19/06/2022
𝗞𝗶𝘇𝗹𝗮𝗿𝗮𝗴𝗶𝗻𝗮 𝗱𝘇̌𝗮𝗺𝗶𝗷𝗮. Današnje naselje Mrkonjić Grad nastalo je na mjestu sela Gornja Kloka krajem XVI vijeka, kao kasaba Novo Jajce (Yaytse Yenice). Kasnije će se, sve do 1925. god. nazivati Varcar Vakuf, kada dobija naziv Mrkonjić Grad. Tokom vremena nastali su dijelovi grada: mahala Imamovac (po prvom vakufskom imamu), Mečet (po maloj drvenoj džamiji-mesdžidu), Kolobara (staro trgovište), Zavakuf (dio grada iza vakufa), Rijeka (Rika), Zborišće (mjesto za zborove), Uspolje (put prema Trijebovu preko vrela Suljinovac) i mnogi drugi nazivi dijelova grada.
Džamiju je sagradio dvorski kizlaraga Mustaf-aga. On je u Gornjoj Kloki podigao i uvakufio: džamiju, mekteb, karavan-saraj sa 20 prostorija, 24 dućana, vodovod i jedan broj knjiga (rukopisa), a sve to navedeno je u njegovoj vakufnami. Za održavanje objekata i plaćanje službenika vakufa, uvakufio je 674.000 akči gotovog novca; od toga 59.040 akči da se troši na plate službenika, a 615.060 akči da se daju u promet uz 10% dobiti, od čega će se podmirivati tekući troškovi.
Tačan datum građenja džamije nije poznat, ali se prema podacima navedenim u dva dokumenta može zaključiti da je džamija nastala u periodu od 1591. do 1595. godine.
Džamija je obnovljena 1873. godine, što je naznačeno na tarihu, koji se nalazio iznad ulaznih vrata, a neshi pismom su bili uklesani natpisi u stihovima. Kao godine popravki džamije spominju se i 1883, 1899 i 1925. Nakon izgradnje džamije, iz Istanbula je donesen veliki ćilim, težak 200–300 kg, kojim je pod džamije bio zastrt i kojeg su austrougarski vojnici, 1878. godine, prilikom pljačke rasjekli na četiri dijela, od kojih se jedan dio i danas čuva u Umjetničkom muzeju u Beču.
Kizlaragina džamija pripada skupini jednoprostornih potkupolnih džamija sa trijemom natkrivenim malim kupolama i prigrađenom kamenom munarom. Osnova je skoro kvadratna vanjskih dimenzija 11,66x11,63 m.
Sa ulazne strane, cijelom širinom vanjskog zida, izveden je trijem sa sofama natkriven trima kupolicama. Sve tri kupolice su izvedene u istoj ravni i njihova visina do alema iznosi oko 8,40 m. Traveji ispod kupolica su dimenzije 3,22x3,55 m. S obe strane džamijskih vrata nalaze se niske kamene sofe dimenzija oko 5,30x4,30 m. Trijem sa kupolicama je oslanjen na četiri masivna kamena stupa kružnog presjeka prečnika 40 cm, visine 3,60 m, postavljenim na postamentima kvadratne osnove 50x50 cm i visokim 60 cm. Stupovi su međusobno, kao i sa čeonim džamijskim zidom, povezani kamenim polukružnim lukovima visokim 160 cm sa horizontalnim čeličnim zategama. Kupolice leže na osmougaonim tamburima visokim 60 cm, a stranica osmougaonika tambura je dužine od 130 cm.
Centralni prostor džamije je presvođen kupolom sa tjemenom na visini od cca 14,50 m mjereno od poda do tjemena kupole, i vanjske visine do alema oko 15 m. Debljina tambura iznosi oko 0,70 m, a njegova vanjska visina do vijenca oko 1,80 m. Na tamburu su postavljena četiri prozora-okulusa, vanjskog dijametra 80 cm.
Četrnaestostrana kamena munara je prečnika oko 2 m pri dnu munare, i prigrađena je uz desni vanjski zid. Ulaz na munaru je postavljen u desnom uglu molitvenog prostora ispod mahfila.
