1) این ولایت بر خط 66 درجه ، 14 دقیقه و 7 سانیه طول البلد شرقی و23 درجه ، 34 دقیقه و5 سانیه عرض البلد شمالی واقع بوده است. روزگان اسلی در حقیقت یکی از وادی های وسیعی است که در جنوب نشیبی های غور افتاده ، آبی که از این کوهسار سرازیر میشود این سرزمین را در جنوب غرب سرسبز میسازد وبعد از آن در دهراوات گذشته به رود هیرمند می پیوندد.
2) این ولایت که قدری به جنوب متمایل میباشد از زمان شیر علی خان الی 1343 هجری جزع ولایت کابل ، بامیان ، غوروقندهار بود. در سال 1343 هجری حصه ای از هریک ولایت مجاور گرفته شد وبه نام ارزگان ولایت علیحده به وجود آمد بناَ تاریخ وفرهنگ ولایت جاوربهان نفوذ داشته و به طورمشترک تاریخ آن با ولایات مجاور ارتباط میگیرد به طور مثال : شیخ میران، شهرستان ودایکندی با غزنی وبامیان ، گجران با غور ، چره ، دهروان ونیش با کندهار ، ازلحاظ عرفو عادات شباهت دارند.
3) در سرزمین پهناور سیستان وحوزه هیرمند دره وسیع وشاداب روزگار از نظر تاریخی نیز ارزش بزرگی دارد در قسمت های مختلف آن مخروبه های تاریخی و آثار قدیمی به مشاهده میرسد از جمله سنگ نوشته ها که بیانگر کیش مهر پرستی بوده در حدود سده نجم میلادی و وجه تصمیه آن نیز مبتنمی برهمین آئین است .
فلسفه نامگذاری ارزگان :
شواهد که این ناحیه به دست آمده چنین مینماید که ویژه روزگان ، زابل ، زین داور ( زمین داور ) سون غر ( چون غر ) با تحلیل ترکیبی آنها به نحوی ارتباط دارد به کیش مهر پرستی که در ساحات مختلف کشور افغانستان در سده های پنجم وششم میلادی یعنی قبل از اسلام رایج بوه است .
کلیمه مهر در اوستا به صورت میتره ( Mit Hra ) به معنی چشم روز وخورشید غروب ناپذیر منحیث ایزد به کار رفته وامروز این کلمه به معنی آفتاب مورد استعمال دارد.
وضع فرهنگی علمی واجتماعی:
زمانی که شهرستان و دایکندی مربوط ارزکان بود وضع فرهنگی ان مثل مردم هزاره جات بوده به مالداری ،بافتن گلیم وغد علاقه مندی داشتند امروز که انها جدا شده اند در قسمت جنوب یعنی ارزگان امروزی ساحه دهراود مردم مالدار بوده با کندهار وهلمند امیزش فرهنگی بیشتری دارند ،صید ماهی ،شکار خرگوش و کبک هم صورت میگیرد ، زرع گندم بهاری ، جو ، جواری و ارزن در انجا رواج دارد اما خاک مساعد و اراضی هموار که کفایت مردم را کند موجود نبوده اکثرا مواد اولیه خود را از ولایات مجاور تهیه میکنند.
جاهای تاریخی :
جاهای تاریخی ان نسبتا مورد توجه قرار نگرفته و به وسیله مردم تخریب و حتی به غارت رفته اما حفریات باستان شناسی هم آنقدر به کار نرفته است و فقط در شهرستان موجودیت مراکز تاریخی وجود دارد.
پیداوار مهم:
مالداری و تربیه گوسفند در این ولایت رواج دارد.گندم-ارزن و جواری زرع میشود. آلو بخارا-چهار مغز-انار-بادام و هنگ هم از جمله تولیدات آن به حساب می رود. در ارزگان معادن مس – سرب –زینک – فلورایت – آهن – طلا نیز وجود دارد که کندیان- دره نور- قلعه اسد و گزاب در نیمرود معروف بوده آبهای معدنی نور کاربونیت و نزدیک نیز در این ولایت زیاد است.(1)
زراعت:
ارزگان دارای2783000 جریب زمین قابل کشت بوده از جمله در حدود 573000 جریب زمین آبی 11000 جریب للمی برای حبوبات و نباتات -3000 جریب برای سبزیجات -15000 جریب برای میوه جات -390000 جریب برای جنگل- 1438000 جریب برای علفچرها و53000 جریب برای متفرقه.
خصوصیات زمین داری:
در ولایت ارزگان 45000 نفر سند زمین در اختیار داشته و توسعه زمین داری در این ولایت6/14 جریب بوده.
اطلاعات و فرهنگ:
در گذشته روز نامه ای در این ولایت فعالیت نکرده.(2)
اقلیم:
هوای دهراود ونیش معتدل بوده اما صفهات شمال ارزگان سرد وهوای کوهستانی دارد ، ترینکوت هوای نیمه صحرای دارد مقدار بارندگی ان از 200 به 300 میلی متر در یک سال تغییر مینماید درجه حرارت زمستان 20- ذرجهو در تابستان به 30درجه بالا میاید فصل زمستان طولانی توام با برفباری میباشد .
ساختار اراضی :
برجستگی های ارزگان را بند خاکباد ، شیرغر ، کافر جر ، کود طوس و کود نیلو تشکیل میدهد .کوتل پاچ از راه تنگی دره نور ، به ترینکوت وصل میشود ،دریای تیری رود ، اجرستان ، رود خوردک، کجرود و دریای هلمند در مجموع این ولایت را شاداب میسازد.(1)
