पर्यटन विश्व - Paryatan Vishwa (2024)

27/09/2024

जागतिक पर्यटन दिनाच्या हार्दिक शुभेच्छा...!
पर्यटन विश्व - Paryatan Vishwa

27/09/2023

जागतिक पर्यटन दिनाच्या हार्दिक शुभेच्छा.

पर्यटन हा रोजगारक्षम उद्योग आहे. पर्यटनाच्या प्रत्येक टप्प्यावर मनुष्यबळाची गरज असते. २०१९-२० मध्ये, भारतीय पर्यटन क्षेत्रात ३१.८ दशलक्ष नोकऱ्या उपलब्ध होत्या, जे देशातील एकूण रोजगाराच्या ७.३% होते. २०२९ पर्यंत, सुमारे ५३ दशलक्ष नोकऱ्या अपेक्षित आहेत. २०२८ पर्यंत आंतरराष्ट्रीय पर्यटकांचे आगमन ३१ अब्जापर्यंत पोहोचण्याची अपेक्षा आहे. यावरून भविष्यातील पर्यटन क्षेत्रातील रोजगाराच्या संधी, योजना, विकास यांचा अंदाज बांधता येईल. २०१९च्या आकडेवारी नुसार साधारण १३% रोजगार फक्त पर्यटनातून उपलब्ध झाला होता. प्रत्येकी १०० पर्यटकांमागे १७२ लोकांना रोजगार उपलब्ध होता, म्हणजेच साधारण एका पर्यटकामुळे दोन लोकांना रोजगार मिळाला होता.

आजमितीला भारत देशाचे स्थान हे पर्यटकांच्या आवडत्या जागतिक यादी मध्ये वाढत आहे. परंतु येत्या दहा वर्षात भारत तिसऱ्या स्थानावर असेल, असे अनेक पर्यटन विश्लेषक म्हणतात. साहजिकच त्यासाठी प्रत्येक नागरिकाने पर्यटन पूरक वर्तन अंगीकारणे अपेक्षित आहे. आदरातिथ्य आणि उत्तम सेवा यांवर अगदी प्रारंभिक स्तरापासूनच प्रत्येकाने भर दिला पाहिजे.

साहजिकच भारतामध्ये पर्यटनामध्ये उपलब्ध असलेल्या संधीचा विचार करता, पर्यटनाच्या सर्व प्रकारांचा म्हणजेच धार्मिक पर्यटन, सांस्कृतिक पर्यटन, ऐतिहासिक पर्यटन, वारसा पर्यटन, वन्यजीव अथवा जंगल पर्यटन, पर्यापर्यटन अथवा निसर्ग पर्यटन, कृषी पर्यटन, आरोग्य पर्यटन, शैक्षणिक पर्यटन, फुरसतीचे पर्यटन यासारख्या प्रत्येक पर्यटन प्रकारांचा सर्वांगीण विकास होणे आता गरजेचे आहे

© महेश टिळे , पुणे.
(पर्यटन विश्लेषक आणि अभ्यासक)
२७ सप्टेंबर २०२३.

25/01/2023

दरवर्षी भारतात, राष्ट्रीय पर्यटन दिन – हा 25 जानेवारीला साजरा केला जातो. भारतीय वार्षिक सकल उत्पन्न (GDP) वृद्धीसाठी पर्यटनाचे असलेले महत्त्व लोकांपर्यंत पोहोचावे यासाठी हा राष्ट्रीय पर्यटन दिन/दिवस साजरा केला जातो. 1980 च्या दशकापासून आधुनिक भारतीय पर्यटनास खरी सुरुवात झाली असे म्हणता येईल.

https://paryatanvishwa.com/national-tourism-day-india/

पर्यटन विश्व - Paryatan Vishwa

24/11/2022

Ellora caves...

20/11/2022

जागतिक वारसा सप्ताहाच्या हार्दिक शुभेच्छा...

19/11/2022

जागतिक वारसा सप्ताहाच्या शुभेच्छा...

24/10/2022

Happy Diwali 🪔🪔

27/09/2022

जागतिक पर्यटन दिनाच्या हार्दिक शुभेच्छा.

पर्यटन हा रोजगारक्षम उद्योग आहे. पर्यटनाच्या प्रत्येक टप्प्यावर मनुष्यबळाची गरज असते. २०१९-२० मध्ये, भारतीय पर्यटन क्षेत्रात ३१.८ दशलक्ष नोकऱ्या उपलब्ध होत्या, जे देशातील एकूण रोजगाराच्या ७.३% होते. २०२९ पर्यंत, सुमारे ५३ दशलक्ष नोकऱ्या अपेक्षित आहेत. २०२८ पर्यंत आंतरराष्ट्रीय पर्यटकांचे आगमन ३१ अब्जापर्यंत पोहोचण्याची अपेक्षा आहे. यावरून भविष्यातील पर्यटन क्षेत्रातील रोजगाराच्या संधी, योजना, विकास यांचा अंदाज बांधता येईल. २०१९च्या आकडेवारी नुसार साधारण १३% रोजगार फक्त पर्यटनातून उपलब्ध झाला होता. प्रत्येकी १०० पर्यटकांमागे १७२ लोकांना रोजगार उपलब्ध होता, म्हणजेच साधारण एका पर्यटकामुळे दोन लोकांना रोजगार मिळाला होता.

आजमितीला भारत देशाचे स्थान हे पर्यटकांच्या आवडत्या जागतिक यादी मध्ये वाढत आहे. परंतु येत्या दहा वर्षात भारत तिसऱ्या स्थानावर असेल, असे अनेक पर्यटन विश्लेषक म्हणतात. साहजिकच त्यासाठी प्रत्येक नागरिकाने पर्यटन पूरक वर्तन अंगीकारणे अपेक्षित आहे. आदरातिथ्य आणि उत्तम सेवा यांवर अगदी प्रारंभिक स्तरापासूनच प्रत्येकाने भर दिला पाहिजे.

`पर्यटनाचा पुनर्विचार` (Rethink Tourism) म्हणत यावर्षीचा जागतिक पर्यटन दिन साजरा केला जात आहे. साहजिकच भारतामध्ये पर्यटनामध्ये उपलब्ध असलेल्या संधीचा विचार करता, पर्यटनाच्या सर्व प्रकारांचा म्हणजेच धार्मिक पर्यटन, सांस्कृतिक पर्यटन, ऐतिहासिक पर्यटन, वारसा पर्यटन, वन्यजीव अथवा जंगल पर्यटन, पर्यापर्यटन अथवा निसर्ग पर्यटन, कृषी पर्यटन, आरोग्य पर्यटन, शैक्षणिक पर्यटन, फुरसतीचे पर्यटन यासारख्या प्रत्येक पर्यटन प्रकारांचा सर्वांगीण विकास होणे आता गरजेचे आहे

© महेश टिळे , पुणे.
(पर्यटन विश्लेषक आणि अभ्यासक)
२७ सप्टेंबर २०२२.

11/09/2022

अनेक शतकांपासून विविध राजवटी या भारत देशाने अनुभवल्या आहेत. या विविध राजवटींच्या काळामध्ये बहरलेल्या संस्कृतींचा प्रभाव हा इथल्या नृत्य, संगीत, उत्सव, वास्तुकला, पारंपारिक चालीरीती, खाद्य संस्कृती आणि भाषांमध्येही दिसून येतो. या सर्व विविध संस्कृतींच्या प्रभावामुळेच भारताचा वारसा आणि संस्कृती ही परिपूर्ण आणि चैतन्यशील बनली आहे. संस्कृतीतील या समृद्धीमुळे, भारताला एक प्रमुख सांस्कृतिक पर्यटन स्थळ म्हणून जागतिक स्थरावर मानाचे स्थान आहे. २०१९ मध्ये १०.९३ दशलक्ष परदेशी पर्यटक (Foreign Tourist Arrivals) भारतात आले होते. वर्ल्ड ट्रॅव्हल अँड टुरिझम कौन्सिल नुसार, २०१९ मध्ये या योगदानाच्या बाबतीत भारत १८५ देशांमध्ये दहाव्या स्थानावर होते. एकूण अर्थव्यवस्थेच्या ६.८% म्हणजेच रु. १३,६८,१०० कोटी रुपये उत्पन्न प्रवास आणि पर्यटन उद्योगातून मिळाले होते.

११ सप्टेंबर २०२२
© महेश टिळे , पुणे.
(पर्यटन विश्लेषक आणि अभ्यासक)
पर्यटन विश्व - Paryatan Vishwa

04/09/2022

डेक्कन ओडिसी (Deccan Odyssey) - महाराष्ट्राची निळीशार विलासी रेल्वे

पॅलेस ऑन व्हील्स च्या यशानंतर देशाच्या मध्य व पश्चिम भागात आणखी एका भारतीय विलासी रेल्वेचा प्रवास सुरु झाला तो म्हणजे डेक्कन ओडिसीचा. डेक्कन ओडिसी ही महाराष्ट्र पर्यटन विकास महामंडळाच्या (एमटीडीसीच्या) कल्पनेतून सुरु झालेली भारतीय विलासी रेल्वे आहे. महाराष्ट्रात विलासी रेल्वे दौरा सुरू करण्याचा पहिला प्रस्ताव २००१ साली तयार करण्यात आला होता आणि त्यानुसार एमटीडीसी आणि भारतीय रेल्वे मंत्रालयाने त्याच वर्षी हा प्रस्ताव प्रत्यक्षात आणण्यासाठी सामंजस्य करारही केला.

डेक्कन ओडिसीवर काम सुरू करण्यासाठी २००२ मध्ये रेल्वे बोर्डाकडून इंटिग्रल कोच फॅक्टरी (ICF) या संस्थेला परवानगी मिळाली. ICF च्या डिझायनर्सना या विलासी रेल्वेच्या डिझाइनला साधारण वर्षभर गेले. 2003 च्या उत्तरार्धात ही निळी राजेशाही आणि विलासी रेल्वे पूर्ण झाली, आणि ती प्रत्येकाच्या पसंतीसही उतरली. ही डेक्कन ओडिसी, दक्षिण आफ्रिकेची ब्लू ट्रेन किंवा युरोपची ओरिएंट एक्स्प्रेस यांसारख्या जगातील सर्वोत्तम रॉयल रेल्वेच्या यादीत समाविष्ट झाली. ही रेल्वे प्रत्येक आधुनिक सुविधांनी युक्त आहे, जी महाराष्ट्रातील लक्झरी ट्रेनची सहल आरामदायी आणि डीलक्स बनवण्यात योगदान देते.

16 जानेवारी 2004 च्या पहाटे, छत्रपती शिवाजी टर्मिनस मुंबई येथून डेक्कन ओडिसी इंडियनच्या या राजेशाही प्रवासाला सुरुवात झाली आणि महाराष्ट्राच्या पर्यटन उद्योगाला एक नवे वळण मिळाले. जगप्रसिद्ध ताज ग्रुप ऑफ हॉटेल्सनेही डेक्कन ओडिसीशी हातमिळवणी करून पाहुण्यांना पंचतारांकित हॉटेल सुविधा उपलब्ध करून दिली. एकूण 21 कोच असलेली ही विलासी रेल्वे अतिशय मोहक आणि पूर्वीच्या काळातील महाराजांच्या शाही सजावटीने सजून महाराष्ट्रभर फिरू लागली. एक आठवडाभर चालणाऱ्या डेक्कन दौऱ्यात समाविष्ट असलेली सर्व स्थळे उत्तम प्रकारे निवडण्यात आली आहेत, जेणेकरून पर्यटकांना विविध निसर्गदृश्यांमधून मार्गक्रमण करण्यासोबतच महाराष्ट्राच्या विविधतेचे दर्शन देता येईल.

ही डेक्कन ओडिसी, निळी निमोझीन म्हणून प्रसिद्ध आहे. जी अनेक पुरस्कारांनी सन्मानित आहे. हीचे मुंबई आणि नवी दिल्ली येथून निर्गमन होते व ती महाराष्ट्र आणि लगतच्या राज्यातून सहा वेगवेगळ्या मार्गावरून परिक्रमा करते. हा प्रवास एकूण ८ दिवस व ७ रात्रीचा असतो, त्या मार्गांची यादी खालीलप्रमाणे…

१] महाराष्ट्र स्प्लेंडर (Maharashtra Splendor)
---> मुंबई - नासिक - वेरूळ लेणी - अजंठा लेणी - कोल्हापूर - गोवा -रत्नागिरी - मुंबई

२] महाराष्ट्र वाईल्ड ट्रेल (Maharashtra Wild Trail)
🚂 मुंबई 🚉 वेरूळ लेणी 🚉 औरंगाबाद 🚉 रामटेक 🚉 ताडोबा 🚉 अजंठा लेणी 🚉 नासिक 🚉 मुंबई

३] ज्वेल्स ऑफ द डेक्कन (Jewels Of The Deccan)
🚂 मुंबई 🚉 विजापूर 🚉 ऐहोळे आणि पट्टडकल 🚉 हंपी 🚉 हैद्राबाद 🚉 वेरूळ लेणी 🚉 अजंठा लेणी 🚉 मुंबई

४] हिडन ट्रेजर्स ऑफ गुजरात (Hidden Treasures Of Gujarat)
🚂 मुंबई 🚉 बडोदा 🚉 पालीताना 🚉 सासन गीर,सोमनाथ 🚉 कच्छचे छोटे रण 🚉 मोढेरा 🚉 पाटण 🚉 नासिक 🚉 मुंबई

५] इंडियन सोजर्न (Indian Sojourn)
🚂 मुंबई 🚉 बडोदा 🚉 उदयपूर 🚉 जोधपूर 🚉 आग्रा 🚉 सवाई माधवपूर 🚉 जयपूर 🚉 नवी दिल्ली

६] इंडियन ओडिसी (Indian Odyssey)
🚂 दिल्ली 🚉 सवाई माधवपूर 🚉 आग्रा 🚉 जयपूर 🚉 उदयपूर 🚉 बडोदा 🚉 वेरूळ लेणी, औरंगाबाद 🚉 मुंबई

अशी ही महाराष्ट्राची शान असलेली निळीशार विलासी रेल्वे ‘डेक्कन ओडिसी’, अनेक पर्यटकांना डेक्कनच दर्शन करून देत आहे.

४ सप्टेंबर २०२२
© महेश टिळे , पुणे.
(पर्यटन विश्लेषक आणि अभ्यासक)
पर्यटन विश्व - Paryatan Vishwa

फोटो क्रेडिट - इंटरनेट

21/08/2022

पॅलेस ऑन व्हील्स - भारतीय विलासी रेल्वे
प्रवास हा पर्यटनाचा एक अविभाज्य घटक आहे आणि रेल्वे प्रवासाचा अनुभव घेतल्याशिवाय अनेक देशी व परदेशी पर्यटक भारतातील प्रवास करण्याचा विचार करू शकत नाही. भारतीय रेल्वे देशाच्या प्रमुख भागांना एकमेकांशी जोडते आणि प्रवासाचा सर्वात स्वस्त मार्ग उपलब्ध करून देते. पर्यटनाच्या विकासात आणि प्रचारात रेल्वे अतिशय महत्त्वाची भूमिका बजावते. भारतीय रेल्वे विभागाला याची जाणीव असल्याने गेल्या काही दशकामध्ये रेल्वे अधिकारी पर्यटनाला चालना देण्यासाठी विविध नाविन्यपूर्ण पॅकेजेससह पुढे येत आहेत. त्यापैकीच पॅलेस ऑन व्हील्स ही पर्यटनाला खास प्रोत्साहन देणारी अशीच एक योजना आहे. पॅलेस ऑन व्हील्स हा भारतीय रेल्वेचा राजस्थान पर्यटन विकास महामंडळासोबतचा एक संयुक्त उपक्रम आहे. हा उपक्रम सुरु करण्यामागील हेतूचा थोडक्यात आढावा घेऊयात.
1980 च्या अखेरीस, बीबीसीने त्यांच्या नेटवर्कवर ‘ग्रेट रेल्वे जर्नीज ऑफ द वर्ल्ड’ नावाची मालिका चालवली होती. त्याच्या मालिकेच्या मीडिया कव्हरेज मध्ये असे दिसून आले की, या मालिकेत भारतीय रेल्वेच्या भागास खूप चांगला प्रतिसाद जगभर मिळाला. मीडिया रिपोर्ट्सचा सार असा होता की भारतीय रेल्वेचे वेगवगळे आकार, विविध गेज, विविध प्रकारचे रेल्वे मार्ग, त्यातील प्रवास ही वैशिष्ट्ये विशेष परदेशी लोकांना आकर्षित करीत आहेत. त्यामुळे भारताला भेट देणाऱ्या अनेक परदेशी पर्यटकांना असे वाटत होते की, किमान एकदा तरी थोड्या वेळेकरिता का होईना आपण भारतीय रेल्वेचा आनंद अनुभवलाच पाहिजे. त्यांच्यापैकी बरेच जण नामशेष होत चाललेली, लहान वाफेवर चालणारी इंजिने असलेली, वेडीवाकडी वळणे घेत डोंगरातून जाणाऱ्या रेल्वेचं मोहक दृश्य अधिकच प्रेमात पाडत होतं.
भारतातील रेल्वे मंत्रालयाने या गोष्टीची विशेष दखल घेतली आणि परदेशी पर्यटकांना, त्यात खास करून युनायटेड किंग्डम (यूके) मधील पर्यटकांना आकर्षित करण्यासाठी विशिष्ट पर्यटन प्रकल्प सुरू करण्याचा विचार केला. हेतू हा होता की, परदेशी पर्यटन बाजारपेठेत भारतीय रेल्वेचे असलेले प्रचंड आकर्षण व त्यावर आधारित विशिष्ट योजना तयार केल्या जाऊ शकतात. यामुळे देशासाठी मौल्यवान परकीय चलन कमावण्याचा उद्देश पूर्ण होईल व आंतरदेशीय पर्यटन बाजारपेठेतही भारताचा हिस्सा वाढेल.
जानेवारी 1981 मध्ये होणाऱ्या वाणिज्य मंत्रालय-भारत सरकार आणि व्यापार मंत्री - यूके सरकार यांच्या मध्ये होणाऱ्या चर्चेमध्ये भारतीय रेल्वे मंत्रालयाने वाणिज्य मंत्रालयाला प्रायोगिक प्रकल्पाची रूपरेषा देणारी एक टिपण पाठवले होते. या चर्चेदरम्यान रेल्वेच्या या प्रकल्पावर ठोस काहीही समोर आले नसले तरी हा विचार पुढे चालू ठेवण्यावर एकमत झाले. मे 1981 मध्ये तत्कालीन केंद्रीय रेल्वेमंत्री तथा चेअरमन यांनी यूकेला भेट दिली आणि ब्रिटनमधील भारतीय उच्चायुक्तालय, एअर इंडिया, इंडिया टुरिस्ट ऑफिस, कॉमनवेल्थ सचिवालयाच्या एक्सपोर्ट मार्केट डेव्हलपमेंट विभागाचे संचालक आणि यूकेमधील आघाडीच्या ट्रॅव्हल एजंट्स इत्यादींशी लंडन येथे चर्चा केली. भारतीय रेल्वे ज्या धर्तीवर पॅकेज टूरचा विचार करत आहे, त्याला यूकेच्या पर्यटकांकडून चांगला प्रतिसाद मिळेल यावर बैठकीत सर्वसाधारण एकमत झाले.
बाजारपेठेतील अनेक वर्गाकडून अनुकूल प्रतिसाद मिळाल्याने, भारत सरकारच्या पर्यटन विभागाशी सल्लामसलत करून रेल्वे मंत्रालयाने प्रकल्पाला ठोस स्वरूप देण्यास सुरुवात केली. या प्रकल्पाच्या संकल्पनेची व्याख्या करण्यात आली होती- हॉटेल ऑन व्हील जे रात्री फिरते आणि दिवसा पर्यटन केंद्रावर स्थिर केले जाते, जेणेकरून पर्यटक पर्यटन स्थळी फिरू शकतील. अशा प्रकारे, प्रवास आणि राहण्याची क्रिया एकत्र केली जाऊ शकते. त्यामुळे भारतातील महत्त्वाच्या पर्यटन केंद्रांना जोडणारी पॅकेजेसची मालिका सुरू करता येईल, असा विचार करण्यात आला. या पॅकेजेसच्या मालिकेतील सर्वात पुढे आले आणि जे अल्पावधीत कार्यान्वित होऊ शकले त्याचे नंतर पॅलेस ऑन व्हील्स असे नाव देण्यात आले.
राजस्थान हे किल्ले, समृद्ध सांस्कृतिक वारसा आणि असंख्य निसर्गरम्य स्थळांनी नटलेले असल्यामुळे राजस्थानमध्ये पर्यटनाची अफाट क्षमता असल्याचे दिसून आले. त्यामुळे संकल्पनेच्या धर्तीवर एक पॅकेज राजस्थानमध्ये सुरु केले जाऊ शकते. राजस्थानमध्ये प्रामुख्याने मीटर गेज ट्रॅकचे जाळे (भरतपूर - सवाई माधोपूर - कोटा विभाग वगळता दिल्ली-बॉम्बे ट्रंक मार्गावर) असल्याने, राजस्थानमधील विशेष पर्यटक रेल्वे ही मीटर-गेज ट्रेन असावी. त्यानुसार विशेष रेल्वेचे डबे हवे होते. एक कल्पना उदयास आली ती म्हणजे पूर्वीच्या महाराजा आणि व्हाईसरॉय यांच्या मालकीच्या जुन्या डब्यांचे नूतनीकरण आणि विलासदायी रेल्वेमध्ये कॅरेज म्हणून काम करता येईल. जुने जगाचे आकर्षण पूर्ण करण्यासाठी रेल्वेला वाफेच्या इंजिनद्वारे नेले जाऊ शकते आणि पर्यटकांना भूतकाळातील भारताच्या वैभवाचे दर्शन व अनुभव देता येईल. याने व्यवसायिक संधी निर्माण होईल व चांगला आर्थिक फायदाही होईल. तसेच सध्या वापरात असलेले रेल्वेगाड्या ताफ्यातून बाहेर काढण्याची आणि पर्यटक ट्रेनचे डबे म्हणून काम करण्यासाठी पुनर्निर्मित आणि नूतनीकरण करण्याची आवश्यकता ही नाही. कारण हा प्रकल्प जर काम करू शकला नसता तर मोठा खर्च भारतीय रेल्वेला झाला असता. याच विलासी रेल्वेच्या पहिल्या पॅकेजला पॅलेस ऑन व्हील्स (POW) असे नाव देण्यात आले. पॅलेस ऑन व्हील्स सुरु करण्याचा निर्णय जून 1981 मध्ये घेण्यात आला.
राजा-महाराजांच्या मालकीच्या, राजपुताना आणि गुजरातच्या संस्थानांच्या पन्नास वर्षाहून अधिक जुन्या शाही गाड्या या पॅलेस ऑन व्हील्स साठी निवडल्या. इंटीरियर डिझायनर व तज्ञांच्या मदतीने त्यांचे मजबुतीकरण आणि नूतनीकरण करण्यात आले. अजमेर येथील रेल्वे कोच वर्क्स येथे हे काम पूर्णत्वास आले. मुख्य म्हणजे इथे हे सुनिश्चित केले गेले की यात या जुन्या शाही वारशाचे मूळ वातावरण तसेच राहिले पाहिजे व शक्य तितके थोडे बदलले गेले. आणि अशा तऱ्हेने पॅलेस ऑन व्हील्स या विलासी रेल्वेची सुरुवात झाली.

२१ ऑगस्ट २०२२
महेश टिळे , पुणे.
(पर्यटन विश्लेषक आणि अभ्यासक)

फोटो क्रेडिट: CC0

15/08/2022

भारतीय स्वातंत्र्याच्या अमृतमोहत्सवी दिनाच्या सर्वाना हार्दिक शुभेच्छा.

स्वातंत्र्यानंतरच्या गेल्या ७५ वर्षांमध्ये भारताने जी भरारी घेतली आहे, ती नक्कीच कौतुकास्पद आहे. भारतीयांनी गुलामीतून बाहेर पडून स्वातंत्र्याचा श्वास घेत, हजारो वर्षांचा सांस्कृतिक, अध्यात्मिक, वैचारिक ज्ञान व कला यांचा वारसा जपत भविष्याकडे वाटचाल सुरु केली होती. जगातील सर्वात मोठ्या लोकशाहीसाठी संविधान लिहण्यापासून ते कोरोना काळात संपूर्ण जगाला मदतीचा हात पुढे करण्यापर्यंतची भारताची वाटचाल, ही प्रत्येक भारतीयांसाठी अभिमानास्पदच आहे. या स्वातंत्र्याच्या अमृतमोहत्सवी पर्वानिमित्त भारताने प्रत्येक स्तरावर केलेल्या प्रगतीचा आढावा गेल्या वर्षभरापासून अनेक संस्था, लेखक, संशोधक व अभ्यासकांकडून घेतला जातोय आणि तो सुरूच आहे. तंत्रज्ञान, कृषी, आरोग्य, सुरक्षा, शिक्षण यांसारख्या विविध क्षेत्रातील वाखाणण्याजोग्या प्रगतीबरोबरच, पर्यटन क्षेत्रानेही चांगलीच भरभराट गेल्या कधी वर्षांमध्ये केली आहे. त्यानिमित्त पर्यटन विशेष व पर्यटन उद्योगाच्या वाटचालीवर गेल्या वर्षभरात अभ्यास व अनेक वेळा लेखन करण्याची संधी मला मिळाली. भारतातील पर्यटनाच्या वाटचालीचा अभ्यास करताना एका गोष्टीने माझे लक्ष खास आकर्षित केले, ते म्हणजे भारतीय रेल्वे.

भारतीय रेल्वे मंत्रालयाने भारतीय पर्यटनाला चालना देण्यासाठी विशेष उपक्रम केले आहेत. त्यात पर्यटकांसाठी प्रवास, निवास, अन्न, पर्यटन स्थळावरील विशेष यात्रा व दौरा यांचा समावेश आहे. भारतीय रेल्वे मंत्रालयाने, इंडियन रेल्वे केटरिंग ॲन्ड टुरिझम कॉर्पोरेशन (IRCTC) या संस्थेची १९९९ साली स्थापना केली आहे. IRCTC टुरिझम पोर्टलवर पर्यटकांच्या प्रवास आणि इतर गरजा यासाठी सेवा व सहाय्य करते. यासह अनेक वेगवेगळे टूर पॅकेजेस, विशेष रेल्वे व परिक्रमा मार्ग, भारत दर्शन, हॉटेल बुकिंग इत्यादीं सेवा प्रदान करते. भारतातील रेल्वे आधारित पर्यटन हे मुख्यत्वे राज्य स्तरीय पर्यटन संस्था, टूर ऑपरेटर, ट्रॅव्हल एजंट आणि आदरातिथ्य सेवा-उद्योग यांच्या समन्वयाने पर्यटन विकास साधण्याचे एक विशिष्ट साधन आहे.

IRCTC ने, सार्वजनिक आणि खाजगी संस्था, टूर ऑपरेटर, वाहतूकदार, हॉटेलवाले आणि स्थानिक टूर प्रमोटर यांच्या संयुक्त विद्यमाने एक जाहिरात धोरण व साखळी तयार केली आहे. भारतीय रेल्वे दररोज 13 दशलक्ष प्रवाशांना सेवा प्रदान करते. साहजिकच स्थानिक पर्यटनामध्ये भारतीय रेल्वे विशेष योगदान देत आहे. संपूर्ण भारतभर रेल्वेचे जाळे पसरलेले आहेत. रेल्वेचा प्रवास हा सर्वच वयोगटासाठी, रोजचा प्रवास, एकटे किंवा समूहाने - जवळ अथवा दूरच्या प्रवासातही अधिक सोयीस्कर असल्याने प्रवाश्यांची प्रथम पसंती ही भारतीय रेल्वेच असते. त्याच गौरवशाली भारतीय रेल्वेच्या पर्यटनातील योगदान आणि विविध उपक्रम-योजनांचा पुढील काही लेखांमध्ये आढावा घेऊ

महेश टिळे, पुणे.
१५ ऑगस्ट २०२२.

01/05/2022

मंगल देशा! पवित्र देशा! महाराष्ट्र देशा!
प्रणाम घ्यावा माझा हा, श्रीमहाराष्ट्र देशा!!

महाराष्ट्र दिनाच्या हार्दिक शुभेच्छा.. 💐💐

25/01/2022

दरवर्षी भारतात, राष्ट्रीय पर्यटन दिन – हा 25 जानेवारीला साजरा केला जातो. भारतीय वार्षिक सकल उत्पन्न (GDP) वृद्धीसाठी पर्यटनाचे असलेले महत्त्व लोकांपर्यंत पोहोचावे यासाठी हा राष्ट्रीय पर्यटन दिन/दिवस साजरा केला जातो. 1980 च्या दशकापासून आधुनिक भारतीय पर्यटनास खरी सुरुवात झाली असे म्हणता येईल.

https://paryatanvishwa.com/national-tourism-day-india/

23/11/2021

Ajanta caves...

22/11/2021

Lakshmi Narasimha, Hampi

21/11/2021

जागतिक वारसा सप्ताहाच्या हार्दिक शुभेच्छा...

13/11/2021

Ajanta caves received 'Best Heritage Destination Award' in India Today Tourism Survey & Awards 2021

03/11/2021

शुभ दीपावली... 🪔
सर्वांना दिवाळीच्या हार्दिक शुभेच्छा... 🎇🎆🪔
#दीपावली #दिवाळी

Daityasudan Temple, Lonar...© Mahesh Tile

पर्यटन विश्व - Paryatan Vishwa