පියසටහන්

18/09/2023

16/09/2023

ගාල්ල බලකොටුව : ඔබ සෑම කෙනෙකුම අවම වශයෙන් එක් වරක්වත් ගාලු කොටුවට ගොස් ඇති. ශ්‍රී ලංකාවේ දැනට ඉතිරිව ඇති හොඳම ලන්දේසි බලකොටුවක් ලෙස ගාල්ල බලකොටුව තුළ දැකගත හැකි දේ බොහෝය. 1988 සිට මෙය යුනෙස්කෝ ලෝක උරුමයකි
මෙම බලකොටුව ලන්දේසි බලකොටුවක් ලෙස හැඳින්වුවද, ගාලු බලකොටුව 1588 දී පෘතුගීසීන් විසින් ඉදිකරන ලදි. ලන්දේසීන් විසින් 1640 දී ගාලු බලකොටුවේ පාලනය සියතට ගත්හ. 1649 සිට ලන්දේසීන් මෙම බලකොටුවට බොහෝ සංවර්ධනයන් සිදු කළහ. මෙම බලකොටුවේ ලන්දේසි බලපෑම කැපී පෙනේ. එබැවින් ගාලු කොටුව ලන්දේසි බලකොටුවක් ලෙස හැඳින්විය හැකිය.

1588 දී පෘතුගීසීන් විසින් ගාල්ල අර්ධද්වීපය ප්‍රධාන භූමියෙන් පැමිණිය හැකි ප්‍රහාරයකින් ආරක්ෂා කිරීම සඳහා බලකොටුවක් (බැම්මක්) සහ ප්‍රහාර බැස්ටීල තුනක් ඉදි කරන ලදී. රාජසිංහ රජුගෙන් (I) එල්ල විය හැකි ප‍්‍රහාර පෘතුගීසීන් මෙම ඉදිකිරීම සඳහා පෙළඹවීය. මෙම ඉදිකිරීමේදී මුහුදු වෙරළ පැත්ත බලකොටුවකින් (බැම්මකින්) සුරක්ෂිත නොවීය. එයට හේතුව සිංහල රජුගේ නාවික බලය පෘතුගීසීන්ට තර්ජනයක් නොවූ බැවිනි.

1640 දී ලන්දේසීන් විසින් දින කිහිපයකින් ගාලු බලකොටුව අත්පත් කර ගැනීමට සමත් විය. කෙසේ වෙතත්, පෘතුගීසීන් විසින් ගාල්ල නැවත ලබාගැනීමේ උත්සාහය අත්නොහල නිසා ලන්දේසීන්ට බලකොටුවේ සිරවී බොහෝ කාලයක් සිටීමට සිදුවියවිය. කෙසේ වෙතත්, ලන්දේසීන් ඔවුන්ගේ ජයග්‍රහණය සුරක්ෂිත කර ගැනීමට සමත් විය.

1640 සිට වසර 156 ක් පුරා සිදු වූ ඉදිකිරීම් වලින් ලන්දේසීන් ඔවුන්ගේ අනන්‍යතාවය ගාලු බලකොටුවට එක් කළහ. ලන්දේසි අනන්‍යතාවය තවමත් ගාලු කොටුවේ කැපී පෙනේ. කොටු බැමි බොහොමයක් 1663 දී ඉදිකරන ලද ඒවාය. මෙම ඉදිකිරීම් අද දක්වා දැකියහැකි හෙක්ටයාර් 52 (අක්කර 130) ක භූමි ප්‍රදේශයක් වටකර සිටී. අද දක්වා දැකියහැකි මුහුද පැත්තේ බැම්ම 1729 දී ආරක්ෂක අරමුණු සඳහා නගර සැලසුම් සම්පූර්ණ කිරීම සඳහා කරන ලද එකතු කිරීමකි. 1796 පෙබරවාරි 23 වන දින බ්‍රිතාන්‍යයන් ගාලු බලකොටුව අත්පත් කර ගත්හ. ඒ කොළඹ අත්පත් කරගෙන සතියකට පසුව ය.

මෙම බලකොටුව කළු ගල්, කොරල් සහ බදාම වලින් සාදා ඇත.. මෙම ද්‍රව්‍ය බලකොටුවේ ඉතිරිව ඇති බිත්තිවල දැකිය හැකිය.

මෙම ඇල්බමයේ ඡායාරූප ගාලු කොටුවේ ඇති සමහර ප්‍රධාන ආකර්ශනීය ස්ථාන හා මෙම ආකර්ෂණීය ස්ථාන සඳහා කෙටි විස්තර සහිතව මෙහි ඉදිරිපත් කර ඇත.

16/09/2023

බුදුරුවගල පිහිටි බුද්ධ ප්‍රතිමාව ශ්‍රී ලංකාවේ පාෂාණයෙන් කැටයම් කරන ලද විශාලතම බුද්ධ ප්‍රතිමාවයි . මෙය අල්ප උනත (සම්පූර්නයෙන් මතු නොකල) පිළිමයක් බව සැලකිල්ලට ගත යුතුය. මෙම පර්වතයේ කැටයම් කළ රූප හතක් ඇත.

මෙම කෘතිය ක්‍රි.ව. 8-9 වන සියවසට අයත් යැයි විශ්වාස කෙරේ (එය අනුරාධපුර රාජධානියේ යුගයයි). මෙය පුරාණ ශ්‍රී ලංකාවේ රෝහන රාජධානියේ මහායාන බුද්ධාගමේ සාක්ෂියක් යැයි විශ්වාස කෙරේ. කෙසේ වෙතත්, නිශ්චිත කාල පරිච්ඡේදය පිළිබඳ ඓතිහාසික වාර්තා නොමැත.

එක් එක් පිළිමය සම්බන්ධව වැඩිදුර විස්තර එම පිළිමවල ඡායාරූප සමග දක්වා ඇත.

මාර්ගය : A2 (වැල්ලවාය- තනමල්විල අතර කොටස)
බුදුරුවගල පුරාවිද්‍යා කෞතුකාගාරය අසල සිට කිලෝමීටර 4 ක් දුරින් පිහිටා ඇත (වැල්ලවාය සිට කි.මී. 5 ක් දුරින් පිහිටි පුරාවිද්‍යා කෞතුකාගාරය ඒ 2 මාර්ගයේ පැත්තෙන් දැක ගත හැකිය - වැල්ලවාය සහ තණමල්විල අතර). මෙම හැරවුම් මාර්ගයෙන් කොටසක් බොරළු පාරකි. කෙසේ වෙතත්, මුළු මාර්ගයම මෝටර් රථයකින් ධාවනය කළ හැකිය (2019 සැප්තැම්බර්).

06/07/2023

යටගල රාජමහා විහාරය (උණවටුන) : දේවානම් පියතිස්ස රජුගේ පාලන සමයේදී ආරම්භ වූ මෙම විහාරස්ථානයට වසර 2300 කට අධික ඉතිහාසයක් ඇත. මෙම විහාරස්ථානයට ශ්‍රී ලංකාවේ රජවරුන් තිදෙනෙකුගෙන් රාජකීය අනුග්‍රහය ලැබී තිබේ. ශ්‍රී මහා බෝධියෙන් ලබාගත් අෂ්ඨඵල බෝධිවලින් එක් බෝධියක් එකල මෙහි රෝපණය කර ඇත.

මෙම විහාරස්ථානය පිහිටා ඇත්තේ ගාල්ල - උණවටුන මාර්ගයේ සිට කිලෝමීටර 2.2 ක් පමණක් දුරින් වුවද මෙය එතරම් සංචාරක ආකර්ෂණයක් සහිත ස්ථානයක් නොවේ. කෙසේ වෙතත්, මෙය මා මෙතෙක් දැක ඇති වඩාත්ම ආකර්ශනීය හා පිළිවෙලට ඇති විහාරස්ථානයකි.

පුරාවිද්‍යායන් විශ්වාස කරන්නේ බෝ ගස වටා ඇති විශාල කළුගල් මෙම ස්ථානය සුරක්ෂිත කරන ආකරයට පිහිට තිබීම, අෂ්ඨඵල බෝධිය සිටුවීම සඳහා මෙම ස්ථානය තෝරා ගැනීමට ප්‍රධාන හේතුවක් වන්නට ඇති බවයි.
දඹදෙණි යුගයේ රජකල දෙවෙනි පරක්‍රමබාහු රජතුමාගේ නියෝගය අනුව දේවපතිරාජ නම් අමාත්‍යවරයා ගල් ගුහාව තුළ 18 රියන් සැතෙපන පිළිමයක් ඉදිකර ඇත.

ලංකාවේ අන්තිම රජු වන ශ්‍රී වික්‍රම රාජසිංහ රජු මෙම විහාරයට නින්දගම්, ඉඩම් සහ තවත් වටිනා තෑගි රාශියක් ප්‍රදානය කරන ඇත.
අතීතයේදී විහාරස්ඵාන දහඅටක් යටගල විහාරයේ විහාරධිපති හිමියන්ගේ පාලනය යටතේ පැවති අතර සිතුල්පව්ව විහාරය සහ මගුල් මහා විහාරයේ භාරකාරත්වය ද යටගල විහාරයට අයත්විය.
බ්‍රිතාන්‍ය යටත් විජිත පාලන සමයේ සිටි මෙම විහාරස්ඵානයේ නායක හිමියන් බ්‍රිතාන්‍ය ගවනර් මාෂල් (Governer Marshell) සමඟ ශක්තිමත් මිත්‍රත්වයක් ගොඩනඟා ගත් අතර එවකට පිහිටුවන ලද බෞද්ධ පාසලක් එම හිමියන්ගේ නමින් නම් කර ඇති අතර තවමත් පාසල එම නම දරයි.

වඩාත් මෑත කාලයේදී යටගල විහාරස්ඵානය පූජනීය ප්‍රදේශයක් ලෙස ප්‍රකාශයට පත් කරන ලද අතර එය අතීත කීර්තියට නැවත ගෙන ඒම සඳහා සංවර්ධන කටයුතු සිදුකර ඇත.

මාර්ගය: ගාල්ලේ සිට A 2 මාර්ගයේ පැමිණෙන විට, උණවටුන තැපැල් කාර්යාලය අසලින් වමට අැති හීනටිගල පාරට වෙත හැරෙන්න. එම මාර්ගයේ කිලෝමීටර 1.5 කින් වමට හැරී යටගල රාජමහා විහාර මාවතට පිවිසෙන්න. එතැන සිට මීටර් 650 ක් දුරින් යටගල විහාරස්ඵානය පිහිටා ඇත.

03/07/2023

ස්වභාවික ඉතිහාසය පිළිබඳ ඇමරිකානු කෞතුකාගාරයේ ඇති ලංකාවේ මැණික් එකතුව
--------------------------------------------------

අප කවුරුත් දන්නා පරිදි ශ්‍රී ලංකාව මැණික් සඳහා ලොව ප්‍රසිද්ධයක් උසුලයි. පහත සදහන් වන්නේ එම ජනප්‍රියත්වය පෙන්වන හොඳ උදාහරණයක් පිලිබදවයි. ඒ අන් කිසිවක් නොව ලොව ප්‍රමුඛතම ස්වභාවික ඉතිහාසය පිළිබද කෞතුකාගාරයක් වන ඇමරිකානු ස්වභාවික ඉතිහාසය පිළිබද කෞතුකාගාරයේ (American Museum of Natural History) ඇති ශ්‍රී ලාංකික මැණික් එකතුවයි.

මෙම කෞතුකාගාරයේ මැණික් හා ඛනිජ සඳහා වෙන් වූ කොටස ඇලිසන් සහ රොබර්ටෝ මිග්නෝන් (Allison and Roberto Mignone) මැණික් හා ඛනිජ ප්‍රදර්ශන ශාලාව ලෙස හැඳින්වේ.
මෙහි ඇති රටවල් අසු නමයකින් ගෙන ආ ප්‍රදර්ශන භාණ්ඩ අතර මැණික් අතරින් ශ්‍රී ලංකාවේ මැණික් වලට වැදගත් තැනක් හිමිවේ. මෙම මැණික් සමහරක් දුර්ලභ හා අසාමාන්‍ය මැණික් (rare and unusual) අංශයේ ප්‍රදර්ශනය කෙරේ.

තවද මෙහි "මැණික් නගරය" (City of Gems) නමින් රත්නපුර නගරය ගැන සදහන්වන පුවරුව මෙහි දක්නට ලැබේ.
ඉතා දුර්ලභ මැණික් වර්ගයක් වන පද්පරද්ශ (padparadscha sapphire) වර්ගයේ කැරට් 100 ඉතා විශාල මැණික ශ්‍රී ලංකාවෙන් හමුවන දුර්ලභ මැණික්වලට මෙහි ඇති හොදම උදාහරණයයි (මැද පෙනෙන තැඹිලි පැහැති විශාල මැණික).
ශ්‍රී ලංකාවෙන් හමුවූ මෙහි ප්‍රදර්ශනය කර ඇති මැණික් වර්ග කිහිපයක් පහත පරිදි වේ
Star of India (ඉන්දියාවේ තරුව) ශ්‍රී ලංකාවෙන් හමුවූ කැරට් 563.4 star sapphire වර්ගයේ නිල් මැණික
කැරට් 58.8 (1), 10 (2), 202.1 (3) සහ 149.3(7) වන කොරන්ඩම් /තරු වර්ගයේ නිල් මැණික් (Corundum /star sapphire)
Midnight star ලෙස හැඳින්වෙන කැරට් 119.3 කොරන්ඩම් /තරු වර්ගයේ නිල් මැණික් (Corundum /star sapphire)
සිංහලයිට් වර්ගයේ (Sinhalite) මැණික් : මෙම මැණික්වලට සම්බන්ධ පුවරුව මෙසේ සදහන් කරයි - සිංහලයිට් නම සිංහල හෙවත් මෙම මැණික් හමුවූ ශ්‍රී ලංකාව හදුන්වන සංස්කෘතික භාෂාවේ නම ඇසුරින් නම්කර ඇත (Sinhalite was named after Sinhala, the Sanskrit name for Sri Lanka, where the gem is found. Color range from pink to brownish pink).
පහත සදහන් මෙම කෞතුකාගාරයේ වෙබ් පිටුවේ sapphire යටතේ ශ්‍රී ලංකාව සම්බන්ධ සටහන් ලංකාවේ මැණික්වලට මෙහි ලැබෙන ප්‍රමුකත්වය තවදුරටත් පැහැදිලි කරයි.
https://www.amnh.org/exhibitions/permanent/gems-minerals
මෙම කෞතුකාගාරයේ කාර්ය මණ්ඩලයට පවා ශ්‍රී ලංකාවේ නිල් මැණික් ගැන හොඳ දැනුමක් තිබුණි (ශ්‍රී ලංකාව යැයි රටක් ඇති බවවත් නොදන්නා බොහෝ ඇමරිකානුවන් සිටිති). එවැනි තත්ත්වයන් තුළ මෙම වටිනා මැණික් ශ්‍රී ලංකාවේ නම ලෝකයට ගෙන යාම අපට ආඩම්බර විය හැකි කරුණකි.

01/01/2023

2023 ඔබ සැමට සුභ නව වසරක් වේවා!

09/01/2021

අභයගිරි විහාර සංකීර්ණයේ , රත්න ප්‍රාසාදය සහ අභයගිරි විහාර අතර වටවන්දනා පාර අසලම පිහිට ඇති පිළිමය දෙවැනි සමාධි පිළිමය ලෙස ද හදුන්වනු ලබයි. මෙම පිළිමය හානියට පත්වී ඇති බැවින් එහි හස්ථ මුද්‍රාව පැහැදිලි නැත. එහෙත් මෙම සමාධි පිළිමය විතර්ක මුද්‍රාවෙන් යුත්වූ පිළිමයක් ලෙස විශ්වාස කරයි. ඒ අනුව මෙම පිළිමය දෙවැනි සමාධි පිළිමය ලෙස හැදින්වුවද එය බොහෝදුරට සමාධි මුද්‍රාවෙන් යුත් පිළිමයක් නොවේ.
අනුරාධපුරයේ දෙවන (අංක දෙක) බෝධිඝරය හා සම්බන්ධවූ මෙම පිළිමය ක්‍රි.ව. 6-8 සියවස් අතර කාලයට අයත්යයි විශ්වාස කරයි.
මෙම පිළිමය ගුප්ත් සම්ප්‍රදාය අනුව නිමවා ඇත.
එතරම් සංචාරක ආකර්ශනයක් හෝ බැතිමතුන්ගේ වන්දනාවට ලක්නොවන මෙම පිළිමය වටවන්දනා මාර්ගය අසල ඉදිකළ තාවකාලික ආවරණයක සෙවනෙහි වැඩවසයි.

මාර්ගය: අභයගිරිය ස්තුපයේ සිට 450m දුරින් (රත්නප්‍රාසාදය දෙසට) වටවන්දනා පාරේ වම්පසින් පිහිට ඇත.

01/01/2021

ඔබ සැමට සුභ නව වසරක් වේවා !

27/12/2020

නෙදර්ලන්තයේ ප්‍රදර්ශණයට තබා ඇති කීර්ති ශ්‍රී රාජසිංහ රජුගේ කස්තාන සහ කිනිස්ස

මහනුවර රාජධානියේ රජකළ කීර්ති ශ්‍රී රාජසිංහ රජුගේයැයි (ක්‍රි.ව 1747-1782) සැලකෙන මෙම කස්තාන දෙක සහ කිනිස්ස වර්තමානයේ නෙදර්ලතයේ රයික්ස් කෞතුකාගාරයේ (Rijksmuseum) ප්‍රදර්ශණයට තබා ඇත.

ඉතා අලංකාර සියුම් රන් සහ රිදී කැටයම්වලින් යුත් මේවා ඉතා විශිෂ්ට නිර්මාණවේ. රන් කස්තානය 78.6cm දිගින්ද , රිදී කස්තානය 61.5cm දිගින්ද, කිණිස්ස 29.5cm දිගින්ද යුක්තවේ.

1765 වසරේදී ලන්දේසින් (ලන්දේසි පෙරදිග ඉන්දීය වෙළද සමාගම /V.O.C) මහනුවරට එල්ලකළ ප්‍රහාරයේදී මෙම කස්තානා දෙක සහ කිනිස්ස මහනුවර රජුගේ මාලිගාවෙන් ලන්දේසින් අතට වන්නට ඇතැයි විස්වාස කරයි.

මේවා රජුගේ පෞද්ගලික දේපළ වලට අයත්වන්නට ඇති බවට විශ්වාස කෙරේ. මක්නිසාද යත්, එකල රන් මිටක් සහිත පිහියක් සහ කඩුවක් පැළඳීමට හිමිකම් ඇති එකම තැනැත්තා මහනුවර රජු වූ අතර එම නිසා මේවා රජුට අයත් වූ බව විශ්වාස කිරීම සාධාරණය.

මහනුවර රාජධානියේ රිදී කස්තාන පැළදීම සිදුකළේ ආදිකාරම්වරු විසිනි. මෙම රිදී කස්තාන මහනුවර රජුගේ වැඩපළවලදී නිර්මාණය කර ආදිකාරම්වරු බලයට පත්වන විට රජු විසින්ම ඔවුන්ට ලබාදෙන ලදී. එම නිසා මෙම රිදී කස්තාන මහනුවර රජු විසින් ඉහළ නිලධාරීන්ට (ආදිකාරම්වරුන්ට) ලබාදීමට නිර්මාණය කළ ඒවා විය හැකිය.

1765 ජනවාරි 4 වනදා ආරම්භවූ ලන්දේසි ආක්‍රමණයේදී සෙබළුන් 4400 කට අධික සංඛ්‍යාවක් සහිත වූ ලන්දේසින් හමුදා, පෙබරවාරි 16 වන දින ගෝනවල, ගලගෙදර, වැඋඩ සහ කටුගස්තොට හරහා ඉදිරියට ගොස් පෙබරවාරි 19 වනදා පමණ මහනුවරට ඇතුළු වී එහි පාලනය සියතට ගත්හ. මෙහිදී රජු නගරය හැරගිය අතර මාළිගාව පළමුව නගර වැසියන්ද (මෙහි සත්‍යතාවය පැහැදිලි නැත) දෙවනුව ලන්දේසින් විසින්ද කොල්ලකන ලදී. මෙම කස්තාන දෙක සහ කිනිස්ස මෙහිදී ලන්දෙන්සින් සතුවන්නට ඇත.

ඉතා කෙටිකලක්දි ලන්දේසීන් මහනුවර නගරය හැරයාමට තීරණය කළ අතර, ඒ අනුව ඔවුන් අගෝස්තු 25 (1765) දින නගරය අතහැර යාමට තීරණය කළ අතර 31 දින මහනුවරින් පසුබැසීම ආරම්භ කළහ.

එම වසරේදීම (1765) ධුරයේ දී මියගිය ලන්දේසි ලංකාවේ ආණ්ඩුකාර බාරොන් ලුබර්ට් ජෑන් වැන් එක්ගේ සතු වූ භාණ්ඩ ලැයිස්තු (inventory) වල මෙම කඩු සඳහන් වේ.

පෙර සදහන්කල පරිදි මේවා වර්තමානයේ නෙදර්ලන්තයේ ඇම්ස්ටර්ඩම් රිජික් කෞතුකාගාරයේ (Rijksmuseum, Amsterdam) අතිවිශාල පෙර අපරදිග පුරාවස්තු එකතුව අතර ප්‍රදර්ශණකුටි අංක 1.5 හි ප්‍රදර්ශණයට තබා ඇත.

27/12/2020

නෙදර්ලන්තයේ ප්‍රදර්ශණයට තබා ඇති කීර්ති ශ්‍රී රාජසිංහ රජුගේ කස්තාන සහ කිනිස්ස

මහනුවර රාජධානියේ රජකළ කීර්ති ශ්‍රී රාජසිංහ රජුගේයැයි (ක්‍රි.ව 1747-1782) සැලකෙන මෙම කස්තාන දෙක සහ කිනිස්ස වර්තමානයේ නෙදර්ලතයේ රයික්ස් කෞතුකාගාරයේ (Rijksmuseum) ප්‍රදර්ශණයට තබා ඇත.
ඉතා අලංකාර සියුම් රන් සහ රිදී කැටයම්වලින් යුත් මේවා ඉතා විශිෂ්ට නිර්මාණවේ. රන් කස්තානය 78.6cm දිගින්ද , රිදී කස්තානය 61.5cm දිගින්ද, කිණිස්ස 29.5cm දිගින්ද යුක්තවේ.
1765 වසරේදී ලන්දේසින් (ලන්දේසි පෙරදිග ඉන්දීය වෙළද සමාගම /V.O.C) මහනුවරට එල්ලකළ ප්‍රහාරයේදී මෙම කස්තානා දෙක සහ කිනිස්ස මහනුවර රජුගේ මාලිගාවෙන් ලන්දේසින් අතට වන්නට ඇතැයි විස්වාස කරයි.
මේවා රජුගේ පෞද්ගලික දේපළ වලට අයත්වන්නට ඇති බවට විශ්වාස කෙරේ. මක්නිසාද යත්, එකල රන් මිටක් සහිත පිහියක් සහ කඩුවක් පැළඳීමට හිමිකම් ඇති එකම තැනැත්තා මහනුවර රජු වූ අතර එම නිසා මේවා රජුට අයත් වූ බව විශ්වාස කිරීම සාධාරණය.
මහනුවර රාජධානියේ රිදී කස්තාන පැළදීම සිදුකළේ ආදිකාරම්වරු විසිනි. මෙම රිදී කස්තාන මහනුවර රජුගේ වැඩපළවලදී නිර්මාණය කර ආදිකාරම්වරු බලයට පත්වන විට රජු විසින්ම ඔවුන්ට ලබාදෙන ලදී. එම නිසා මෙම රිදී කස්තාන මහනුවර රජු විසින් ඉහළ නිලධාරීන්ට (ආදිකාරම්වරුන්ට) ලබාදීමට නිර්මාණය කළ ඒවා විය හැකිය.
1765 ජනවාරි 4 වනදා ආරම්භවූ ලන්දේසි ආක්‍රමණයේදී සෙබළුන් 4400 කට අධික සංඛ්‍යාවක් සහිත වූ ලන්දේසින් හමුදා, පෙබරවාරි 16 වන දින ගෝනවල, ගලගෙදර, වැඋඩ සහ කටුගස්තොට හරහා ඉදිරියට ගොස් පෙබරවාරි 19 වනදා පමණ මහනුවරට ඇතුළු වී එහි පාලනය සියතට ගත්හ. මෙහිදී රජු නගරය හැරගිය අතර මාළිගාව පළමුව නගර වැසියන්ද (මෙහි සත්‍යතාවය පැහැදිලි නැත) දෙවනුව ලන්දේසින් විසින්ද කොල්ලකන ලදී. මෙම කස්තාන දෙක සහ කිනිස්ස මෙහිදී ලන්දෙන්සින් සතුවන්නට ඇත.
ඉතා කෙටිකලක්දි ලන්දේසීන් මහනුවර නගරය හැරයාමට තීරණය කළ අතර, ඒ අනුව ඔවුන් අගෝස්තු 25 (1765) දින නගරය අතහැර යාමට තීරණය කළ අතර 31 දින මහනුවරින් පසුබැසීම ආරම්භ කළහ.
එම වසරේදීම (1765) ධුරයේ දී මියගිය ලන්දේසි ලංකාවේ ආණ්ඩුකාර බාරොන් ලුබර්ට් ජෑන් වැන් එක්ගේ සතු වූ භාණ්ඩ ලැයිස්තු (inventory) වල මෙම කඩු සඳහන් වේ.
පෙර සදහන්කල පරිදි මේවා වර්තමානයේ නෙදර්ලන්තයේ ඇම්ස්ටර්ඩම් රිජික් කෞතුකාගාරයේ (Rijksmuseum, Amsterdam) අතිවිශාල පෙර අපරදිග පුරාවස්තු එකතුව අතර ප්‍රදර්ශණකුටි අංක 1.5 හි ප්‍රදර්ශණයට තබා ඇත.

20/10/2020

ක්‍රි.පූ 3 හෝ 2 වන සියවසට අයත් යැයි විශ්වාස කරන මෙම බෞද්ධ විහාරස්ථානය දුටුගැමුණු රජු සහ ඔහුගේ සහෝදර සද්ධාතිස්ස කුමරු ඇතිවු අතර සටන හා සම්බන්ධ රසවත් කතාවකට සම්බන්ධය. ඔක්කම්පිටිය යන නමද මෙම සටන හා සම්බන්ද බව විශ්වසයක් ඇත.

මෙම විහාරස්ථානය කුඹුරු යායකින් වටවී ඇත. මෙහිදි දාගැබක්, පුරාණ බුද්ධ ප්‍රතිමා සහිත පිලිම ගෙයකින් (පිලිම ගෙය සන්රක්ශණයේදී සිදු කරන ලද ඉදිකිරීමකි) සහ පන්සල් භූමියේ ඈති පුරාන ගොඩනෑගිලි වල තවත් නටබුන් දැක ගත හැකිය.

මාර්ගය : B522 (බුත්තල -ඔක්කම්පිටිය) මාර්ගය අසල පිහිටා ඈත (බුත්තල සිට 6.5km). ලගාවීම පහසු වන අතර බුත්තල සිට මාලිගාවිල බලා යන ගමනේදී හමුවේ. මෙහිසිට මාලිගාවිලට ගමන් කිරිමට B522 සහ B513 මාර්ග භාවිතා කරන්න. මෙහිදී googlemaps පෙන්වන අතුරු මාර්ග වල ගමනා ගමනයට දුශ්කරය.

12/08/2020

පුරාණ ශ්‍රී ලංකාවේ රුහුනු සහ මායා රට අතර ප්‍රධාන පිවිසුම ලෙස මෙය හඳුනාගෙන ඇත. ජනප්‍රවාදයට අනුව, දුටුගැමුණු කුමරු කොත්මලේට ඇතුළු වන විට මගුල් කඩුව මෙම ස්ථානයේ සගවා තබා ගොස් ඇත.

මෙම පිවිසුමට අමතරව, කොත්මලේ සිට කොටහෙපිටිය දක්වා තිබු බව කියන පඩිපෙළෙන් කොටසක් මෙහි දැකිය හැකිය.
2007 දී මෙම ස්ථානය පුරාවිද්‍යා දෙපාර්තමේන්තුව විසින් සංරක්ෂණය කර ඇත.

මාර්ගය : උලපනේ සිට පුස්සැල්ලාව (B431) මාර්ගයේ උලපනේ සිට කි.මී. 9 ක් දුරින් පිහිටා ඇත.

05/08/2020

බුදුරුවගල පිහිටි බුද්ධ ප්‍රතිමාව ශ්‍රී ලංකාවේ පාෂාණයෙන් කැටයම් කරන ලද විශාලතම බුද්ධ ප්‍රතිමාවයි . මෙය අල්ප උනත (සම්පූර්නයෙන් මතු නොකල) පිළිමයක් බව සැලකිල්ලට ගත යුතුය. මෙම පර්වතයේ කැටයම් කළ රූප හතක් ඇත.

මෙම කෘතිය ක්‍රි.ව. 8-9 වන සියවසට අයත් යැයි විශ්වාස කෙරේ (එය අනුරාධපුර රාජධානියේ යුගයයි). මෙය පුරාණ ශ්‍රී ලංකාවේ රෝහන රාජධානියේ මහායාන බුද්ධාගමේ සාක්ෂියක් යැයි විශ්වාස කෙරේ. කෙසේ වෙතත්, නිශ්චිත කාල පරිච්ඡේදය පිළිබඳ ඓතිහාසික වාර්තා නොමැත.

එක් එක් පිළිමය සම්බන්ධව වැඩිදුර විස්තර එම පිළිමවල ඡායාරූප සමග දක්වා ඇත.

මාර්ගය : A2 (වැල්ලවාය- තනමල්විල අතර කොටස)
බුදුරුවගල පුරාවිද්‍යා කෞතුකාගාරය අසල සිට කිලෝමීටර 4 ක් දුරින් පිහිටා ඇත (වැල්ලවාය සිට කි.මී. 5 ක් දුරින් පිහිටි පුරාවිද්‍යා කෞතුකාගාරය ඒ 2 මාර්ගයේ පැත්තෙන් දැක ගත හැකිය - වැල්ලවාය සහ තණමල්විල අතර). මෙම හැරවුම් මාර්ගයෙන් කොටසක් බොරළු පාරකි. කෙසේ වෙතත්, මුළු මාර්ගයම මෝටර් රථයකින් ධාවනය කළ හැකිය (2019 සැප්තැම්බර්).

05/08/2020

කළුතර රිච්මන්ඩ් මාලිගාව (Richmond castle) :
මෙය ලංකාවේ බ්‍රිතාන්‍ය අධිරාජයේ අවසාන යුගය නියෝජනය කරන්න වෙනස් වර්ගයේ ගොඩනැගිල්ලකි. එක් පවුලක එක පරපුරක පමණක් නිවහනවු මෙය මාලිගාවක් ලෙස හදුනාගත හැක. මෙම මාළිගාව කළුතර නගරයට නුදුරින් කළුගඟ (කළුතර - පලන්තොට මාර්ගය) අසල පිහිට ඇත.

බ්‍රිතාන්‍ය අධිරාජ්‍යයේ යුගය තුලදී ධනවතුන්වූ පවුල්සතු වලව් බොහෝ ගණනක් ඇති නමුත් මාලිගා ලෙස හදුනගතහැකි වෙනත් ගොඩනැගිලි නොමැති තරම්ය. Edwardian mansion ගණයේලා සැලකෙන මෙම මන්දිරය කෙළවරක් නොමැති වහල, විශාල මැද මිදුල් සහ වෙනත් මාලිගා සතු ලක්ෂණ වලින් යුක්තවේ.

වැලි, බදාම, ශිල්පින් සහ ශිල්පිය ඥණය හැරුණුවිට මෙහි සියලු ගොඩනැගිලි ද්‍රව්‍ය පිටරටින් ගෙන්වා ඇත. ඉන්දියාවෙන් ගෙන ආ ගඩොල් (නැවු තුනක්), බුරුමයෙන් ගෙන ආ ලී (තේක්ක), ඉතාලියෙන් ගෙන ආ මාබල්, ස්කොට්ලන්තයෙන් ගෙන ආ වීදුරු, එංගලන්තයෙන් ගෙන ආ යකඩ පඩිපෙළ සහ නාන කාමර උපකරණ මෙයට උදාහරණ සමහරක් වේ. මෙම මන්දිරයේ මහල් දෙකක් දොරවල් 99 ක් සහ ජනෙල් 34 ක් ඇත.

පඩිකාර මුදලි නානායක්කාර රජවාසල අප්පුහාමිලාගේ දොන් ආතර් ද සිල්වා විජේසිංහගේ සිරිවර්ධන මුදලිතුමා (ක්‍රි. ව. 1889 නොවැම්බර් 12 - 1947 ජුලි 8) මෙම මාළිගාවේ හිමිකරු සහ මෙම ඉදිකිරීමේ සංකල්පයේ අයිතිකරු වේ.

මුදලිතුමාගේ විවාහය සමග විවෘත වූ මෙම මාලිගාව ඔහුගේ ජීවිතයේ අවසාන කාලයේ දී නුවර Queen’s හෝටලයේ පදිංචියට යනතුරු ඔහුගේ නිවහන විය. අවුරුදු 32 ක් මෙම දෙපළ ඔහුගේ මාලිගයේ ජීවත්විය, අවසානයේදී ඔවුන් වෙන්ව ගියහ, ඔහුගේ බිරිඳ කොළඹ තිම්බිරිගස්යායේ කන්‍යාරාමයක පදිංචිව සිට පසුව මියගිය අතර දොන් ආතර් මුදලිතුමා සිය ජීවිතයේ අවසාන කාලය ගත කළේ මහනුවර ක්වීන්ස් හෝටලයේ කාමරයක ය. එහිදී ඔහු 1947 ජූලි 8 වන දින මිය ගියේය.

ඔහුගේ සමකාලීනයෙකු වූ දිවංගත ඩී.බී. ජයතිලක මහතා විසින්, 1941 ජූලි 4 වන දින ලිවූ මුදලිතුමාගේ අවසන් කැමැත්ත අනුව ඔහුගේ සියලු ධනය ශ්‍රී ලංකාවේ මහජන භාරකරු විසින් කළමනාකරණය කිරීමට භාර කළේය. මාලිගාවේ සේවකයින් අතර ගෘහ භාණ්ඩ බෙදා දෙන ලදී.

මෙම මාලිගාව සැලසුම ඉන්දියාවේ රාජා රාජේශ්වර සේතුපති නම් මහරජාකෙනෙකු මාලිගාවේ සැලසුමට අනුව ඉදිකර ඇත. මෙම මහරාජා, මුදලිතුමාගේ මිතුරෙකු වුවත් එහි සැලසුන ලබාදීම ඔහු ප්‍රතික්‍ෂේපකර ඇති අතර එයට හේතු ලෙස දක්වා ඇත්තේ එවැනි මාලිගාවක් ලංකාවේ ඉදිකර නොහැකිය යන්නයි. ඒ අනුව ලංකාවේ ශිල්පින් ඉන්දියාවට යවා පිටතින් ලබාගත් මාලිගාවේ සැලසුමට අනුව, මහරජා මාලිගාවට වඩා ඉහල තාක්‍ෂණයෙන්යුත් මෙම මාලිගාව ඉදිකර ඇත.

මෙය බ්‍රිතාන්‍ය යටත් විජිත යුගයේදී ගොඩනඟා තිබුණද,මෙම මාලිගාව ලාංකික නිර්මාණකරුවන්ගේ නිර්මාණ හැකියාව ගැන කදිම උදාහරණයකි. භූගත ස්වභාවික සිසිලන ක්‍රමයක් සහිත ප්‍රධාන ශාලාව, ශබ්ද ආරක්ෂණය (sound proof) කල උඩුමහලේ කාමර, ඉතා අඩු ආධාරක සහිත නමුත් අද දක්වා සුරැකිව හා ශක්තිමත්ව පවතින ලී පියගැටපෙළ මෙම විශිෂ්ට නිර්මාණයේ විශේෂතා කීපයකි.

මෙහි එක් සදලුතලයක සිට ශ්‍රී පාදයදතවත් සදළුතලයක සිට පසුකාලීනව ඉදිවූ කළුතර විහාරයද දැකගත හැකිය. එකල උස ගස්වලින් තොරවූ මාලිගාවේ අවට නිසා කළුතර නගරය මෙහි සිට දැකිය හැකිව ඇත.
මාලිගාව මිදුලේ, මාලිගාවදෙස බලා සිටින ලෙස ඉදිකළ පිරිමි දරුවන්ගේ පිළිරූ, බිම බල සිටින ගැහැණු දරුවන්ගේ පිළිරූ සහ ඉවත බලා සිටින කාන්තා පිළිරූ නිවැසියන්ගේ අත්දැකීම් හා සබැඳි බව විශ්වාස කරයි.

සුදු අශ්වයන් හතර දෙනෙකු යෙදු කරත්ත භාවිතයට දී තිබු අවසරය, බ්‍රිතාන්‍ය රජුගෙන් සහ පාප් වහන්සේගෙන් ලැබී තිබු තෑගි, ඔහු සතුවූ කුඩා ලස්කිරිඤ හමුදාව බ්‍රිතාන්‍ය පාලනය තුල මුදලිතුමා හෙබවූ වැගත් ස්ථානයට සාක්ෂි වේ.
මුදලිතුමාගේ බිරිද සම්බන්දව එතරම් විස්තර සදහන් නොවුනද එතුමියගේ පවුල පසුකාලීනව ලාංකික දේශපාලයේ ඉහළ තලයහෙබවූ චරිතවලට කිට්ටු සබදතා ඇත.

මුදලිතුමාගේ අවසාන කැමැත්තට අනුව ආරම්භවූ මෙම ඉඩකඩම්වලින් ලැබෙන මුදලින් නඩත්තුවන පිරිමි දරුවන්ගේ ළමා නිවාසයක්අද දක්වා ක්‍රියාත්මකවේ. කෙසේ නමුත් මෙම විශාල මාළිගාව ඉතා ඉහළ තත්වයෙන් පවත්වාගැනීම සදහා අවශ්‍ය විශාල පිරිවැය ලබාදීමට මාලිගාව සතුව ඇති ඉඩකඩම් අසමත්ව ඇති බව පෙනේ. එම නිසා මෙම ගොඩනැගිල්ලේ සැබෑ විශිෂ්ටත්වය යම් ආකාරයකට පසුබා ඇත.

මාලිගාව තුළ ඡායාරූප ගැනීමට ඉඩ නොදෙන බව ද සැලකිල්ලට ගත යුතුය.

සංචාරකයින් සඳහා සවිස්තරාත්මක මඟ පෙන්වීමක් ලබා දෙන පුරාවිද්‍යා දෙපාර්තමේන්තුවේ කාර්ය මණ්ඩලයට මෙහිදී ස්තුතිය පලකළ යුතුය.

ස්ථානය සොයා ගැනීමට තොරතුරු :
https://goo.gl/maps/cdXMBnnUKqV4iCTu9

කළුතර නගරයේ සිට කි.මී. 3, කළුතර - පලන්තොට මාර්ගයේ පිහිට ඇත.
දොඩංගොඩ අන්තර් හුවමාරුවෙන් කි.මී. 13.3 කි

02/07/2020

මෙම විහාරස්ථානය ඉදිකර ඇත්තේ බ්‍රිතාන්‍යයන් විසින් මුළු ශ්‍රී ලංකාවම පාලනයට යටත්කර ගැනීමෙන් වසර හයකට පමණ පසුවය.

මෙම විහාරස්ථානය ප්‍රධාන වශයෙන් ප්‍රසිද්ධ වී ඇත්තේ විහාර මන්දිරයේ (පිළිමගෙයි) ඇති බිතුසිතුවම් හේතුවෙනි. පාසැලේ චිත්‍ර කලාව හැදෑරූ අය මෙම විහාරස්ථානයේ නම අසා ඇති. පිළිමගෙය තායි ගෘහ නිර්මාණ ශෛලියට අනුව ඉදිකරන ලද අෂ්ටාස්‍ර ගොඩනැගිල්ලකි. කතළුව බිතුසිතුවම්වල දක්නට ලැබෙන ඇඳුම් හා සම්ප්‍රදායන් මුල්කිරිගල විහාරස්ථානයට සමීපව සමාන වේ.

මෙම සිතුවම් අතර වෙනස් ආකරයේ බිතු සිතුවම් දෙකක් තිබේ. පළමුවැන්නෙන් යුරෝපීය ඇඳුමින් සැරසී යුරෝපීය සොල්දාදුවන් පිරිසක් තුවක්කු රැගෙන බෞද්ධ පෙරහැරකට සහභාගී වන අයුරු දැක්වේ.
දෙවැන්න නම් මහා පරිනිර්වනයට පසුව බුදුන්ගේ ශ්‍රි දේහය ගෙන ආකරය පෙන්වන බිතුසිතුවමයි.
මා මෙම විහාරස්ථානයට ගිය කාලය තුළ, රූප මන්දිරයේ ඡායාරූප ගැනීමට අවසර තිබුණි.

මෙම විහාරස්ථානයේ ඇති තවත් සුවිශේෂී ආකර්ෂණයක් වන්නේ ශ්‍රී ලංකාවේ පැරණිතම සහ පළමු සිංහල බෞද්ධ මුද්‍රණාලය යොදාගත් මුද්‍රණ යන්ත්‍රය මෙහි දැක ගත හැකි වීමයි. මෙම මුද්‍රණ යන්ත්‍රය රටේ පළමු බෞද්ධ ප්‍රකාශන වන “ලංකාලෝකය”සහ “ලක්මිණි පහන” මුද්‍රණය කිරීම සඳහා භාවිතා කරන ලදී. මෙම මුද්‍රණ යන්ත්‍රය 1910 දක්වා මුද්‍රණය සදහා යොදගෙන ඇත. මෙම මුද්‍රණාලය 1860 දී සියම්හි (දැන් තායිලන්තයේ) චූලාලොන්කෝර්න් රජු විසින් බුලත්ගම සිරි දම්මලංකාර සුමනතිස්ස හිමියන් වෙත පරිත්‍යාග කරන ලදී. එංගලන්තයෙන් ආනයනය කරන ලද මෙම මුද්‍රණ යන්ත්‍රය ගාල්ල වරායට ගොඩ බා ඇති අතර එය ගාල්ල පරමානන්ද විහාරය වෙත ගෙන යන ලදී. 1891 වන තෙක් මෙම මුද්‍රණාලය ගාල්ලේ තිබූ අතර පසුව කතළුව පුරාණ විහාරය වෙත ගෙන යන ලදී.
2012 නොවැම්බරයේ මුද්‍රණාලය පවත්වාගෙන ගිය ගොඩනැගිල්ල ගින්නෙන් විනාශ විය. 2013 අප්‍රියෙල් මාසයේදී මම කතළුව විහාරස්ථානයට ගිය අවස්ථාවේදී මෙම හානියට පත් ගොඩනැගිල්ල දුටුවෙමි. මෙම පිළිස්සුණු මුද්‍රණාලය 2014 දී ප්‍රතිසංස්කරණය කර ඇත.

කතළුව පුරාණ විහාරස්ථානය පිහිටා අැති තැන තාප්පයකින් පමණක් වෙන්වු පන්සල් දෙකක් ඇත.. ඒ සඳහා හේතු පිළිබඳ විස්තර සදහන් කිරීමට මම බලාපොරොත්තු නොවෙමි. මෙම විහාරස්ථාන දෙකම ඉදිකර ඇත්තේ 1820 දීය. මෙම ආකර්ශනීය ස්ථාන දැකීමට නිවැරදි කතළුව පුරාණ විහාරස්ථානය හඳුනා ගැනීම වැදගත්ය.

මාර්ගය: මඩොල්දූව පාර පසු කර A2 මාර්ගයේ ඔබේ වමට දෙවන මාර්ගයට හැරෙන්න (කොළඹ පැත්තේ සිට පැමිණෙන විට). මෙම මාර්ගයේ ඔබ දකින පලමු ටී හන්දියෙන් දකුණට හැරෙන්න. මෙම මාර්ගය අවසානයේ පන්සල පිහිටා ඇත. A2 මාර්ගයේ හැරවීමේ සිට විහාරස්ථානය දක්වා මුළු දුර කිලෝමීටර 1 කි.

24/05/2020

යටගල රාජමහා විහාරය (උණවටුන) : දේවානම් පියතිස්ස රජුගේ පාලන සමයේදී ආරම්භ වූ මෙම විහාරස්ථානයට වසර 2300 කට අධික ඉතිහාසයක් ඇත. මෙම විහාරස්ථානයට ශ්‍රී ලංකාවේ රජවරුන් තිදෙනෙකුගෙන් රාජකීය අනුග්‍රහය ලැබී තිබේ. ශ්‍රී මහා බෝධියෙන් ලබාගත් අෂ්ඨඵල බෝධිවලින් එක් බෝධියක් එකල මෙහි රෝපණය කර ඇත.

මෙම විහාරස්ථානය පිහිටා ඇත්තේ ගාල්ල - උණවටුන මාර්ගයේ සිට කිලෝමීටර 2.2 ක් පමණක් දුරින් වුවද මෙය එතරම් සංචාරක ආකර්ෂණයක් සහිත ස්ථානයක් නොවේ. කෙසේ වෙතත්, මෙය මා මෙතෙක් දැක ඇති වඩාත්ම ආකර්ශනීය හා පිළිවෙලට ඇති විහාරස්ථානයකි.

පුරාවිද්‍යායන් විශ්වාස කරන්නේ බෝ ගස වටා ඇති විශාල කළුගල් මෙම ස්ථානය සුරක්ෂිත කරන ආකරයට පිහිට තිබීම, අෂ්ඨඵල බෝධිය සිටුවීම සඳහා මෙම ස්ථානය තෝරා ගැනීමට ප්‍රධාන හේතුවක් වන්නට ඇති බවයි.
දඹදෙණි යුගයේ රජකල දෙවෙනි පරක්‍රමබාහු රජතුමාගේ නියෝගය අනුව දේවපතිරාජ නම් අමාත්‍යවරයා ගල් ගුහාව තුළ 18 රියන් සැතෙපන පිළිමයක් ඉදිකර ඇත.

ලංකාවේ අන්තිම රජු වන ශ්‍රී වික්‍රම රාජසිංහ රජු මෙම විහාරයට නින්දගම්, ඉඩම් සහ තවත් වටිනා තෑගි රාශියක් ප්‍රදානය කරන ඇත.
අතීතයේදී විහාරස්ඵාන දහඅටක් යටගල විහාරයේ විහාරධිපති හිමියන්ගේ පාලනය යටතේ පැවති අතර සිතුල්පව්ව විහාරය සහ මගුල් මහා විහාරයේ භාරකාරත්වය ද යටගල විහාරයට අයත්විය.
බ්‍රිතාන්‍ය යටත් විජිත පාලන සමයේ සිටි මෙම විහාරස්ඵානයේ නායක හිමියන් බ්‍රිතාන්‍ය ගවනර් මාෂල් (Governer Marshell) සමඟ ශක්තිමත් මිත්‍රත්වයක් ගොඩනඟා ගත් අතර එවකට පිහිටුවන ලද බෞද්ධ පාසලක් එම හිමියන්ගේ නමින් නම් කර ඇති අතර තවමත් පාසල එම නම දරයි.

වඩාත් මෑත කාලයේදී යටගල විහාරස්ඵානය පූජනීය ප්‍රදේශයක් ලෙස ප්‍රකාශයට පත් කරන ලද අතර එය අතීත කීර්තියට නැවත ගෙන ඒම සඳහා සංවර්ධන කටයුතු සිදුකර ඇත.

මාර්ගය: ගාල්ලේ සිට A 2 මාර්ගයේ පැමිණෙන විට, උණවටුන තැපැල් කාර්යාලය අසලින් වමට අැති හීනටිගල පාරට වෙත හැරෙන්න. එම මාර්ගයේ කිලෝමීටර 1.5 කින් වමට හැරී යටගල රාජමහා විහාර මාවතට පිවිසෙන්න. එතැන සිට මීටර් 650 ක් දුරින් යටගල විහාරස්ඵානය පිහිටා ඇත.

14/05/2020

පුරාණ ශ්‍රී ලංකාවේ රුහුනු සහ මායා රට අතර ප්‍රධාන පිවිසුම ලෙස මෙය හඳුනාගෙන ඇත. ජනප්‍රවාදයට අනුව, දුටුගැමුණු කුමරු කොත්මලේට ඇතුළු වන විට මගුල් කඩුව මෙම ස්ථානයේ සගවා තබා ගොස් ඇත.

මෙම පිවිසුමට අමතරව, කොත්මලේ සිට කොටහෙපිටිය දක්වා තිබු බව කියන පඩිපෙළෙන් කොටසක් මෙහි දැකිය හැකිය.
2007 දී මෙම ස්ථානය පුරාවිද්‍යා දෙපාර්තමේන්තුව විසින් සංරක්ෂණය කර ඇත.

මාර්ගය : උලපනේ සිට පුස්සැල්ලාව (B431) මාර්ගයේ උලපනේ සිට කි.මී. 9 ක් දුරින් පිහිටා ඇත.

14/05/2020

මෙම විහාරස්ථානය ඉදිකර ඇත්තේ බ්‍රිතාන්‍යයන් විසින් මුළු ශ්‍රී ලංකාවම පාලනයට යටත්කර ගැනීමෙන් වසර හයකට පමණ පසුවය.

මෙම විහාරස්ථානය ප්‍රධාන වශයෙන් ප්‍රසිද්ධ වී ඇත්තේ විහාර මන්දිරයේ (පිළිමගෙයි) ඇති බිතුසිතුවම් හේතුවෙනි. පාසැලේ චිත්‍ර කලාව හැදෑරූ අය මෙම විහාරස්ථානයේ නම අසා ඇති. පිළිමගෙය තායි ගෘහ නිර්මාණ ශෛලියට අනුව ඉදිකරන ලද අෂ්ටාස්‍ර ගොඩනැගිල්ලකි. කතළුව බිතුසිතුවම්වල දක්නට ලැබෙන ඇඳුම් හා සම්ප්‍රදායන් මුල්කිරිගල විහාරස්ථානයට සමීපව සමාන වේ.

මෙම සිතුවම් අතර වෙනස් ආකරයේ බිතු සිතුවම් දෙකක් තිබේ. පළමුවැන්නෙන් යුරෝපීය ඇඳුමින් සැරසී යුරෝපීය සොල්දාදුවන් පිරිසක් තුවක්කු රැගෙන බෞද්ධ පෙරහැරකට සහභාගී වන අයුරු දැක්වේ.
දෙවැන්න නම් මහා පරිනිර්වනයට පසුව බුදුන්ගේ ශ්‍රි දේහය ගෙන ආකරය පෙන්වන බිතුසිතුවමයි.
මා මෙම විහාරස්ථානයට ගිය කාලය තුළ, රූප මන්දිරයේ ඡායාරූප ගැනීමට අවසර තිබුණි.

මෙම විහාරස්ථානයේ ඇති තවත් සුවිශේෂී ආකර්ෂණයක් වන්නේ ශ්‍රී ලංකාවේ පැරණිතම සහ පළමු සිංහල බෞද්ධ මුද්‍රණාලය යොදාගත් මුද්‍රණ යන්ත්‍රය මෙහි දැක ගත හැකි වීමයි. මෙම මුද්‍රණ යන්ත්‍රය රටේ පළමු බෞද්ධ ප්‍රකාශන වන “ලංකාලෝකය”සහ “ලක්මිණි පහන” මුද්‍රණය කිරීම සඳහා භාවිතා කරන ලදී. මෙම මුද්‍රණ යන්ත්‍රය 1910 දක්වා මුද්‍රණය සදහා යොදගෙන ඇත. මෙම මුද්‍රණාලය 1860 දී සියම්හි (දැන් තායිලන්තයේ) චූලාලොන්කෝර්න් රජු විසින් බුලත්ගම සිරි දම්මලංකාර සුමනතිස්ස හිමියන් වෙත පරිත්‍යාග කරන ලදී. එංගලන්තයෙන් ආනයනය කරන ලද මෙම මුද්‍රණ යන්ත්‍රය ගාල්ල වරායට ගොඩ බා ඇති අතර එය ගාල්ල පරමානන්ද විහාරය වෙත ගෙන යන ලදී. 1891 වන තෙක් මෙම මුද්‍රණාලය ගාල්ලේ තිබූ අතර පසුව කතළුව පුරාණ විහාරය වෙත ගෙන යන ලදී.
2012 නොවැම්බරයේ මුද්‍රණාලය පවත්වාගෙන ගිය ගොඩනැගිල්ල ගින්නෙන් විනාශ විය. 2013 අප්‍රියෙල් මාසයේදී මම කතළුව විහාරස්ථානයට ගිය අවස්ථාවේදී මෙම හානියට පත් ගොඩනැගිල්ල දුටුවෙමි. මෙම පිළිස්සුණු මුද්‍රණාලය 2014 දී ප්‍රතිසංස්කරණය කර ඇත.

කතළුව පුරාණ විහාරස්ථානය පිහිටා අැති තැන තාප්පයකින් පමණක් වෙන්වු පන්සල් දෙකක් ඇත.. ඒ සඳහා හේතු පිළිබඳ විස්තර සදහන් කිරීමට මම බලාපොරොත්තු නොවෙමි. මෙම විහාරස්ථාන දෙකම ඉදිකර ඇත්තේ 1820 දීය. මෙම ආකර්ශනීය ස්ථාන දැකීමට නිවැරදි කතළුව පුරාණ විහාරස්ථානය හඳුනා ගැනීම වැදගත්ය.

මාර්ගය: මඩොල්දූව පාර පසු කර A2 මාර්ගයේ ඔබේ වමට දෙවන මාර්ගයට හැරෙන්න (කොළඹ පැත්තේ සිට පැමිණෙන විට). මෙම මාර්ගයේ ඔබ දකින පලමු ටී හන්දියෙන් දකුණට හැරෙන්න. මෙම මාර්ගය අවසානයේ පන්සල පිහිටා ඇත. A2 මාර්ගයේ හැරවීමේ සිට විහාරස්ථානය දක්වා මුළු දුර කිලෝමීටර 1 කි.

13/05/2020

කුඩාවැල්ල හුම්මානය (ලොව දෙවන විශාලතම හුම්මානය) :

හුම්මානය යනු සැලකිය යුතු සංචාරක ආකර්ෂණයක් ඇති ස්ඵානයකි.

කෙසේ වෙතත්, කුඩාවැල්ල පිහිටා ඇති මෙම හුම්මානය යනු ලෝකයේ දෙවන විශාලතම (ස්වාභාවික) හුම්මානය බව බොහෝ දෙනෙක් නොදනිති. මෙය දෙවනි වන්නේ ඕස්ට්‍රේලියාවේ නිව් සවුත් වේල්ස් හි කියමා හුම්මානයට (Kiama Blowhole) පමණි. ශ්‍රී ලංකාවේ ඇති එකම හුම්මානය ද මෙම හුම්මානයයි.

මුහුද යාබද කළුගලක ස්වාභාවිකව සෑදුන පරතරයක් හරහා ගමන් කරන මුහුදු තරංගවල ශක්තියෙන් ඇතිවන පීඩනය මෙම විස්මිත ස්වාභාවික ආකර්ශනය නිර්මාණය කරයි. මෙම පරතරයක් හරහා ගමන් කරන මුහුදු ජලය සමහර අවස්ථාවල අඩි 100 ක් පමණ උසකට ශබ්දය නිර්මාණය කරමින් විසිරී යයි,

හුම්මානය යන නම “හූ-මානය”හි කෙටි ස්වරූපයක් යැයි විශ්වාස කරන අතර, එය මෙම සංසිද්ධිය විසින් නිර්මාණය කරන ශබ්දය නිසා ඇති වූ නම බව විශ්වාස කරයි.

මාර්ගය: ඒ 2 මාර්ගයේ සිට, නාකුළුගමුව ප්‍රාදේශිය රෝහල අසල දී දකුණු පසට (කොළඹ සිට පැමිණෙන විට) කුඩාවැල්ල පාර දෙසට හැරෙන්න, හුම්මානය එතැන් සිට කිලෝමීටර 1.5 ක් පමණ දුරින් පිහිටා ඇත

10/05/2020

ගාල්ල බලකොටුව : ඔබ සෑම කෙනෙකුම අවම වශයෙන් එක් වරක්වත් ගාලු කොටුවට ගොස් ඇති. ශ්‍රී ලංකාවේ දැනට ඉතිරිව ඇති හොඳම ලන්දේසි බලකොටුවක් ලෙස ගාල්ල බලකොටුව තුළ දැකගත හැකි දේ බොහෝය. 1988 සිට මෙය යුනෙස්කෝ ලෝක උරුමයකි
මෙම බලකොටුව ලන්දේසි බලකොටුවක් ලෙස හැඳින්වුවද, ගාලු බලකොටුව 1588 දී පෘතුගීසීන් විසින් ඉදිකරන ලදි. ලන්දේසීන් විසින් 1640 දී ගාලු බලකොටුවේ පාලනය සියතට ගත්හ. 1649 සිට ලන්දේසීන් මෙම බලකොටුවට බොහෝ සංවර්ධනයන් සිදු කළහ. මෙම බලකොටුවේ ලන්දේසි බලපෑම කැපී පෙනේ. එබැවින් ගාලු කොටුව ලන්දේසි බලකොටුවක් ලෙස හැඳින්විය හැකිය.

1588 දී පෘතුගීසීන් විසින් ගාල්ල අර්ධද්වීපය ප්‍රධාන භූමියෙන් පැමිණිය හැකි ප්‍රහාරයකින් ආරක්ෂා කිරීම සඳහා බලකොටුවක් (බැම්මක්) සහ ප්‍රහාර බැස්ටීල තුනක් ඉදි කරන ලදී. රාජසිංහ රජුගෙන් (I) එල්ල විය හැකි ප‍්‍රහාර පෘතුගීසීන් මෙම ඉදිකිරීම සඳහා පෙළඹවීය. මෙම ඉදිකිරීමේදී මුහුදු වෙරළ පැත්ත බලකොටුවකින් (බැම්මකින්) සුරක්ෂිත නොවීය. එයට හේතුව සිංහල රජුගේ නාවික බලය පෘතුගීසීන්ට තර්ජනයක් නොවූ බැවිනි.

1640 දී ලන්දේසීන් විසින් දින කිහිපයකින් ගාලු බලකොටුව අත්පත් කර ගැනීමට සමත් විය. කෙසේ වෙතත්, පෘතුගීසීන් විසින් ගාල්ල නැවත ලබාගැනීමේ උත්සාහය අත්නොහල නිසා ලන්දේසීන්ට බලකොටුවේ සිරවී බොහෝ කාලයක් සිටීමට සිදුවියවිය. කෙසේ වෙතත්, ලන්දේසීන් ඔවුන්ගේ ජයග්‍රහණය සුරක්ෂිත කර ගැනීමට සමත් විය.

1640 සිට වසර 156 ක් පුරා සිදු වූ ඉදිකිරීම් වලින් ලන්දේසීන් ඔවුන්ගේ අනන්‍යතාවය ගාලු බලකොටුවට එක් කළහ. ලන්දේසි අනන්‍යතාවය තවමත් ගාලු කොටුවේ කැපී පෙනේ. කොටු බැමි බොහොමයක් 1663 දී ඉදිකරන ලද ඒවාය. මෙම ඉදිකිරීම් අද දක්වා දැකියහැකි හෙක්ටයාර් 52 (අක්කර 130) ක භූමි ප්‍රදේශයක් වටකර සිටී. අද දක්වා දැකියහැකි මුහුද පැත්තේ බැම්ම 1729 දී ආරක්ෂක අරමුණු සඳහා නගර සැලසුම් සම්පූර්ණ කිරීම සඳහා කරන ලද එකතු කිරීමකි. 1796 පෙබරවාරි 23 වන දින බ්‍රිතාන්‍යයන් ගාලු බලකොටුව අත්පත් කර ගත්හ. ඒ කොළඹ අත්පත් කරගෙන සතියකට පසුව ය.

මෙම බලකොටුව කළු ගල්, කොරල් සහ බදාම වලින් සාදා ඇත.. මෙම ද්‍රව්‍ය බලකොටුවේ ඉතිරිව ඇති බිත්තිවල දැකිය හැකිය.

මෙම ඇල්බමයේ ඡායාරූප ගාලු කොටුවේ ඇති සමහර ප්‍රධාන ආකර්ශනීය ස්ථාන හා මෙම ආකර්ෂණීය ස්ථාන සඳහා කෙටි විස්තර සහිතව මෙහි ඉදිරිපත් කර ඇත.

10/05/2020

වඩාත්ම ජනප්‍රිය මතය නම්, යුධගනාවේ ස්ඵූපය ඉදිකර ඇත්තේ දුටුගැමුණු රජු සහ ඔහුගේ සහෝදර සද්ධාතිස්ස කුමරු අතර ඇතිවු සටන සිදුවු ස්ථානයේ බවයි. ඔක්කම්පිටිය දෙමටමල් විහාරය ද මෙම සටනට අදාළ තොරතුරු හා සබැදෙයි.
කෙසේ වෙතත්, ආචාර්ය සෙනරත් පරණවිතානට අනුව මෙය මහා පරාක්‍රමබාහු රජු විසින් ඉදිකරන ලද රත්නාවලීචේතියයි. රත්නාවලීචේතිය ඉදිකර තිබුණේ මහා පරාක්‍රමබාහු රජුගේ මව ආදාහනය කළ ස්ථානයේය.
ආචාර්ය සෙනරත් පරණවිතානගේ අදහස් සාධාරණීකරණයන් සහිතව ඉදිරිපත්කර ඇත. එය මෙලෙස සාරාංශ හැකිය;

1. පළමුවෙන්ම, කුමාරවරුන් දෙදෙනා අතර සටන සිහි කිරීම සඳහා සාදන ලද ස්ඵූපයක් ගැන මහාවන්ශය සඳහන් නොකරයි.
2. මෙම ස්ඵූපය ඉදිකිරීම සඳහා භාවිතා කරන ගඩොල්, අනුරාධපුර යුගය වැනි මුල් යුගවල ඉදිකිරීමට භාවිතා කළ ඒවාට සමාන නොවේ.

එබැවින් මෙම සාක්ෂි පොදු විශ්වාසයන්ට පටහැනිය.
තවද චුලවංශයට අනුව පරාක්‍රමබාහු රජුගේ මව රුහුණේදී අභාවප්‍රාප්ත වී “කිරානගම” දී ආදාහනය කරන ඇත. පසුව මහා පරාක්‍රමබාහු රජතුමා එම ස්ථානයේ විශාල ස්තූපයක් (විෂ්කම්භය රියන් 120) ඉදිකර ඇත. යුධගනාවේ ස්ඵූපය ඉහත කී ස්ඵූපය නොවේ නම්, මේ විශාල ස්ථූප තවමත් සොයාගෙන නොමැත.
නමුත් “කිරානගම”නම් ගම්මානය වර්තමාන ව්‍යවහාරයේ නොමැත. “කිරානගම” යුධගනාව විය හැකි වීමට ආචාර්ය සෙනරත් පරණවිතාන හේතු සපයයි. මෙම සාක්ෂි, එම යුගයේ දී දුටුගැමුණු රජුගේ හමුදාව විසින් භාවිතා කරන ලද “කිරානගම” යුධ කඳවුරට සම්බන්ධ වන අතර, එය බුත්තලට උතුරින් පිහිටා තිබූ බව කියනු ලැබේ. “කිරානගම” කඳවුර බුත්තල සිට එක් දිනකදී හමුදාවට ගමන් කළ හැකි දුරින් පිහිටා තිබු බව කියනු ලැබේ. මේ සියල්ලෙන් පවා යුධගනාව කිරනගම ලෙස සහතික නොකරයි. නමුත් ආචාර්ය පරණවිතාන තවත් සාධාරණීකරණයන් මත ද පදනම්ව මෙම ස්තූපය රත්නාවලී චෙෙතිය ලෙස හඳුනා ගෙන ඇත.
යුධගනාව ස්ඵූපය ඇති පිලිමගෙය අයත්වන්නේ මහනුවර යුගයටය. එබැවින් ස්ඵූපයේ ඉදිකිරීම් යුගය තීරණය කිරීමට එය උපකාරී නොවේ.
තවද, යුධගනාව ස්තූපය කොටවෙහෙරක් බව විශ්වාස කෙරේ. එනම් එය පතුලේ විශාල විෂ්කම්භයක් සහ ඉන් පසු ඇති පැතලි ඉහළ මතුපිටක් හා ඒ මත ඉදිකර ඇති කුඩා විෂ්කම්භයකින් යුත් ස්ථූපයකින් යුතුව තිබී ඇත (කෙසේ වෙතත්, එවැනි සම්පූර්ණ ව්‍යුහයක් අද දැකිය නොහැක).
එවැනි කොටවෙහෙර ස්ථූප තුනක් ශ්‍රී ලංකාවේ හඳුනාගෙන ඇත. ඒවා නම් දැදිගම කොටවෙහෙර, පොලොන්නරුවේ දෙමල මහා සෑය සහ යුධගනාව ස්තූපයයි. මෙම කොටවෙහෙර වල ගෘහ නිර්මාණ ශිල්පය අයත් කාල සීමාව අපැහැදිලිය. කෙසේ වෙතත්, මේ සියලු ස්ථූප එකම යුගයකට අයත් විය හැකිය.

09/05/2020

ලන්දේසි රෙපරමාදු පල්ලිය
1755 දී ඉදිකරන ලද මෙම පල්ලිය ලන්දේසි රෙපරමාදු පල්ලියට සේවය කරන කොටුවේ තුන්වන ගොඩනැගිල්ල යැයි විශ්වාස කෙරේ. එය ඉදිකර ඇත්තේ පෘතුගීසි කපුචින් (Capuchin) කන්‍යාරාමයේ භූමියේ බව පැවසේ. පල්ලියේ අත්තිවාරම මුලින් ඉදිකරන ලද්දේ 1682 දීය. එහෙත් තවත් වැඩ දශක ගණනාවක් තිස්සේ එකතැන පල් විය.
වර්තමාන පල්ලිය ඉදිකර ඇත්තේ ගාලු කොටුවේ උසම ස්ථානයේ වන අතර එය මුහුදු මට්ටමේ සිට අඩි 39 කට වඩා ඉහළින් පිහිටා ඇත. පල්ලියේ තට්ටුව සහ උද්‍යානය තුළ වැඩ කරන ලද ගල් කැටයම් කළ සොහොන් ගල් එකතුවකි.
බ්‍රිතාන්‍ය පාලන සමයේදී පල්ලිය විවිධ වෙනස්කම් වලට භාජනය විය. 1830 දී පමණ පල්ලියේ බටහිර මුහුණතෙහි ගොතික් විලාසිතාවේ වීදුරු කවුළුවක් ඉදිකරන ලදි. 1890 දී පමණ මෙම වීදුරු ජනෙල්වලට ඉහළින් ඉදිකිරීමක් සිදු කරන ලදී. අභිප්‍රාය වූයේ ජනේල කාන්දු වීමෙන් ආරක්ෂා කිරීමයි.
මෙම පල්ලිය මේ දක්වා ක්‍රියාත්මක වේ.