05/09/2024
Jak doszło do tego, że w Szkocji zaczęła panować dynastia Stewartów (znana w Polsce lepiej jako Stuartowie)?
Pod koniec XIII wieku wymarła pierwsza szkocka dynastia MacAlpin (znana też jako Kennethowie czy Dunkeld). Gdy w 1286 roku zmarł król Aleksander III, jego jedyną zyjąca potomkinią była wnuczka, Małgorzata „Panna Norweska” z dynastii Vestfold. Dziewczynka wyruszyła przez Morze Północne, by przejąć tron, ale zginęła w katastrofie statku w 1290 roku, w wieku zaledwie 7 lat. Wraz z jej śmiercią zabrakło nawet bliskich krewnych ostatnich władców. O tron upomniał się król Anglii Edward I w imieniu swojego syna Edwarda II, narzeczonego Małgorzaty.
Szkoci jednak wybrali kandydata narodowego, Jana de Balliol (ok. 1249-1314). Jego matka, Devorguilla de Galloway, była córką Małgorzaty Huntingdon, bratanicy króla Wilhelma Lwa (ok. 1142-1214), który był dziadkiem króla Aleksandra III. Nie był to najbliższy krewny dynastii, gdyż w Anglii mieszkała rodzina de Ros, potomkowie nieślubnej córki Wilhelma Lwa, Izabeli. Jej prawnuk Wilhelm (ok. 1255-1316) zgłosił pretensje do tronu, ale nie miał poparcia ani Anglików, ani Szkotów.
Jan de Balliol panował tylko 4 lata. Pokonany przez Anglików i wzięty do niewoli, abdykował. Szkoci wciąż walczyli z Anglikami, a w 1306 roku z pretensjami wystąpił i koronował się Robert de Bruce (1274-1329), prawnuk Izabeli Huntingdon, młodszej siostry Małgorzaty. Robert pozostawił po sobie małoletniego syna Dawida II (1324-1371), a wojna z Anglią znów wybuchła. W międzyczasie władza trafiła na krótko do Edwarda de Balliol (zm. 1364), syna Jana.
Dawid ostatecznie wrócił na tron, ale nie miał dzieci. Tak się jednak złożyło, że miał starszą, przyrodnią siostrę, Marjorie de Bruce (zm. 1316). Zmarła ona jeszcze przed narodzinami brata w tragicznych okolicznościach. Będąc w mocno zaawansowanej ciąży spadła z konia i zmarła podczas przedwczesnego porodu. Jej syn Robert (1316-1390) jednak przeżył i jako dziecko był nawet krótko następcą tronu – przed narodzinami wujka Dawida, którego później został sukcesorem.
Tenże właśnie Robert II Stewart w 1371 roku rozpoczął panowanie nowej dynastii. Jego ojcem (a mężem Marjorie) był Walter Stewart (ok. 1293/96-1327), szósty dziedziczny Wielki Steward Szkocji (od czego ród wziął nazwisko), co można uznać za odpowiednik frankijskiego majordoma. Pierwszy ten urząd sprawował praprapradziadek Waltera, Walter FitzAlan (ok. 1090-1177), rycerz o anglo-normandzkim pochodzeniu (rody Balliol, Ros i Bruce też miały takie pochodzenie). Walter Stewart był potomkiem Marjorie, siostry króla Wilhelma Lwa. Robert II Stewart był też potomkiem króla Anglii Jana bez Ziemi – pierwsza żona Roberta I Bruce była wnuczką nieślubnej córki tego władcy.
Stewartowie zapewnili Szkocji stabilizację poprzez nieprzerwaną sukcesję z ojca na syna aż do 1542 roku. Zmarły wtedy Jakub V, praprapraprawnuk Roberta II, zostawił tron dopiero co urodzonej córce Marii. Ta urodziła syna i następcę Jakuba VI w związku z kuzynem Henrykiem Stewartem. Nie pochodził on jednak z królewskiej linii rodu – ich bliskie pokrewieństwo zachodziło w linii żeńskiej, przez babkę obojga, Małgorzatę Tudor. Henryk był w męskiej linii potomkiem Aleksandra Stewarta, czwartego Wielkiego Stewarda Szkocji (pradziadka króla Roberta II), a w żeńskiej – króla Jakuba II. Dopiero od czasów Marii upowszechniła się francuska wersja nazwiska dynastii – Stuart.
