26/08/2020
ඡනතාව පළවා හරිමින් ඉදිරියට ඇදෙන සහරා කාන්තාරය
==============================
අප්‍රිකානු මහද්වීපයේ එක් කෙළවරක සිට අනික් කෙළවර දක්වා විහිදෙන ලොව විශාලතම කාන්තාරවලින් එකක් වන සහරා කතර වර්ග සැතපුම් මිලියන 3.5 ක භූමි ප්‍රදේශයක් ආවරණය කරයි. එය ඇලස්කාව ඇතුළු සමස්ත එක්සත් ජනපදයයේම වර්ග ඵලය හා සමානය.
එය නිසැක සහ ස්ථිරවම සිටින්නේ වර්ධනය වෙමිනි. 1920 සහ 2013 අතර කාන්තාරය ප්‍රමාණයෙන් 10% කින් පුළුල් වී ඇති බව ක්ලයිමට් සඟරාව විසින් කරන ලද අධ්‍යයනයකින් හෙළි විය. සහරා දකුණු දෙසට ගමන් කරමින්, සහෙල් නමින් හැඳින්වෙන කාන්තාරයට පහළින් අර්ධ සාරවත් කලාපයක් කරා ගමන් කරයි. දේශගුණික විපර්යාස, තිරසාර නොවන ගොවිතැන් හා අස්වනු පාලුවීම් මධ්‍යයේ ඡීවත්වන මිලියන 100 ක ජනගහනයකට මෙය සුබදායි නොවනු ඇත. වර්තමාන උපත් අනුපාතය දිගටම පැවතුනහොත් ඉදිරි දශක දෙක තුළ එම සංඛ්‍යාව දෙගුණයක් විය හැකි අතර සහරාවෙි පැතිරීම නතර නොකළහොත් එය අනිවාර්ය මානුෂීය ව්‍යසනයකට තුඩු දිය හැකිය.
වසර දහයකට වැඩි කාලයක් තිස්සේ අප්‍රිකානු සංගමය සහ එහි සාමාජික රටවල් මෙම ඉරණම වෙනස් කිරීමට කටයුතු කර ඇත. 2007 දී ඔවුන් මහා හරිත තාප්පය ලෙස හැඳින්වෙන නූතන ඉතිහාසයේ වඩාත්ම අභිලාෂිත දේශගුණික සැලැස්මක් ප්‍රකාශයට පත් කළහ. කාන්තාරයේ වර්ධනය නවතාලීමට සැතපුම් 4,750 ක් දිග ගස් පවුරක් සිටුවීමට රටවල් 21 ක් එකඟ විය. එය නිම කළහොත්, කාන්තාර තාප්පය අක්කර මිලියන 247 ක් වෘක්ෂලතාදියෙන් ආවරණය වන අතර චීනයේ මහා පවුරේ දිග මෙන් දෙගුණයක් වේ.
මෙම ව්‍යාපෘතිය සඳහා ඩොලර් බිලියන 8 ක මුදලක් ප්‍රංශ රජයෙන් සහ ලෝක බැංකුවෙන් ලබා දී ඇත. ඉඩම් හෙළිදරව් කිරීම, සුළං සඳහා භෞතික බාධකයක් සැපයීම සහ මතුපිට පස් ආරක්ෂා කිරීම මගින් පවුර මුලින් සිතුවේ කලාපයේ දේශගුණික විපර්යාසයන්ට පරමාදර්ශයක් ලෙස ය. ව්‍යාපෘතිය නිවේදනය කළ දා සිට අවුරුදු දහතුනක් ගතවී ඇතත් එය සම්පූර්ණ කර ඇත්තේ 15% ක් පමණි. එය අවසන් කිරීමට ඉලක්ක කලේ 2030 වසරයි එහෙත්. මෙම ඉලක්කය සපුරා ගත නොහැකි බව පෙනේ.
විවිධ රටවල ආණ්ඩු හරිත තාප්පය සදහා දායකත්වය සපයන්නේ විවිධ අයුරිනි. සහල් වගාව සදහා කලාපයේ කොටසක් වන සුඩානයේ උතුර, දැඩි කාන්තාරීකරණයෙන් පෙළෙන අතර, අඩු පාංශු සාරවත් බව, නියඟය සහ ‘හබූබ්’ ලෙස හඳුන්වන භයානක දූවිලි කුණාටු වලට මුහුණ දෙයි. අනෙක් අතට එකවිට කඩා හැලෙන මහාවර්ෂාව නිසා ඇතිවෙන ගංවතුරෙන් අනෙකුත් ප්‍රදේශ දෙදරුම් කයි. මෑතදී ඇති වූ ගංවතුරෙන් සරණාගත කඳවුරක් අතුගා, නිවාස 1200 ක් විනාශ වූ අතර 50,000 කට පමණ ජනතාව පීඩාවට පත් විය. ඉතින් සුඩානය වැනි ඉතා වියළි ස්ථානයක, ඒ සඳහා සම්පත් ඇති බවට ඔබෙි ආණ්ඩුව සහතික විය යුතුයි. සමහර ග්‍රාමීය ප්‍රදේශ සමඟ ව්යාපෘතියේ මිනිසුන් ගස් සිටුවීමට උත්සාහ කළ විට, ඔවුන් පැවසුවේ, "අපට බොන්න වත් හොද වතුර ටිකක් නැති එකේ අපි ගස් හිටවල ඒව ආරක්ෂා කරන්නේ කොහොමද?‘‘ ඔවුන්ගේ තර්කය ඉතා වලංගු විය.
මහා හරිත තාප්පයේ ප්‍රගතිය අනෙකුත් රටවල දේශගුණික රටාව අනුව වෙනස් වේ. ඉතියෝපියාව, බුර්කිනා ෆාසෝ සහ සෙනෙගල් නැවත වගා කිරීමේදී පෙරමුණ ගෙන සිටී. සෙනෙගලය අක්කර 62,000 කට ආසන්න භූමි ප්‍රමාණයක ගස් මිලියන 11 කට වැඩි ප්‍රමාණයක් රෝපණය කර ඇත. ඉතියෝපියාව සහ සෙනෙගල් වැනි ස්ථාන සුඩානය සහ මාලි වැනි වියළි රටවලට වඩා සමස්තයක් ලෙස සාරවත් වන අතර, එහි ප්‍රතිපලයක් ලෙස වඩාත් සාර්ථක වර්ධනයක් අත්කර ගත හැකිය. මෙම ව්යාපෘතියේ සාර්ථකම කොටස නයිඡ්ර් රාඡ්‍ය සතුය. නයිජර් ප්‍රජාවන් තම භූමිය අර්ධ වශයෙන් පිරිහීමට ලක් කළ දුර්වල යටත් විජිත ගොවිතැන් ක්‍රම සම්පුර්ණයෙන් අත්හැර දැමූහ. ඊට වෙනත් ආකාරයකින් වියළි ගම්බද ප්‍රදේශ වල පුළුල් ලෙස වෘක්ෂලතා වර්ධනය දැකීමට සිහින මැව්වෝය. ඒ අනුව ඔවුහු පළමුව කටුක පරිසරය තුළ ජීවත් විය හැකි ගස් විශේෂ හඳුනා ගෙන ඒවා ප්‍රවර්ධනය කිරීමට පටන් ගත්හ. පසුව ඒවා කප්පාදු කර ඒවටා වෙනත් භෝග වගා කිරීම මගින් නයිජර්හි ගොවීන් වෙනත් බොහෝ සහෙල් ප්‍රජාවන්ට නොලැබූ සාර්ථකත්වයක් අත්කර ගත්හ. 2011 දී ගණන් කළ විට නයිජර්හි පමණක් අක්කර මිලියන 12 කට වඩා ප්‍රතිසංස්කරණය කර ඇත. සහරාවෙි රුක් රෝපණ ව්‍යාපාර තවමත් සිදුවෙමින් පවතින අතර සමහර ඒවා ප්‍රගතියක් ලබා ඇත. නමුත් මෙම උපක්‍රමය තවදුරටත් එකම ප්‍රවේශය නොවේ.
=============================
https://vianewsglobal.com/…/the-evolution-of-africas-great-…
