เพลินธรรม นำเที่ยว

11/11/2020

09/02/2020

29/05/2018

09/07/2017

นำข้อเขียนเรื่องบุญของพระไพศาล วิสาโล มาเผยแพร่ แลเห็นความสนใจใฝ่ธรรมของหลายคน ถือเป็นเรื่องดี

ยังมีบทความอีกบทหนึ่งที่ดีมากเช่นกัน เป็นข้อเขียนของท่านพุทธทาสภิกขุ ชี้ให้เราเห็นความแตกต่างระหว่างบุญกับกุศล เป็นมุมมองที่แหลมคม ลึกซึ้ง เชื่อว่าคนไทยจำนวนมากไม่เคยผ่านตามาก่อน

ที่น่าสะดุ้งก็คือบทความนี้เขียนมาตั้งแต่ปี 2493 นานก่อนหน้าที่เด็กไทยในยุคผมเรียนวิชาพุทธศาสนาฉบับอภินิหารที่กระทรวงศึกษาฯบรรจุในบทเรียน

แปลกใจที่บทความลักษณะนี้ไม่เคยอยู่ในบทเรียนของเรา!

เชิญอ่านครับ ยาวนิสนุงตามมาตรฐานของ มาร์ก ซักเคอร์เบิร์ก แต่อ่านเถอะ พ่อครัวร้านนี้อุตส่าห์คัดสรรของดีๆ มาฝากแล้ว

วินทร์ เลียววาริณ
เฟซบุ๊ค https://www.facebook.com/winlyovarin/

……………………

บุญกับกุศล

โดย พุทธทาสภิกขุ

เมื่อใดมีการพิจารณากันให้ละเอียดถี่ถ้วน เมื่อนั้นจะพบความแตกต่างระหว่างสิ่งที่เรียกกันว่า "บุญ" กับ สิ่งที่เรียกว่า "กุศล" บ้างไม่มากก็น้อย แล้วแต่ความสามารถในการพินิจพิจารณา แต่ว่าโดยเนื้อแท้แล้ว บุญกับกุศลควรจะเป็นคนละอย่าง หรือเรียกได้ว่าตรงกันข้ามตามความหมายของรูปศัพท์แห่งคำสองคำนี้ทีเดียว

คำว่า บุญ มีความหมายว่า ทำให้ฟู หรือพองขึ้น บวมขึ้น นูนขึ้น, ส่วนคำว่า กุศล นั้น แปลว่า แผ้วถางให้ราบเตียนไป โดยความหมายเช่นนี้ เราย่อมเห็นได้ว่าเป็นของคนละอย่างหรือเดินคนละทาง

บุญเป็นสิ่งที่ทำให้ฟูใจพอใจชอบใจ เช่น ทำบุญให้ทานหรือรักษาศีลก็ตามแล้วก็ฟูใจ อิ่มเอิบ หรือ แม้ที่สุดแต่รู้สึกว่าตัวได้ทำสิ่งที่ทำยาก ในกรณีที่ทำบุญเอาหน้า เอาเกียรติอย่างนี้ ก็ได้ชื่อว่าได้บุญเหมือนกัน แม้จะเป็นบุญชนิดที่ไม่สู้จะแพ้ หรือแม้ในกรณีที่ทำบุญด้วยความบริสุทธิ์ใจเพื่อเอาบุญกันจริงๆ ก็ยังอดฟูใจไม่ได้ว่า ตนจะได้เกิดในสุคติโลกสวรรค์ มีความปรารถนาอย่างนั้น อย่างนี้ ในภพนั้นภพนี้ อันเป็นภวตัณหา นำไปสู่การเกิดในภพใหม่ เพื่อเป็นอย่างนั้นอย่างนี้ ตามแต่ตนจะปรารถนา ไม่ออกไปจากการเวียนว่ายตายเกิดในวัฎสงสารได้ แม้จะไปเกิดในโลกที่เป็นสุคติอย่างไรก็ตาม ฉะนั้นความหมายของคำว่า บุญ จึงหมายถึงสิ่งที่ทำให้ฟูใจและเวียนไปเพื่อความเกิดอีก ไม่มีวันที่สิ้นสุดลงได้

ส่วนกุศลนั้นเป็นสิ่งที่ทำหน้าที่แผ้วถางสิ่งกีดขวาง ผูกรัด หรือรกรุงรังไม่ข้องแวะกับความฟูใจหรือพอใจเช่นนั้น แต่มีความมุ่งหมายจะกำจัดเสียซึ่งสิ่งต่างๆ อันเป็นเหตุให้พัวพันอยู่ในกิเลสตัณหา อันเป็นเครื่องนำให้เกิดแล้วเกิดอีก และมีจุดมุ่งหมายกวาดล้างสิ่งเหล่านั้นออกไปจากตัว ในเมื่อบุญต้องการโอบรัดเข้ามาหาตัว ให้มีเป็นของของตัวมากขึ้น ในเมื่อฝ่ายที่ถือข้างบุญยึดถืออะไรเอาไว้มากๆ และพอใจดีใจนั้น ฝ่ายที่ถือข้างกุศล ก็เห็นว่าการทำอย่างนั้นเป็นความโง่เขลา ขนาดเข้าไปกอดรัดงูเห่าทีเดียว ฝ่ายข้างกุศลหรือที่เรียกว่าฉลาดนั้น ต้องการจะปล่อยวางหรือผ่านพ้นไป ทั้งช่วยผู้อื่นให้ปล่อยวาง หรือผ่านพ้นไปด้วยกัน ฝ่ายข้างกุศลจึงถือว่าฝ่ายข้างบุญนั้นยังเป็นความมืดบอดอยู่

แต่ว่า บุญ กับ กุศล สองอย่างนี้ ทั้งที่มีเจตนารมณ์แตกต่างกัน ก็ยังมีการกระทำทางภายนอกอย่างเดียวกัน ซึ่งทำให้เราหลงใหลในคำสองนี้อย่างฟั่นเฝือ

เพื่อจะให้เข้าใจกันง่ายๆ เราต้องพิจารณาดูที่ตัวอย่างต่างๆ ที่เรากระทำกันอยู่จริงๆ คือในการให้ทาน ถ้าให้เพราะจะเอาหน้าเอาเกียรติ หรือเอาของตอบแทน เป็นกำไรหรือเพื่อผูกมิตร หาพวกพ้อง หรือแม้ที่สุดแต่เพื่อให้บังเกิดในสวรรค์ อย่างนี้เรียกว่าให้ทานเอาบุญหรือได้บุญ

แต่ถ้าให้ทานอย่างเดียวกันนั่นเอง แต่ต้องการเพื่อขูดความขี้เหนียวของตัว ขูดความเห็นแก่ตัว หรือให้เพื่อค้ำจุนศาสนา เอาไว้เพราะเห็นว่าศาสนาเป็นเครื่องขูดทุกข์ของโลก หรือให้เพราะ เมตตาล้วนๆ โดยบริสุทธิ์ใจ หรืออำนาจเหตุผล อย่างใดอย่างหนึ่ง ซึ่งปัญญาเป็นผู้ชี้ขาดว่าให้ไปเสีย มีประโยชน์มากกว่าเอาไว้อย่างนี้ เรียกว่า ให้ทานเอากุศล หรือได้กุศล ซึ่งมันแตกต่างๆ ไปคนละทิศละทางกับการให้ทานเอาบุญ

เราจะเห็นได้กันสืบไปอีกว่า การให้ทานเอาบุญนั่นเอง ที่ทำให้เกิดการฟุ่มเฟือยขึ้นในสังคม ฝ่ายผู้รับทานจนกลายเป็นผลร้ายขึ้นในวงพระศาสนาเอง หรือในวงสังคมรูปอื่นๆ เช่น มีคนขอทานในประเทศมากเกินไป เป็นต้น การให้ทานถูกนักคิดพากันวิพากษ์วิจารณ์ในแง่เสื่อมเสีย ก็ได้แก่ การให้ทานเอาบุญนี้เอง

ส่วนการให้ทานเอากุศลนั้นอยู่สูงพ้นการที่ถูกเหยียดอย่างนี้ เพราะว่ามีปัญญาหรือเหตุผลเข้าควบคุม แม้ว่าอยากจะให้ทานเพื่อขูดเกลาความขี้เหนียวในจิตใจของเขา ก็ยังมีปัญญารู้จักเหตุผลว่าควรให้ไปในรูปไหน มิใช่เป็นการให้ไปในรูปละโมบบุญหรือเมาบุญ เพราะว่ากุศลไม่ได้เป็นสิ่งที่หวานเหมือนกับบุญ จึงไม่มีใครเมา และไม่ทำให้เกิดการเหลือเฟือผิดความสมดุลขึ้นในวงสังคมได้เลย นี่เราพอจะเห็นได้ว่า ให้ทานเอาบุญกับให้ทานเอากุศลนั่น ผิดกันเป็นคนละอันอย่างไร

……………………

ในการรักษาศีล ก็เป็นทำนองเดียวกันอีก รักษาศีลเอาบุญ คือรักษาไปทั้งที่ไม่รู้จักความมุ่งหมายของศีล เป็นแต่ยึดถือในรูปร่างของการรักษาศีล แล้วรักษาเพื่ออวดเพื่อนฝูง หรือเพื่อแลกเอาสวรรค์ ตามที่นักพรรณนาอานิสงส์เขาพรรณนากันไว้หรือ ทำอย่างละเมอไปตามความนิยมของคนที่มีอายุล่วงมาถึงวัยนั้นวัยนี้ เป็นต้น ยิ่งเคร่งเท่าใด ยิ่งส่อความเห็นแก่ตัวและความยกตัว มากขึ้นเท่านั้น ยิ่งมีความยุ่งยากในครอบครัวหรือวงสังคมเกิดขึ้นใหม่ๆ แปลกๆ เพราะความเคร่งครัดในศีลของบุคคลประเภทนี้อย่างนี้ เรียกว่ารักษาศีลเอาบุญ

ส่วนบุคคลอีกประเภทหนึ่งรักษาศีลเพียงเพื่อให้เกิดการบังคับตัวเอง สำหรับจะเป็นทางให้เกิดความบริสุทธิ์และความสงบสุขแก่ตัวเองและเพื่อนมนุษย์เพื่อใจสงบ สำหรับเกิดปัญญาชั้นสูงนี้เรียกว่า รักษาศีลเอากุศล รักษามีจำนวนเท่ากัน ลักษณะเดียวกัน ในวัดเดียวกัน แต่กลับเดินไป คนละทิศละทาง อย่างนี้เป็นเครื่องชี้ให้เห็นภาวะแห่งความแตกต่างระหว่างคำว่า บุญ กับคำว่า กุศล คำว่า กุศลนั้น ทำอย่างไรเสียก็ไม่มีทางตกหล่ม จมปลักได้เลย ไม่เหมือนกับคำว่า บุญ และกินเข้าไป มากเท่าไรก็ไม่มีเมา ไม่เกิดโทษ ไม่เป็นพิษ ในขณะที่คำว่า บุญ แปลว่าเครื่องฟูใจนั้น คำว่ากุศล แปลว่า ความฉลาดหรือเครื่องทำให้ฉลาดและปลอดภัยร้อยเปอร์เซ็นต์

……………………

ในการเจริญสมาธิก็เป็นอย่างเดียวกันอีก คือสมาธิเอาบุญ ก็ได้ เอากุศลก็ได้สมาธิเพื่อดูนั่นดูนี่ ติดต่อกับคนโน้นคนนี้ ที่โลกอื่นตามที่ตนกระหาย จะทำให้เก่งกว่าคนอื่น หรือสมาธิเพื่อการไปเกิดในภพนั้นภพนี้ อย่างนี้เรียกว่าสมาธิเอาบุญ หรือได้บุญ เพราะทำใจให้ฟู ให้พองตามความหมายของมันนั่นเอง ซึ่งเป็นของที่ปรากฏว่าทำอันตรายแก่เจ้าของถึงกับต้องรับการรักษาเป็นพิเศษ หรือรักษาไม่หายจนตลอดชีวิต ก็มีอยู่ไม่น้อย เพราะว่าสมาธิเช่นนี้มีตัณหาและทิฎฐิเป็นสมุฎฐาน แม้จะได้ผลอย่างดีที่สุดก็เพียงได้เกิดในวัฏสงสารตามที่ตนปรารถนาเท่านั้น ไม่เป็นไป เพื่อนิพพาน

ส่วนสมาธิที่มีความมุ่งหมายเพื่อการบังคับใจตัวเอง ให้อยู่ในอำนาจเพื่อกวาดล้างกิเลสอันกลุ้มรุมจิตให้ราบเตียน ข่มขี่มิจฉาทิฎฐิ อันจรมาในปริมณฑลของจิต ทำจิตให้ผ่องใส เป็นทางเกิดของวิปัสสนาปัญญาอันดิ่งไปยังนิพพาน เช่นนี้เรียกว่า สมาธิได้กุศลไม่ทำอันตรายใคร ไม่ต้องหาหมอรักษา ไม่หลงวนเวียน ในวัฎสงสาร จึงตรงกันข้ามจากสมาธิเอาบุญ

……………………

ครั้นมาถึงปัญญานี้ไม่มีแยกเป็นสองฝ่าย คือไม่มีปัญญาเอาบุญ เพราะตัวปัญญานั้นเป็นตัวกุศล เสียเองแล้ว เป็นกุศลฝ่ายเดียว นำออกจากทุกข์อย่างเดียว แม้ยังจะต้องเกิดในโลกอีก เพราะยังไม่แก่ถึงขนาด ก็มีความรู้สึกตัว เดินออกนอกวัฎสงสาร มีทิศทางดิ่งไปยังนิพพานเสมอ ไม่วนเวียนจนติดหล่มจมเลนโดยความไม่รู้สึกตัว ถ้ายังไม่ถึงขนาดนี้ ก็ยังไม่เรียกว่าปัญญาในกองธรรม หรือธรรมขันธ์ของพุทธศาสนา ดังเช่นปัญญาในทางอาชีพหาเลี้ยงปากเลี้ยงท้อง เป็นต้น

ตามตัวอย่างที่เป็นอยู่ในเรื่องจริงที่เกี่ยวกับการกระทำของพวกเราเองดังที่กล่าวมาแล้วนี้ ทำให้เราเห็นได้ว่า การที่เราเผลอหรือถึงกับหลงเอาบุญกับกุศลมาปนเป เป็นอันเดียวกันนั้น ได้ทำให้เกิดความสับสนอลเวงเพียงไร และทำให้คว้าไม่ถูกตัวสิ่งที่เราต้องการ จนเกิดความยุ่งยากสับสนอลหม่านในวงพวกพุทธบริษัทเองเพียงไร ถ้าเรายังขืนทำสุ่มสี่สุ่มห้าเอาของสองอย่างนี้ เป็นของอันเดียวกัน อย่างที่เรียกกันพล่อยๆ ติดปากชาวบ้านว่า "บุญกุศลๆ" เช่นนี้อยู่สืบไปแล้ว เราก็จะไม่สามารถแก้ปัญหาต่างๆ อันเกี่ยวกับการทำบุญกุศลนี้ให้ลุล่วงไปด้วยความดี จนตลอดกัลปาวสานก็ได้

ถ้ากล่าวให้ชัดๆ สั้นๆ บุญเป็นเครื่องหุ้มห่อกีดกั้นบาปไม่ให้งอกงามหรือปรากฏ หมดอำนาจบุญเมื่อใด บาปก็จะโผล่ออกมา และงอกงามสืบไปอีก

ส่วนกุศลนั้นเป็นเครื่องตัดรากเหง้าของบาปอยู่เรื่อยไป จนมันเหี่ยวแห้งสูญสิ้นไม่มีเหลือ ความต่างกันอย่างยิ่ง ย่อมมีอยู่ดังกล่าวนี้

คนปรารถนาบุญ จงได้บุญ คนปรารถนากุศล ก็จงได้กุศลและปลอดภัย ตามความปรารถนา แล้วแต่ใคร จะมองเห็นและจะสมัครใจจะปรารถนาอย่างไร ได้เช่นนี้ เมื่อใดจึงจะชื่อว่าพวกเรารู้จักบุญกุศลกันจริงๆ รู้ทิศทางแห่งการก้าวหน้าและทิศทางที่วกเวียน ว่าเป็นของที่ไม่อาจจะเอามาเป็นอันเดียวกันได้เลย แม้จะเรียกว่า "ทางๆ" เหมือนกันทั้งสองฝ่าย

วัดธารน้ำไหล

25 มิ.ย. 2493

07/07/2017

สวัสดีครับ เมื่อวานต้องขอขอบคุณเพื่อนพ้องน้องพี่ ที่ช่วยกดโหวตกระทู้ถ่ายภาพ จ.สิงห์บุรี ทุกท่านมาก ๆ ครับ วันนี้ขอเชิญเพื่อนสมาชิก เอาภาพ "บันได"มาร่ว

16/11/2016

สวัสดีค่ะ คุณหมอ ขอถามปัญหาชีวิตหน่อยค่ะ อายุ 28 ปีแต่เกิดวิกฤติวัยกลางคนค่ะ คือ ไม่รู้ว่าชีวิตนี้ต้องการอะไรกันแน่..เหมือนอยู่ไปวันๆ ...

10/05/2016

ครั้งนั้นพวกเราได้สนทนาธรรม ได้ฟังธรรมจากคุณยายรัญจวนด้วย ประทับใจเหลือเกิน

อุบาสิการัญจวน อินทรกำแหง

09/05/2016

4years ago

09/05/2016

4years ago .

09/04/2016

08/04/2016

6-7-8 พคนี้ไปตามรอยลูกปัดคลองท่อม กระบี่กับหมอบัญชาไหมคะ

19/02/2016

ธรรมะที่ซ่อนอยู่ใน "ไซอิ๋ว(Journey to the west) พวกเราอ่านดูหนังเรื่องไซอิ๋วกันมาตั้งแต่เด็กๆ สนุกสนานกับฤทธิเดชของเฮ่งเจียหรือหงอคง จนจินตนาการตามเหมือนมันเป็นเรื่องจริง แต่...ไซอิ๋วได้ซ่อนตัวละครทุกตัวเอาใว้ล้านเป็นธรรมะล้วน จนน้อยคนนักที่จะสามารถตีความได้, ต้องขอแสดงความนับถือ "อู๋เฉิงเอิน" ผู้เขียนที่แตกฉากในธรรมะจนแปลงเป็นตัวละครได้ ,อู้เฉิงเอิน ได้เขียนไซอิ๋วทิ้งใว้ให้ลูกหลานตั้งแต่ คศ.1590 สมัยราชวงค์หมิง.. ความหมายที่ซ่อนเอาใว้ในไซอิ๋วมีดังนี้.. พระถังซัมจั๋ง คือ ศรัทธา คำว่า ซัมจั๋ง คือ ศรัทธา 3 (ในพระพุทธ พระธรรม พระสงฆ์) จะไปเชิญพระไตรปิฎก ก็คือ จะไปถึงนิพพานนั่นเอง ศรัทธานั้นคือความ เรียบร้อย แจ่มใส มุ่งมั่น แต่อ่อนแอ ไม่มีฤทธิ์สู้ปีศาจ จึงเป็นที่ต้องการของหมู่มารที่จะจับกินเสีย ปัญญาซึ่งมีฤทธิ์มาก จำต้องอาศัยศรัทธา เพื่อเริ่มการปฏิบัติสู่ "มรรคผล" (คือไปหาพระไตรปิฎกที่ชมพูทวีป) -เห้งเจีย คือลิงเปรียบเสมือนใจของคนเรา คือสามารถคิดไปไกลได้หลายหมื่นโยชน์ในพริบตาเดียว เมื่อครั้งยังหลงผิดก็อาละวาดทั่วไปทั้งสวรรค์ และมนุษย์ คิดไปไกลขนาดไหนก็สามารถตีลังกาไปได้แต่ก็ไม่พ้น ขันธ์ 5 (ในนิยายไม่พ้นมือ 5 นิ้วของพระพุทธองค์) ครั้นเริ่มสนใจศึกษาธรรมะ ก็ต้องใช้ "สติ" คือมงคลครอบหัวไว้เตือนใจเวลาจะทำผิด กระบองของเห้งเจีย เปรียบเหมือน ปัญญาเมื่อไม่มีธรรมะ ก็ใช้ในทางผิด เที่ยวรังแกชาวบ้าน เพิ่มพูนกิเลสให้กับตน เมื่อพบพระถังซำจั๋ง(ธรรมะ) ก็มีสติ(มงคล) และมีเป้าหมายคือไปเอา พระไตรปิฎก(นิพพาน) จึงใช้กระบอง(ปัญญา) ต่อสู้กับ ปีศาจ(กิเลส) ต่างๆ เพื่อมุ่งสู่เป้าหมายของตนปัญญา - ม้าขาว คือ วิริยะ ตั้งแต่ต้นต้องมีวิริยะ ไปจนตลอดทางเลยจากวิริยะ ก็ควรเป็นสติ -ตือโป๊ยก่าย ตือ แปลว่า หมู โป้ย แปลว่า แปด ก่าย แปลว่า ศีล ดังนั้นตือโป๊ยก่ายคือ ศีล 8 หมูตัวนี้ไม่ใช่ สติ แต่เป็น ศีล 8 - ซัวเจ๋ง คือ สมาธิ มักถูกโป๊ยก่ายกดขี่เพราะมาทีหลัง ต้องเป็นน้องเล็ก ก็คือ สมาธิ จะเกิดได้ต้องได้ศีลดี และจะใกล้ชิดคอยเฝ้าสัมภาระและพระอาจารย์เสมอ เพราะสมาธินั้นประคองอยู่เสมอกับศรัทธา หากไม่มีศรัทธา สมาธิเป็นอันวุ่นวายไม่เป็นตัวตนได้ .. เป็นไงครับอัฉริยะขนาดไหน คนที่เขียนเรื่องไซอิ๋วเรื่องนี้ ,เด็กดูเด็กอ่านสนุกสนาน สาวกของพระถังซำจั๋วทุกตัวล้วนที่รักที่ชอบของเด็กๆ ,จนเมือเป็นผู้ใหญ่เข้าใจชีวิตแล้วเมื่อไหร่ จึงจะสามารถเข้าใจสิ่งที่ซ่อนอยู่ในไซอิ๋วทั้งหมดครับ....

Cr : พี่สมยุทธ

11/02/2016

การเจริญมรณานุสติมีอานิสงส์มาก
ถ้าเราตระหนักชัดในความไม่แน่นอนของชีวิตนี้แล้ว
ไม่มีทางที่เราจะไปทะเลาะกับใคร
หรือจะไปอิจฉาใคร หรือเบียดเบียนใคร
เพราะอะไร เพราะเวลาไม่พอ
วันนี้อาจเป็นวันสุดท้ายของชีวิตเรา หรือเขา
เราควรใช้เวลาให้เป็นประโยชน์ รักษาใจให้เป็นบุญ
ชีวิตเรามีค่า เพราะมันมีจำกัด
ยิ่งสำนึกถึงความไม่เที่ยงของชีวิต ยิ่งสำนึกในค่าของมัน
ทำให้เราระมัดระวังในสิ่งที่เราทำ และถ้อยคำที่เราพูดมากขึ้น
เพราะต้องการให้มันเหมาะสม ให้มันสมค่ากับชีวิตของตน

พระอาจารย์ชยสาโร

16/11/2015

เหตุการณ์ที่ปารีส
ท่านดาไล ลามะได้ตอบคำถามนักข่าว Hindustan Times ได้คมชัดจับใจ...เปี่ยมด้วยความรักและเชื่อในความดีของมนุษย์
ดังนี้
".....ความรุนแรงเป็นเรื่องโต้กลับของพวก คิดสั้น และสติแตก
ในฐานะที่ข้าพเจ้าอายุ 81 ปีแล้ว
ข้าพเจ้าเชื่อว่าการแก้ปัญหาไม่น่าสำเร็จได้ด้วยการสวดมนต์ภาวนา หรือไปขอรัฐบาลให้มาช่วยกัน
เรานั่นแหละต้องเริ่มเอง
สร้างความเปลี่ยนแปลงได้
โดยเริ่มจากเราแต่ละคนแล้วให้้มันแผ่ขยายออกไปสู่เพื่อนบ้านของเรา และกระจายออกสู่สังคมต่อไป...."
(แปลโดย นิดหน่อยเองเจ้าค่ะหาก ไม่ครบถ้วนขออภัยจ้ะ)
Violence is a reaction by short-sighted, out-of-control people. At 81, I believe it cannot be resolved through prayers or government help. We have to begin the change at individual level and then move on to neighbourhood and society.

Terrorism cannot be overcome by the use of force because it does not address the complex underlying problems. In fact the use of force may not only fail to solve the problems, it may exacerbate them and frequently leaves destruction and suffering in its wake. Human conflicts should be resolved with…

15/11/2015