06/01/2025
Zamek Tarnowskich w TARNOBRZEGU (nazywany także Pałacem Tarnowskich bądź Zamkiem Dzikowskim) to kolejny ciekawy przykład zabytku, który "nigdy tak nie wyglądał".
Zabytkowy zamek w Tarnobrzegu zawdzięcza swoją obecną formę odbudowie w stylu wczesnego baroku z roku...1929.
"Dawna rezydencja hr. Tarnowskich herbu Leliwa – zamek w Dzikowie – wraz z otaczającym go parkiem i budynkami towarzyszącymi stanowi najcenniejszy zespół zabytkowy Tarnobrzega. Jak wykazała analiza zachowanych materiałów archiwalnych, potwierdzona badaniami archeologicznymi i architektonicznymi, początki późniejszej rezydencji sięgają czasów średniowiecza."
Historia zamku to historia przebudów i odbudów.
Pierwotnie ceglany piętrowy dwór wieżowy wybudowany na skarpie wiślanej w XVw (zachowane piwnice). Rozbudowany o skrzydło w 1638 (główny korpus obecnego budynku) przez Michała Stanisława Tarnowskiego. Zamek posiadał wtedy mury kurtynowe, dwa bastiony, fosę oraz zespół budynków bramnych. W IVćw. XVIIIw. dobudowano skrzydło wschodnie a na osi budynku pojawiła się barokowa facjata ze spływami. W miejscu zlikwidowanych w większości fortyfikacji założono park krajobrazowy.
Zniszczony przez Austriaków w 1809 w czasie wojny polsko-austriackiej. W ruinie przez następne ćwierćwiecze. Odbudowany po powstaniu listopadowym w stylu neogotyku angielskiego wg projektu Franciszka Marii Lanciego. W 1927 spłonął korpus i skrzydło wschodnie.
"Katastrofa zamku, która odbiła się szerokim echem w Polsce, spowodowała konieczność jego odbudowy, a zarazem nadania nowego stylu architektonicznego. Ostatecznie postanowiono, za radą architekta, któremu powierzono odbudowę zamku, prof. Wacława Krzyżanowskiego, nadać rezydencji cechy stylowe wczesnego baroku Wazów, stylu najbardziej polskiego w charakterze, odpowiadającemu polskiemu „niebu i obyczajowi”."
"Zamek w Dzikowie, dzięki odbudowie zrealizowanej w latach 1928-1929 w opisanym kształcie jest wybitnym dziełem architektury polskiej, a przy tym ostatnią monumentalną realizacją architektoniczną w dziejach ziemiaństwa polskiego."
Zamek Dzikowski wielokrotnie zmieniał swój wygląd. Choć ostatni raz miało to miejsce zaledwie w 1929 roku nie stracił on swojej historycznej i kulturowej wartości. Być może zasługa w tym historyzującego projektu prof. Krzyżanowskiego. Być może po prostu upływu czasu.
Cytaty za: https://muzeum-tarnobrzeg.pl/historia-zamku/
Foto: Lata 1918-1927/nac.gov.pl (G), Damian Pawlos/fotopolska.eu (D).
W komentarzach widok pałacu od północy, rekonstrukcja wyglądu w XVw. oraz XVIII.
