01/11/2024
https://www.facebook.com/share/p/UEUY98Qtzyugn9rP/
Czemu Dziady a nie Baby?
Pomysł na tego posta powstał po lekturze wypowiedzi pewnych rodzimowierców odnośnie słowiańskich Dziadów. Otóż dowodzili oni, że Dziady należy obchodzić w stosunku do męskich przodków, nie zaś żeńskich przodkiń. Kiedy jednak spojrzymy na dane etnograficzne, od razu zobaczymy jak owi 'rodzimowierczy specjaliści' są niedoinformowani. Spójrzmy choćby na Białoruś, gdzie w regionie Polesia przetrwały najbardziej archaiczne zwyczaje.
I tak w wersji najstarszej występuje tam na jesieni święto 'Baby' obchodzone na cześć żeńskich przedstawicielek rodziny. W innych rejonach oba obchody - Dziady i Baby zostały połączone w jednym dniu i też pod taką wspólną nazwą powszechnie występują. Nie ma więc tylko 'Dziadów' a są 'Dziady i Baby', ponieważ równość płciowa jest konieczna dla przetrwania rodziny.
Samo święto celebrowane jest podczas uroczystego posiłku, kiedy na stole gości dwanaście potraw (coś Wam to mówi?), które mają symboliczne znaczenie: chleb i naleśniki muszą być okrągłe jak dawca życia - Słońce. Ofiarowuje się je duchom. Grzyby - ponieważ rosną na ziemi, w której spoczywają przodkowie i przodkinie. A także obecne są specjalne placuszki, które łamie się polewając miodem, gdyż jest to ulubiony przysmak zmarłych. Po jedzeniu resztki są zabierane na cmentarz albo wyrzucane na pole, aby mogły się nimi pożywić ptaki będące zwierzętami pośredniczącymi między żywymi i umarłymi.
Zanim jednak do tego dojdzie, wszyscy zasiadają do stołu, a dusze są wzywane przez okno, aby przybyły i posiliły się wspólnie z członkami rodziny. W stosunku przodków stosuje się zaklęcia np. takie: 'Święci Dziadowie lećcie do nas! Jedzcie i pijcie z nami, przygotowaliśmy dla was posiłek!' Natomiast wobec przodkiń wygląda to następująco: 'Babko, matko, przybądź do nas na posiłek. Zabierz wszystkich z sobą, ponoś dzieci w swych ramionach!'
Pomimo wspomnianego lokalnego połączenia świąt, zachowały się ślady oddzielnej obrzędowości dotyczącej żeńskich członkiń rodziny. Zatem wśród potraw muszą pojawić się m. in. produkty mleczne, ponieważ kobiety karmią dzieci piersią. Musi też znaleźć się kalina, ponieważ jej kolory odzwierciedlają trzy okresy kobiecego życia. Biały to powodzenie i pożegnanie z jej rodziną podczas ślubu. Czerwień odpowiada narodzinom dzieci. Czerń odnosi się do ziemi, w której znajdują się korzenie drzewa oraz jej rodziny. W różnych miejscach pojawiają się także i inne potrawy, które wiąże się wyłącznie z kobiecością.
W czasie całego święta zachowanie zebranych jest ciche i uroczyste. Ich rozmowy dotyczą zmarłych, są oni wspominani, a starsi starają się przekazać młodszym informacje o dziejach rodziny, tak aby i oni je kiedyś przekazali dalej swoim dzieciom i wnuczkom.
I tak słowiańskie Święto Zmarłych to nie tylko Dziady, ale również Baby. Mam wrażenie, że ten żeński element zniknął we współczesnych obchodach rodzimowierczych. A szkoda, bo to część naszej słowiańskiej tradycji.