Zenit

31/01/2025

botim i ri:
titulli: Ungjij të vegjël plagësh
autor: Krenar Zejno
Zenit editions 2024

06/12/2024

https://youtu.be/9rUbXtkuKKc?si=eW4AXFbzsOsSXEzn

Personazhe të artit dhe kulturës rrëfejnë jetën artistike dhe personale në Pas Mesnatë. Nga e hëna në të enjte në ABC News Per informacionet me te fundit kli...

18/11/2024

Mirënjohje e thellë për gjithë lexuesit Zenit dhe një falenderim i sinqertë edhe vizitorëve në stendën e panairit.
Miniatura e mëposhtme nuk ka të bëjë drejtpërdrejtë me realitetin e panairit, përveçse me frikën se, gjatë tërë vitit, kontrasti me entusiazmin e këtyre ditëve është tepër i thekshëm. Siç është tepri dhe ekzagjerim edhe arti, sidomos në boshin e kohës fill pas shkarkimit të arkave.

22/10/2024

Meta fizik

…e përsëriste vazhdimisht në mesazhe se më simpatizonte shumë. Njëherë e teproi, shkroi që më donte. Nuk të besoj, i thashë, se ngaqë je dhe artiste, mbase e tepron padashje. Por ajo këmbëngulte. Aq sa nisa ta bëja vazhdë dhe unë me marazin: po pse s'ma jep?!
Tha që i qe vardisur një të pasuri dhe ky s’e linte të bënte çap. Dakord, i thashë, mirë. Mirëpo, pas ca kohësh ia filloi prapë.
Dakord, dakord, ia kthej, po pse s'ma jep?
Jam e zënë, tha, shumë e zënë, se tani i kam hyrë dhe politikës, jam dhe kandidate, por në rastin më të parë do të ta j*p.
Nuk të besoj, ia preva, tani duket që po tallesh me mua!
U prek shumë. Dhe fill shpalli të shkruar e zezë mbi të bardhë, deklaratën e dashurisë, njëherit më metafizike, që deri tani më kanë dëgjuar veshët:
Unë ty të j*p dhe jetën, për ty q* dhe Ilir Metën!
U preka dhe unë. Por, ama, sëbashku nuk po ia mbërrijmë dot ende të prekemi.

k.zejno 21 tetor 2024

20/10/2024

botim i ri Zenit Editions
titulli: PARABOLA SUFÍ
Përkthyer e përshtatur:
nga Shpëtim Kelmendi

TRI KËSHILLA

Ndodhi që një njeri të kapte një zog të çuditshëm. Zogu i tha:
-Ti nuk mund të nxjerrësh ndonjë dobi prej meje, nëse më mban të burgosur. Ama nëse më liron, unë mund të të j*p tri këshilla të çmueshme.
Zogu premtoi se këshillën e parë do t’ia jepte teksa ende gjendej në dorën e njeriut, këshillën e dytë do t’ia jepte kur të hipte në degën e një peme, ndërsa këshillën e tretë do t’ia jepte me të mbërritur në majën e një mali.
Njeriu pranoi dhe e i kërkoi këshillën e parë.
-Po të humbi diçka, – tha zogu – pavarësisht nëse mund ta çmosh sa jetën tënde, mos e vajto!
Njeriu e lëshoi zogun, i cili fluturoi menjëherë dhe u ndal në degën e një peme, prej nga ku i dha këshillën e dytë:
-Mos kërko kurrë gjëra që bien në kundërshtim me arsyen, pa kërkuar më parë prova!
Paskëtaj zogu fluturoi në majë të malit, prej nga thërriti me sa zë kishte:
-Oh, ti njeri fatkeq! Brenda barkut tim gjenden dy rubinë gjigandë. Po të më kishe vrarë kur më pate në dorë, ato dy rubinë do të bëheshin pasuria jote!
Burrit desh i ra pika prej marazit dhe zu ta torturonte dhembja e pendesa për pasurinë. Megjithatë, pasi e mori disi veten, duke ndjerë sërish një fije shprese, ai i kërkoi zogut që ai t’i jepte këshillën e tretë!
-Po më kërkon këshillën e tretë? Po ti qenke përnjëmend budalla! – u përgjigj zogu. – Vazhdon të më kërkosh këshilla, ndërkohë që s’e vrave mendjen as për një çast në lidhje me dy këshillat e para? Të thashë: mos e mundo veten për humbjen e diçkaje, dhe mos u beso gjërave që bien në kundërshtim me arsyen. Dhe ti po bën pikërisht këto: po e lë veten të besosh në ca gjëra pa kuptim dhe po vajton diçka që ke humbur, domethënë dy rubinë gjigandë! Po a nuk e shikon se jam shumë i vogël për të pasur në bark dy rubinë gjigandë? Je vërtetë budalla! Për këtë arsye do të vazhdosh të mbetesh rob i kufizimeve të zakonshme.

** *
Në disa rrethe dervishësh kjo rrëfenjë quhet shumë e rëndësishme, sepse e bën më të ndjeshme mëndjen e nxënësit, duke e përgatitur që të mos joshet prej rrugëve të zakonshme. Kjo rrëfenjë, që Sufijtë e përdorin vazhdimisht, gjendet edhe Mathnawi-në e Rumit dhe në Librin hyjnor të Attar.

ISAI DHE JOBESIMTARËT

Mevlana dhe shumë të tjerë pohojnë se Isai, biri i Meremes, po ecte një ditë nëpër shkretëtirë, kah rrethinat e Jeruzalemit, së bashku me një gup njerëzish që nuk po i shqiteshin, lakmia e të cilëve ishte shumë e fortë.
Ata iu lutën Isait që t’ua tregonte Emrin e Fshehtë, falë të cilit ai ishte në gjendje të ringjallte të vdekurit. Isai u përgjigj:
-Nëse jua them atë emër të fshehtë, ju e shpërdoroni.
Por ata këmbëngulën:
-Ne jemi shpirtërisht gati për ta mësuar Emrin e Fshehtë.
Kjo dije do ta përforcojë edhe më tepër besimin tonë.
-Ju nuk e keni të qartë se çfarë jeni duke më kërkuar! – i paralajmëroi Isai.
Por ata ngulnin këmbë se e dinin.
-Nëse jua them, ju do të merrni veten në qafë!
Por ata s’reshtnin së thëni se ishin njerëz të matur e kujdesshëm.
Më në fund Isai ua tregoi Emrin e Fshehtë. Me ta mësuar atë sekret që bënte mrekulli, ata nisin të vraponin nëpër shkretëtirë,derisa panë diku një grumbull eshtrash të mëdha që kishin dalë në sipërfaqe.
-Le ta provojmë Fjalën me këto eshtra! – tha njëri prej tyre.
-Le ta provojmë! – britën njëzëri të tjerët.
Sapo ata shqiptuan Emrin e Fshehtë, eshtrat filluan të lëviznin e të bashkoheshin me njëra tjetrën, duke krijuar një skelet gjigand. Mandej skeleti u vesh me mish dhe u krijua kështu një shtazë e egër dhe e frikshme. Shtaza iu vërsul atyre njerëve të pamend dhe i shqeu për së gjalli.
Ata që janë të pajisur me fuqinë e arsyetimit e dinë çfarë nënkupton kjo që sapo rrëfyem. Ata që e kanë më të dobët fuqinë e arsyetimit do mund ta mësojnë të vërtetën nëpërmjet shqyrtimit të vëmendshëm të kësaj rrëfenje.

** *
Isai që përmendet në këtë histori është Jezui, biri i Maries. I njëjti koncept gjendet si te “Nxënësi i shtrigut” ashtu edhe në veprat e Rumit. Në traditën gojore të dervishëve qarkullojnë shumë legjenda që lidhen me figurën e Jezuit.

13/10/2024

COLUMBUS DAY DHE VEZA E PLASUR E KOLOMBIT

Kushedi ç’do kish zbuluar Kolombi po të mos i kishte prerë udhën Amerika. (Jonathan Swift)

Columbus Day. Dhe mbase një rast ky i sotmi për një udhëtim, falas, në Tjetrin kontinent. Ku një 12 tetor, shkuar afro gjashtë shekuj, pat përmbyllur zhvendosjen e madhe historike Kristofor Kolombi, simbol i shpirtit eksplorues, determinimit, aventurës dhe sfidave... (Sapo e përsëriti formulën e rradhës sot në përvjetorin e rradhës, edhe vetë presidenti i rradhës në Sh.B.A).
Mirëpo, kjo është veç njëra anë e pamjes së shtatores së tij, kudo ku ajo gjendet, në Genova, New York apo Columbus kryeqytet të Ohaios, atëbotë breg i mbërritjes në një Mundus novus. Ana tjetër, i shpërfaqet edhe një tjetër perceptimi: atij prej kolonizuesi skllavërues, grabitqari përdhunues, torturuesi shfarosës, deri dhe ushtrues genocidi. Për pasojë, në çdo tetor, sillen anerrotull shtatores edhe ata që duan ta dhunojnë, ta shkulin e shfarosin atë nga faqja e dheut. Dhe asgjësimin e ditës festë kombëtare, gjer dhe zëvendësimin si Genocide Day. Kur ndoshta një shtatore e re, si kurdoherë në emër të lirisë e të drejtave humane, do përkujtojë aktin e rrëzimit të shtatores së Kolombit dhe bëmave të tij: si të liga e të papërshtatshme me kohën e sotme...!
Gjersa një kohë tjetër, duke risjellë ndërmend nën një tjetër percept: se nocioni i skllavërisë e për rrjedhojë koncepti i zbulimit dhe kolonive, kish të tjera shtysa, norma e ligje, do ta gjejë të papërputhshëm me to e të papërshtatshëm vendimin e rrëzimit të shtatores. E kështu, do e rivendosë atë aty ku ishte para se të shkulej e zhvendosej me dhunë. E kur almanakët mbase do të përmbajnë, kësisoj, edhe një shtojcë gjithë e më interesante për t’u rikujtuar si pjesë e historisë: datat përkujtimore të lindjes dhe vdekjes së shtatoreve. E ndoshta, edhe ato të ringjalljes e rimishërimit të tyre.
Mëpastaj, bën vaki të vijë një kohë kur statujat e përkundërta do qëndrojnë më këmbë përkundruall njëra-tjetrës e do kundrojnë tjetra-njërën duke buzëqeshur, nëmos dhe duke u gajasur, prej faktit se: të shkulësh një frymëzues të gjeneratave që tanimë i ngjajnë në shumëçka vetë frymëzonjësit që po shkulin, përshirë edhe lehtësinë e shfarosjes, nuk është aq e lehtë të rezistosh para argumentit pa u shkulur gazit.
Ishte era kur ndërmarrje të tilla, asokohe u bënë të mundura falë lëvizjeve edhe të përkundërta, njëherit shkulmuese heretike, dhe gjithaq falë bekimit dhe përkrahjes së klerit e në këmbim të përhapjes së krishtërimit kudo ku shihej e shtrihej botë. Atëbotë kur nën zbulimet e shkencës, mbetej veç të pranohej e thuhej: mirë që bota na qenka e rrumbullaktë, po të paktën ta shtyjmë të rrotullohet e kthehet nga ana jonë, ana e duhur njëherepërgjithmonë!

Ndërkaq, nga lajmet këtu në Itali mësoj se sot, tani, edhe në Romën ish-imperiale, turma po i vjen vërdallë piacës ‘Eur’, ish-kryeqendra e Fashios, gati për t’i shkulur mermerit ku është gdhendur pllakatën e një Italie “paese dei santi, navigatori e poeti”. Meqë, e rievokuar e sokëllitur prej Duçes në një tetor të erës imperiale të tij, kur ende e kishte erën në krah.

Tani, duke iu sjellë vërdallë përshkrimit, si Magelani, le të kthehemi edhe njëherë prapë te Kolombi. Në zanafillë, qe nisja për të zbuluar një udhë detare për në brigjet indiane; gjëja më e çmuar në pajimet e bordit: busulla, një nga shpikjet rishtare më ndikuese të krejt historisë. (por, në fakt, si e përse akrepi magnetik shigjeton gjithmonë nga veriu? Pse ky reagim gati ”instiktiv” e kjo qëndresë “parimore” veç kah i njëjti drejtim?!). Pastaj, një gabim pothuaj trashanik i përllogaritjes së perimetrit të tokës, ndonëse ende mezi pranohej që ajo është e rrumbullt (po, vërtet, çfarë i mban vallë vaporët e mëdhenj që të mos bien?!). Për pasojë, mbërritja tjetërkund, por nën bindjen e plotë se ekspedita gjendej në anët e Indisë dhe jo në anën e historisë. Bindje nën të cilën, Kolombi i rikthyer në Spanjë, siç dihet vdes në mizerje, pa e mësuar të vërtetën e zbulimit të tij. As atë të mëkateve të tij. Ndonëse, nga një këndvështrim tjetër, duke e parë edhe më ngushtë e në terren dyluftimi real, ka të ngjarë që kur gjakrat ndizen flakë në kacafytje trup me trup, në ndonjë rrip t**e ku nga bregu i nisjes të ndajnë qindra ditë e milje, kuptimi i fjalës ‘gjakatar’ është aq i papeshë si të thoje, për shembull, shkaktar i pellgut të së kuqes. Kuptim i cili, i flakur nëpër histori, ndez e ushqen zjarrin e së keqes edhe pas shekujsh. Ose në rastin më të mirë, enjtet ashtu si pa tëkeq, siç një insekt pas vaktit të pickimit. Më tej, historia gjen gjithmonë një kohë ca më të paqme dhe mëton të shkarkojë barrën e mëkateve dhe makthit te simbolet e veta mishëruese.
(Sot e gjithë ditën, si qysh në krye të herës, kanuni themeltar i lundrimit e quan krim mosdhënien e ndihmës në det të hapur çdo nevojtari, pa kusht e pa kufizim. E po të qe fjala për ndjeshmëri ndaj tjetrit, ja ku na thërret për empati njerëzore emergjenca aktuale e njerëzisë migratore, sesa historia e shkuar me shekuj. Mirëpo, histori është gjithë ç’ka nuk ka të bëjë me të tashmen.)

Ndoshta thesari i vetëm, pastërtisht legjitim, që ka lënë Kolombi, mbetet vendlindja e tij, Gjenova. E tij po aq sa e Mazinit dhe e shën Gjergjit (me të cilin shqiptarët i lidh më shumë se thjesht një emër). Është për hir të këtij qyteti dhe ndikimit të frymës së tij në të, që Italia vijon të thirret ‘atdhe i shenjtorëve, lundërtarve dhe poetëve”. Qytetit që vijon të pjellë Montale, de Andre dhe poetë të muzikës së lundrimit, si dhe të bujtë si banorë të saj rrëfyes të mëdhenj qyteti, nga Petrarka te Dikens, Shelly, Bajron, deri te Virginia Woolf e më tej.
Nga veprat më të larta të ndikimit prej Kolombit mbetën përgjithmonë: kapiten Ahabi, Melvili, Balena e bardhë, Konradi, nata e errësirës dhe fantazma elokuente e Kurcit në të, Tweini, kapiteni Hateras e me rradhë... Nën ndikimin e të cilëve mandej, u blatua masivisht ai shpirt veprimtar, iniciator, udhërrëfyes dhe idealist i vetë Amerikës.
Nga gjërat më të vyera që Kolombi i solli botës kësoane qe fara e misrit, kokrra më e shëndetshme e së cilës në viset e jugut të Ballkanit, do të shërbente të ushqente “Legjendën e misrit” dhe thyer urinë e poetit në kohën e krizës dhe hipokrizisë së vulgut: mos e shkel, he t’sh*toftë zana!
Nga bëmat më frytdhënëse në rang botëror, mbetet sidoqoftë ajo puna e vezës... frymëzuese edhe e shpirtit praktik, konkretist dhe pragmatist të kontinentit të ri.

Amerika mban faktikisht për kumbar një Vespuç, gjithaq italian, që na zbuloi se zbuluesi i saj faktik nuk e kuptoi që realisht pat zbuluar një Botë të Re dhe jo Indinë kah së cilës qe nisur. Sa për të tjerat, as satira e Suiftit të “Guliverit” nuk pati ndonjë përgjigje shteruese veç marazit: Kushedi ç’do kish zbuluar Kolombi po të mos i kishte prerë udhën Amerika!
E për ta njohur më mirë historinë e vërtetë, i bie më mirë të mos ta marrësh vërtet seriozisht historinë e njohur. Aq më mirë, të jesh i pa ditur. “Idioti” i Dostojevskit na thotë se “i lumtur Kolombi ishte jo në çastin kur e zbuloi Amerikën, por në udhëtimin drejt zbulimit... Rëndësia rri te jeta, vetevetëm te jeta, në rrugëtimin zbulim të saj, bash në këtë proces të përherë e pa reshtje, dhe jo te vetë zbulimi.”

Sidomeqenë, veza pulën apo p**a vezën, me ose pa statuja Kolombi dhe pëllumbash paqeje me glasën që u vërvitin përmbi, me siguri nuk do mund të rrëzohet dot veza e tij: shtatore e sfidës se si një gjë në formë elipsoidale mund të qëndrojë më këmbë pa u rrëzuar! Të paktën për sa kohë nga humaniteti do të ndjehet ende nevoja për metaforë dhe trajta eliptike përshkrimi historie që rreken t’i përmbushin të dy anët e rezultatit, të dy palët në bast: qoftë, në këmbë ama e thyer - qoftë e thyer ama më këmbë!

Krenar Zejno, Lago di Garda, 12 tetor 2018

10/10/2024

Sale e pepe!
Histori me kripë e piper dhe një çikë pabindje civile

Nga Vlora e historisë me mbarsje, p***a dhe prishje, nëse ju kujtohet, u ndamë nën uratën lakuriqe të revistës Sale e peppe: ‘U ripompofshim javën e ardhshme!’ Dhe me premtimin e shfaqjes grafike të mbresave të protestës në ardhje. Ç’qe për të thënë për kataklizmën, e thamë. Në do kish edhe pak vend kuponi tatimor në të pasmen, mund t’i kisha shtuar diçka për klizmën, por sot do ishte e pavend. Të shohim mos ia faturoj Tiranës nëpër dëshmitë që do provoj të hedh tani. Nga fatkeqësia e Vlorës më mbeti merak që, faktkeqsisht, s’i gjeta dot vend përgjigjes me spec të një klienti, që do ia vlente për t’u shënuar si finale. Kur nga nevoja dhe frika se vërtet nuk do dilnim dot nga përmbytja pa kaluar këtu edhe ca ditë të mira, e pyeta:
Ore, të të pyes, ka më k***a në qarkullim në qytet? Si në kohën e skafeve, kur nga koha e keqe pritej me ditë të binte deti?! Por, ai e bëri me dorë nga rrëmeti që po ngjiste shkallët gati të hynte brenda, në klub. Dhe tha:
Ti na kërkon qiqra në hell!
Ku ka baxhellë pa trotuar!

Ditë e re, kismet i ri. Ra deti e kiameti dhe u nisa, po mu te Kripa kish ngrehur post-bllok policia të pengonte protestuesit. Hap bagazhin! Jam thjesht gjuetar, u thashë, bredh kot pyjeve! Dhe dëftova qenin e plakur, por që ende s’e ka humbur nuhatjen. Por, më kot, s’e hëngrën dot. Atëhere i shkel syrin shefit, i kërkoj intimisht veshin, dhe ai ma qas: Dëgjo këtu shef, jam komunist, i egër, i betuar, qën bir qëni! Dhe ky më dëgjoi. Shkeli syrin e tij, vuri pakëz buzën në gaz: Kthehu djathtas, kaloje kripën dhe futja, shkelja, jepi gaz, nga rruga e vjetër. Në ke ndonjë në fis a të dashur, që padashje është rastësisht i djathtë, i thuaj të mos shkelë në protestë. Se, ngaqë do ketë zjarre e djegie, këta tanët do pompojnë piper... Gaz lotsjellës.
Kam njërin, i them, është pa krahë, ashtu si në ajër, por në protesta shkon ngaqë i shkohet edhe për të qarë... Herë-herë, plas nga të mosqarit; të kesh aq halle e të mos ia mbërrish dot të derdhësh një lot; të mblidhen lotët e rreshtohen varganë dhe as e shkrep dot… veç nëpër vargje me lot. Më vjen pak për të qarë kur e kujtoj. Po nuk është se ia fala një polici këtë intimitet, thënë me vete në kthesë e sipër. Dhe më vjen keq që rrjedha e shkrimit e nxorri edhe këtu. Por, mundet edhe të mos jetë kështu, e mbase ky bllokim vjen nga zhgënjimi në fëmijëri, kur mëson dikur se atij që qan në film e të bën dhe ty për të qarë, në fakt i derdhin lëng si dy pika uji në çastin e posaçëm, nga shishja e posaçme sipas këshillave të regjisë…
Më falni, më falni pak, se po më këndon telefoni. Qënka motorristi që shpie libra me porosi nëpër shtëpi, dashka “Mosbindje civile”. Por ama, me kredi, thotë. Ka besim të plotë që sot Mosbindja do sh*tet. O sot, o kurrë! Po qe se kujtohem kur të vijë, do i them që për jubilarin e 150-të të veprës së Thorosë, Xhon Apdajk shkroi se ai tanimë është kthyer në totem të kthimit te jeta në pyll e pabindje civile si një model shenjti eremit, saqë libri rrezikon të jetë aq i veneruar e gjithaq “i palexuar” sa Bibla. Le që kush e blen këtu librin që qysh në rreshtin e parë thotë ‘qeveria më e mirë është që ajo qeveris më pak, aq më mirë ajo që nuk qeveris fare’. E di që motorristi mund të më thotë prapë, se në fakt këta porositësit këto librat e vegjël t’i blejnë për bibliotekën e banjos, kur në nevojtore u vjen edhe nevoja për të lexuar. Aty më rri, do t’i them, te haleja, se desh më nxorre jashtë teme!

Qan mu këtu!, më tha dje ustai i halesë, që më la dhe pa rebelim, pa protestë. Ja ku qenka difekti, kjo këtu, vrima. Dhe e vuri gishtin te zorra e shkarkimit të përmjerës në ullukun e ujrave të bardha dhe prej këtej në gjirizin e të zezave. Në muzg, u qas e më dëshmoi, të zezë mbi të bardhë, shpenzimet materiale plus hakun e punës. Ne hidraulikët kemi zanat të fëlliqur, ndaj kushton ca. Dhe më rekomandoi që, kur ta rinovoja banjon nga e para, të kurseja duke vënë vetëm një hidrosanitare, jo dy. Sepse, tani haleja dhe bideja, pra nevojtorja dhe shpëlarsja, janë një. Dy në një, edhe wc edhe curril që ta lan. Ndërkaq, në ekran shfaqen imazhet e currilave me piper në protestë. Dakord, i thashë, se nxitoj, na dhe bakshish! Jo për fëlliqësinë që ke zgjedhur a të ka rënë për hise, por për atë përdorim me stil ustai të metaforës së qarjes, që e zhyt lotin edhe në nevojtore. Duke ia tretur kripën e hirësisë në shurrë. Dhe e bën më të dukshme edhe vështirësinë e zanatit tim për ta shkulur metaforën nga vendet e pezmatuara, të fëlliqura e të ligura të qytetit, ku qajnë me ligje, në pellgje e ligatina, fatin e tyre që tretet e përhumbet mes shurrës, ujërave të zeza dhe lotëve. Sakaq, shoh që ai kish ikur dhe se po flisja me vete.
Ndërmendem që i pabinduri, Henri Thoro, kur e rrasën në burg, vjen e gjen mjeshtri i tij, Emerson dhe e pyet: ç’ne brënda ti? Dhe ky ia kthen - ti, ç’ne jashtë?
Fërkoj sytë për të qartësuar këndvështrimin mbi ekranin e televizorit, ku bibliotekarja e përlotur po flet për librat që pshurri prurja përmbytje e Vlorës. Kujtohem që në 97-n, një breshërimë kallashi penetroi bibliotekën ku një pumb shpoi librin e hapur në vitrinën muzeale të Ali Asllanit të vargjeve me rimë. Dhe e bëri vrimë mu në vjershën e tij aq të njohur “Vlora, Vlora”. Ndërsa nga populli i bataresë mbahej iso: Jepi, më të lumtë dora!
E tani që u sollëm rrotull e dolëm prapë te fillimi, nuk bën ta zgjas e të qahem akoma. Ndërkohë, në ekran ndehet pamja e të nesërmes përurim rindërtimi të Namasgjasë.

Le ta mbyllim edhe për sot, me një ngjarje të vogël që sapo u zgjua nga harresa. Asokohe, ekzistonte ende Lidhja e shkrimtarëve, te rruga e Kavajës, ngjitur me ish-nevojtoren publike sot karburant, mes Lidhjes dhe xhamisë. Sapo kisha ardhur nga jashtë për ca ditë. Bie në ujdi me një civil nevojtar, në prani edhe të ca miqve hokatarë, që në këmbim të dhjetëmijë lirave, të hynte në sallën që gëlonte nga shkrimtarët e njohur të Lidhjes dhe të bënte një pyetje. Pyetje pak banale. Dakord, më thuaj pyetjen! Pyetja është: Ka ndonjë vend për të qarë këtu rrotull?. Po banaliteti ku është këtu, pyet njëri që pak më vonë u bë shkrimtar. Po prit, se është pak djegëse, me spec, pra me kushtin që duhet thënë si metaforë. Duke i këmbyer qarjes zanoren ‘a’ me zanoren ‘i’. Dhe ia thashë tamam. Dakort, tha nevojtari, dhe u turr e hyri në sallë:
Më falni, më falni… por shkrimtarët ishin në tema të zjarrta dhe s’po reagonin.
Më falni, zotërinj, më falni…. bërtiti më fort… a ka ndonjë vend për… Dhe e tha.
Poshtë, ngjitur me arkivin. – ia ktheu një poet. Një tjetër e bëri me dorë nga xhamia. S’u mor vesh në e morrën për pyetje lidhur me mejhanet me qira, që kishin nxjerrë shpallur nëpër afishet, apo e ngatërruan me pyetjen e shpeshtë për vendodhjen e halesë.
Sidoqoftë, ti e bëre tënden, i thamë. E qave!
Dhe futa dorën, nxorra dhjeçen, dhe ia numërova… edhe ca të shkoqura… qindarka.
Ç’ne këto?, tha
Bakshish!

Krenar Zejno,
Tiranë, 8 tetor 2024

07/10/2024

Histori me mbarsje, p***a dhe prishje

Kjo shkrepje i përket regjimit të “dehidratimit”, kur prishet p***a dhe rri po aty, pa u prekur me dorë, deri sa të prishet vetë si me dorë edhe p***a tjetër. Dhe njerëzia të shkordhet qytetit. Me bidona në dorë, pa pikë… kuptimi.
Kurse foton e regjimit të “përmbytjes”, kur p***at prishen të dyja njëkohësisht, në duet e harmoni akti seksual, mund ta peshkoni vetë sot në rrjet.
Unë vetë nuk peshkoj në memorie artificiale, jam gjer në grykë me timen nga përmbytjet e rrëmetet natyrale njëpasnjë, por as jam kondra. Besoj se në do klikoni dhe hidhni grepin në Vlorë qytet, do zini kollaj: bidona kosi bërë det.
Do hasnit besoj dhe artikulime sofist demagogjie justifikimi nga Sanijet e masterizuara, p.sh: njëra nga p***at pati difekt, tjetra pësoi prishje. Pasuar me ndonjë batutë frazeologjike të shefit, kryeSanijes, përshembull: Prishja prishjes nuk i ngjan!

Koha e shkrepjes së fotos i përket fillimit të shekullit, kohë errësire terr si dhoma e errët e fillimeve të fotografisë. Në këmbim të obskurantizmit dhe premtimit bosh të detit kos, lejohej rebelimi me shkrim, gjer dhe të mos paguheshin ca gjoba dhe detyrime. Shoqëruar me urdhrin e respektin e personit që qeveriste ngrehinën, Sanijes në pozitë. Salijes. Për ata që humbnin durimin, ishte lënë zgjidhja e mëhershme: t’ia hipnin prapë anijes, Vlora. Sa për justifikimet e përmbytjeve dhe kataklizmave atëhere, kujtoj që nuk ishin me aq lajlelule demagogjike si tani, por gati lakuriqe, të tipit: Ku ka p***a, ka dhe prishje!
Trimëria e hershme e labit mbet rrudhur gjer te kërcënimi i sikterisjes nga vendi i origjinës nën batutat romuze: Sa të ketë anije, sa të jetë matanë Italia, të na hajë munë qeveria! Si ai afsh turbokrenarie pavarësie prej epsh*t gjatë regjimit të vjetër: sa të jetë kyçi i dorës, c’na plas për vajzat e Vlorës!

Pastaj vijojnë ngjarje me p***a pa prishje, si dhe prishje pa p***a…
Kujtoj te ”gjiri i k***ave” një ndjekës çiftesh që priste popullin e kaçubeve të prishet, që të mund të prishej edhe vetë. Sapo arriti ta shquajë mes shkurrishtes një siluetë - që në realitet isha unë vetë, por në vjeshtë i tregoj më bukur ngjarjet në vetën e tretë-, iu avit ashtu si me stil, për të mos i prishur prishësit qetësinë e prishjes. Në një afërsi të përshtatshme vuri veshin e dëgjonte si shtoheshin e shpeshtoheshin ngulçet edhe spazmat. Dhe priste në pritë i gjori guardon të vinte prishja. Priti sa priti, po më në fund vepra e këtij që s’po prishej sikur i kaloi caqet e mundësisë njerëzore dhe përndjekësi vo**ur u hodh kaçubes fill e përmbi shpinën që ulej e ngrihej… dhe pas habisë së madhe thotë:
Ore, po ti qënke prishur nga mendtë! Ty të p***a ikur femra dhe ti akoma vazhdon me p***at!
Si i dhënë pas kulturës, fizike, ushtrohem ende, por që atëhere nuk bëj p***a buzë liqeni, veç në natyrë të shkretuar ose ambjente të mbyllura, ngase më kujtohet ngjarja e nuk duroj dot dhe ia plas gazit mes popullit kalimtar.

Kam mbetuar i bllokuar… në përmbytjen këtu në Vlorë; nuk kam as bllok, m’a morri rrëmeti shkarjes në ish-trotuar. Dhe po mbushet rrafsh me fjalë edhe kuponi tatimor.
Më duhet të jem nesër në Tiranë. Ju njoftojmë për protestë të hënën, o sot o kurrë! shpall Salija e parë. Bllokoni rrugët që të mos qasen në Tiranë, ia pret Sanija e dytë. Ju njoftojmë se të dy p***at janë djegur, kujton edhe njëherë nga e para Sanija e mëhallës. Salija dhe Sanija, ngjasojnë si vapori dhe anija. Apo siç ngjajnë dy p***at, mund të ndryshojnë pak fare nga sasia konsum i mazutit. Sanija sot për sot ka hall me erniet dhe kyçet kurse Salija me Erinitë e çartura mitike të ndëshkimit dhe shpagimit. Gjer sa të vijë rotacioni dhe t'i këmbejnë.
Po mua më është bërë zakon të shkoj në protestë; kam nevojë të rebeloj, të çatrafilloj. Por edhe prej varësisë së shkrimit dhe nevojës, nëmos për tema apokalipsi e kiameti, të paktën ngjarje rrëmeti, djegiesh dhe prishjesh, përfshirë dhe gjithëfarë banaliteti. Që pastaj, nëse mbërrij, ndonjërën ta tregoj.

Po e mbyll historinë e përmbytjes së sotme me një urim përmbyllës prej revistës më dobiprurëse që më pat rënë në dorë në regjimin e djeshëm komunist. Një e tillë pornografike që ma fali miku im detar dhe qarkulloi dorë më dorë, të përdorej gjerësisht. E përfytyroj, tani edhe më qartë, kopertinën me imazhin e prishjes nën salutimin intim me shkronja dore:

A rispompinarcci la prossima settimana!
Mirë u pompofshim javën e ardhëshme!

Krenar Zejno,
Vlorë, e shtunë 5 tetor 2024

14/09/2024

Botim i ri
Autori: Gent Demi
Titulli: !
Zenit editions 2024.

Si një trajtë vetëprezantimi 'poetik' paraprak i autorit, mund të rrijë mirë edhe kjo poezi e çeljes së vëllimit të tij, si lëndë e parë për ta vijuar mandej në libër njohjen e thelluar
Një fjalë goje kjo… po kush shtyhet tani të marrë dhe gjithë librin, për më tepër libër me poezi! E që ka për titull veç një shenjë pikësimi dhe një emër autori shenjuar zbehtë në kopertinë sa mezi të duket, zgjedhje e lutjeve të vetë autorit.
Aq më mirë për autorin, përsaqë i përket atyre rasteve kur mungesa e vëmendjes do ta shtynte për të mbërritur ca më shpejt aty ku është nisur me kohë: nga poezia e lartë e kondensimit të trishtimit, për te gjendja e epërme e sublimimit: poetika e pikëllimit. Duke e kaluar shkurt edhe stadin e dëshpërimit, e duke kompensuar kësisoj edhe kohën e gjatë pa botuar poezitë. Zgjedhje e tij, por për mendimin tonë, pa patur mirë parasysh benefitin e botimit: pra, atë që vjen pas botimit: indiferencën ndaj autorit të mirë. Përfitim i jashtëzakonshëm për poezinë e mirë të një autori tillë. Autorë që, shtuar edhe shpëfilljen, e qajnë pikëllimin, gjer metafizik.

Monologu i lëndës së parë

Quhem Njeri dhe jam pemë
e heshtur
e përjetshme
Druvarë të gëzuar më sharrojnë dhe më ngarkojnë.
Nën lëvozhgën time të trashë
kaq kohëra të vdekura
m’i zhdukën sytë
edhe gojën.
Një tra memec jam që mban shtëpinë,
një xhufkë zbukuruese në kopshte festash
apo altar i gdhendur që skulptorët e plagosën
me daltat e tyre të trishtimit
për ta adhuruar.

Quhem Njeri dhe jam dru
i dhënshëm, i pafjalë.
Një botë të tërë krijova pa e kuptuar kush.
Jam dera që ende pret të kthehesh,
krevati ku u shtrive fëmijë dhe u ngrite burrë.
U bëra dysheme, shkallë, bastun
dhe korniza e fotografisë në të cilën nuk plakesh.
Jam far me dritë të lashtë, të burgosur…
Kërcu jam
i përflakur, në oxhak
që ngroh kofshët e grave të druvarëve dhe faqet
e fëmijëve të tyre.

Jam Njeriu por jam pemë,
një trishtim pingul në perëndim të ditëve,
shtyllë që ruan brenda ëndrrat e të varurve,
stalakmit nën këtë shpellë të qiellit
që koha, pikë pikë, i jep shtat
dhe mençuri pa dobi.
Jam kali i drunjtë i gëzimit të fëmijëve
që rrotullohen ngadhnjimtarë në luna-parqet e Trojës.
Jam njeriu që u bë dru, që u bë kryq
që të gozhdojnë mbi të Njeriun
përgjithmonë.
dhe pastaj,
letër higjenike që fshin gjakrat e Historisë
së një mitre që ende s’pjell dot njerëz.
Prandaj hesht kur më sharrojnë
sikurse vetëm pemët dinë të heshtin.
Pyjet që sheh në muzg
janë varreza, pa rojtarë,
jetësh që pushuan së u përpjekuri për lavdi.

Njeri-pemë jam
Dhe e vetmja gjë që më tremb
është hekuri që ftohtësisht më imiton.
Kjo masë e fortë, pa jetë, pa shpirt,
futet kudo duke më zbuar prej shtëpive,
prej lodrave, prej bankave shkollore.
Pyje shterpë shufrash lartëson
ku asnjë qenie aty s’jeton dot
përveç teje.

Hekuri pra më frikëson, të cilin
prapë, unë vetë e gatova, me prushin tim
që të bëhet sharrë… apo shpatë
e të më shpëtojë ndoshta
nga përjetësia

Athinë 2017

10/09/2024

Në kujtim të Pashko Gjeçit, që p***a patur ditën e lindjes, po shkëpus këtë pjesë nga parathënia e botimit shqip të ‘Uliksit’. Vepër që nuk është përkthyer prej tij, por, meqë përmban mjaft pasazhe nga të tjera kryevepra, ky fragment rri në esenë e plotë në kontekstin e mirënjohjes që kam dashur të shpreh ndaj përkthyesve të tyre dhe mundit të përkthimit si i tillë.
..Pashko Gjeçi, prej të cilit kumbojnë shqip vargjet e hyjshme dhe dilema Hamleti, Fausti, por dhe Andromaka Racini, Atalia Chatobriandt e vargje Leopardi në pritje botimi, përkthyesi kimerik që e kemi gjallë por s’po ja dimë pahanë, një ditë tani vonë rrëfeu sesi ishte ndjerë kur posa përfundoi Komedinë Hyjnore. Të parat vargje, nga Kënga e Tetë nëmos gaboj, i kishte nisur si lojë, një mbrëmje... kur qe veç dymbëdhjetë vjeç. ...Nuk i ka prekur më ato vargje qysh nga koha e Liceut! Ashtu si i kemi edhe sot. Ndërsa, në fund të të fundmit varg të përkthyer, iu bë sikur at’çast, dikur ndaj të gdhirë, Poeti doli nga deriçka e strehës së përkthyesit, me tërë vitet që i rrinte mjeshtrit model, teksa ky e kthente dhe përkthente:
M’u duk se Dante doli fill prej porte... dhe më la fillikat!
Pasi e patën gjykuar e burgosur kot për plot pesë vjet, një ditë kur gjykuan se u lypsej ‘ferri’ i Komedisë në shqip, e kthyen përkthyesin në kryeqytet. Autoritetet i dhanë një autorizim strehimi, drejt vendodhjes së të cilës u avit përgjëruar për një tavolinë pune dhe ca dritë. Mandej, ndesh një portë që kësaj rradhe po hapej, por për çudi shtëpia brenda kishte njeri! Përballë iu shfaq idhulli, mësuesi i gjimnazit në Shkodër. Ai që i pat mëkuar gjuhë antike e letërsi, atij dhe mjaft letrarëve e përkthyesve të ardhshëm, tek u linte heshtas nga një libër poshtë bankës, zgjedhur sipas prirjeve të secilit dhe blerë nga xhepi i tij.
Mësuesi plak, gjendur gabimisht në shtëpinë e re - që në një copë letre me adresë i përkiste Pashko Gjeçit-, quhej Pashko Geci... Dhe, ja, ngatërrimi prej një shkronje që i shtohej gjithë ngatërresës lesh e li e kolerë aneqark. Plaku i urtë bënte të merrte plaçkat, për t’u shkulur e shkuar aty ku i qe caktuar, ndërsa nxënësi e kish qafuar dhe s’e linte të bënte çap. Pastaj ndërruan fletushkat e paqarta e të ndotura të autorizimeve. Si trille xhojsiane keqkuptimi, të cilin ky na e quajti motor historie, apo si një lojë e thjeshtë fjalësh, të llojit ‘Uncle Lear’ me ‘unclear’, siç luante lojën e fjalëve një lexues në letrën qëndisur Xhojsit dikur, duke e qesëndisur me emrin Germ’s Choice.
Përkthyesi i Dantes, shkuar të nëntëdhjetat, vijon qysh asokohe jetën e qindit, mes mureve të dy dhomave aneks të vogla fare. I aneksuari i madh i qytetarisë mu këtu mes qytetit, pas dritares përballë, penxheres ndë ‘Shallvare’. Matanë Lanës dhe të zezave ujëra si prej gjirizi dantesk. Komedinë Hyjnore e kujton dhe reciton vetëm në origjinal. Së këndejmi, zgjedhim mbrëmjeve ndonjë varg shqip. Falë tij dhe ferrit të tij, prej vargjeve Parajsë.

K. Zejno
nga parathënia e botimit shqip të ‘Uliksit’ (Zenit, 2003)