https://www.facebook.com/139028029874346/

Монгол Дархлаа Тур - Mongol Darkhlaa Tour, Ulaanbaatar (2024)

15/12/2018

#МонголынҮзэсгэлэнтОрон 🇲🇳️
ЗАВХАН аймаг 9 ГАЙХАМШИГ
1.Отгонтэнгэр хайрхан
2.Хар нуур
3.Загастайн давааны хүн чулуу
4.Бор хярын элсэн манхан, Мухартын гол
5.Тэсийн гол Нисэхийн шугуй
6.Их хайрхан уул
7.Дааган дэлийн буган чулуун хөшөө
8.Идэр голын буган хөшөөт дурсгал
9.Сангийн хэрмийн туурь
Зураг бүрийг тайлбартайгаар оруулсан байгаа ороод мэдээлэл аваарай найзуудаа :)

13/12/2018

#МонголынҮзэсгэлэнтОрон 🇲🇳️
ДУНДГОВЬ аймаг 7 ГАЙХАМШИГ
1.Их газрын чулуу
2.Дэл уул
3.Бага газрын чулуу
4.Онгийн хийдийн туурь
5.Морин хуур
6.Өөш манхан
7.Дэлгэрхангай уул
Зураг бүрийг тайлбартайгаар оруулсан байгаа ороод мэдээлэл аваарай найзуудаа :)

10/12/2018

#МонголынҮзэсгэлэнтОрон 🇲🇳️
ДОРНОД аймаг 10 ГАЙХАМШИГ
1.Чингисийн хэрмэн цав
2.Хэрлэн Барс хотын туурь, цамхаг
3.Буйр нуур
4.Хайлангийн хадны хүн дүрст чулуу, дөрвөлжин булш
5.Их бурхант чулуун бурханы цогцолбор
6.Шонх таван толгойн хүн чулуун хөшөө
7.Хамар даваа дээрх ялалтын хөшөө
8.Халх гол
9.Вангийн цагаан уул
10. Мэнэнгийн тал
Зураг бүрийг тайлбартайгаар оруулсан байгаа ороод мэдээлэл аваарай найзуудаа :)

08/12/2018

#МонголынҮзэсгэлэнтОрон 🇲🇳️
ДОРНОГОВЬ аймаг 7 ГАЙХАМШИГ
1.Хамрын хийдийн цогцолбор
2.Цагаан дарь эх
3.Сүйхэнт, Өлгий хийд
4.Цонжийн чулуу
5.Бүрдэнэ булаг, Мөнхийн ам
6.Эргэлийн зоо
7.Нүдэнгийн хонхор
Зураг бүрийг тайлбартайгаар оруулсан байгаа ороод мэдээлэл аваарай найзуудаа :)

03/12/2018

#МонголынҮзэсгэлэнтОрон 🇲🇳️
ДАРХАН-УУЛ аймаг 7 ГАЙХАМШИГ
1.Тахилгат их дархан уул
2.Дурлалын мод
3.Шарын голын зосон зураг
4.Буурал уулын булш
5.Дүрс нарс
6.Лам Дондовын рашаан
7.Хүйтний голын хадны бичээс
Зураг бүрийг тайлбартайгаар оруулсан байгаа ороод мэдээлэл аваарай найзуудаа :)

01/12/2018

#МонголынҮзэсгэлэнтОрон 🇲🇳️
ГОВЬСҮМБЭР аймаг 7 ГАЙХАМШИГ
1.Чойрын Богд уул
2.Зүүн жанжин Чойрын хийдийн туурь
3.Цагаан дарь эх
4.Дагвасүндэл бурхан
5.Хүүхдийн овоо
6.Дугар мээрэнгийн хөшөө
7.Цоорхойн рашаан
Зураг бүрийг тайлбартайгаар оруулсан байгаа ороод мэдээлэл аваарай найзуудаа :)

30/11/2018

#МонголынҮзэсгэлэнтОрон 🇲🇳️
ГОВЬ-АЛТАЙ аймаг 9 ГАЙХАМШИГ
1.Ээж хайрхан уул
2.Бурхан буудай уул
3.Сутай хайрхан уул
4.Цагаан голын хадны зураг
5.Монгол элс
6.Хасагт хайрхан уул
7.Аж Богдын нуруу
8.Эрээн нуур
9.Шаахар толгой
Зураг бүрийг тайлбартайгаар оруулсан байгаа ороод мэдээлэл аваарай найзуудаа :)

28/11/2018

#МонголынҮзэсгэлэнтОрон 🇲🇳️
БУЛГАН аймаг 7 ГАЙХАМШИГ
Зураг бүрийг тайлбартайгаар оруулсан байгаа ороод мэдээлэл аваарай найзуудаа :)

26/11/2018

#МонголынҮзэсгэлэнтОрон 🇲🇳️
БАЯНХОНГОР аймаг 7 ГАЙХАМШИГ
Зураг бүрийг тайлбартайгаар оруулсан байгаа ороод мэдээлэл аваарай найзуудаа :)

23/11/2018

Мэдээд авахад хэрэгтэй зүйлс. :)
#МОНГОЛДАРХЛАА 🇲🇳️

14/11/2018

#МонголСоёлынДархлаа 🇲🇳️
МОНГОЛ цуврал
4.
• Айл нохойгоо хорихгүй, гэрээс хүн гарч угтаагүй бол заавал буух, орох гэж зүтгэхийг цээрлэнэ.
• Айлд эд юм, эс бөгөөс бэлэг хүргэж яваа хүн түүнийгээ доод талдаа тавихыг цээрлэнэ. Заавал дээд талдаа тавьдаг нь хүндэлж буйн тэмдэг.
• Айлд өвдгөө салаавчлах, хөлөө ачиж суухыг тавьтаргүй, ёс үл мэдэгч хэмээх тул цээрлэнэ.
• Айлд нөмгөн (бүсээ бүслээгүй) орохыг цээрлэнэ. Бэлбэсэн, уй гашуу тайлаагүй үед нөмгөн орж болно.
• Айлчилж хонох хүн гэрийн эздээс ор дэвсгэр засаж өгөөгүй байхад бүхлээр буюу хувцсаа тайчин хэвтэхийг цээрлэнэ. Зөрчвөөс ёс алдана, жудаггүй гэгдэнэ.
• Айлын тулга, зуухыг өшиглөхийг цээрлэнэ. Зөрчвөөс гал голомтод халдав, доромжлов, муу ёр удлаа хэмээн сэжиглэнэ.
• Алах ялтныг эгцлэн харахыг цээрлэнэ. Гай барцад нь харсан хүнд тусаж, дагана хэмээн цээрлэдэг учир тэр бөлгөө.
• Ална гэдэг үгийг хамаа бус хэлэхийг цээрлэнэ. Хонь мал муулах, гаргах, махлах, төхөөрөх гэхчлэн цээрлэн хэлдэг ёсон буй.
• Алга ташихыг цээрлэнэ. Алив муу юмыг зайлуулах, үргээхэд довогдох (алга таших) ёс буй учир алга ташихад хишиг буян зайлдаг хэмээн цээрлэдэг бөлгөө.
• Алгаа хамаа бус хүнд үзүүлэхийг цээрлэнэ. Учир нь гарын алганы зураас тухайн хүний заяа тавилангийн толь мөн хэмээн үздэг учир нуудаг бөлгөө.
• Алхаж гишгэхдээ таахалзах, алцаганахыг цээрлэнэ. Хэрэв тийн явбаас ёргио сагсуу, аальгүй, эс бөгөөс өвчин согогтой гэнэ.
• Алтан гадас одны зүг харж гадаалах (морь харах)-ыг цээрлэнэ. Одот тэнгэрийг хүндлэхийн учир тэр болой.
• Алт, мөнгө, эрдэнэсийг хамаа бус эдэлж хэрэглэхийг цээрлэнэ. Буян барагдана, хүндэднэ, атаач, жөтөөч, авилга шунахайн хорхойг асаана гэх буюу "Эрдмээр биеэ чимэхийн өмнө эдээр биеэ чимэх донтон" гэгдэнэ.
• Билүүг гараар өгөх авахыг цээрлэнэ. Заавал тавьж өгөх буюу тавьсны дараа авна.
• Буурь сэлгэн нүүж буй айл гэрийн бууриа цэвэрлэлгүй орхихыг цээрлэнэ. Хог хаягдлыг оргүй болгон цэвэрлэж, цэмцгэр болгоод нүүнэ. Зөрчвөөс газар нутгийн сахиулсан тэнгэр хилэгнэнэ, шинэ нутаг ээлгүй болно гэнэ.
• Буурин дээрээ яс үлдээхийг цээрлэнэ. Үл хэрэгсвээс мал сүрэг ховордож, хишиг буян дундарна, хот харлаж ядуурна.
• Бууны амыг дээш харуулан үүрхийг цээрлэнэ. Дайн байлдаанд ялагдсан цэрэг бууны амыг дээш харуулан үүрдэг учраас тийнхүү цээрлэдэг ёс бий болжээ.
• Бэлэг сэлт хүргэхдээ сондгой тоотой эд юм өгөх (3,9-өөс бусад) өргөхийг цээрлэнэ. Тэгш буюу хос эд юм бэлэглэвэл эд арвижихийн бэлэгдэл гэнэ.
• Галд сүү тусаахыг цээрлэнэ. Үнээ малын хөх гэмтэнэ, сүү татрана гэж үздэг.
• Галд ам гарахыг цээрлэнэ. Ам гарваас галын аюулд өртөнө.
• Гэр барьж байгаатай таараад унь өлгөлцөлгүй, дээвэр тавихад туслалгүй явахыг цээрлэнэ. Учир нь айл гэрийг хүндэлсэнгүй, эв эе эвдэрсэний шинж.
• Давс харамлавал цавь нь цоорхой, эвэрхийтэй хүүхэд гарна.
• Дал идэхдээ шүдээрээ зулгаахыг цээрлэнэ. Заавал хутга хэрэглэнэ. Эс тэгвээс бөөлжнө.
• Дуутай бороо орох үед айраг бүлэхийг цээрлэнэ. Аянга бууна.
• Дээл хувцасан дээгүүр алхаж гарахыг цээрлэнэ. Эзэн дээгүүр нь гарсантай адил гэж үзнэ.

13/11/2018

#МонголынҮзэсгэлэнтОрон 🇲🇳️
БАЯНӨЛГИЙ аймаг 7 ГАЙХАМШИГ
7.
Алтайн уулархаг нутаг нуур нилээд олонтой боловч Хангайн, Хэнтийн уулсыг бодвол харьцангуй цөөн юм. Ачит нуурын усны ил талбай 311 км2, хамгийн урт хойноосоо урагш 30 км, өргөн 16 км хүрэх ба 1464 м үнэмлэхүй өндөрт оршино.
#
Монгол Алтайн нурууны томоохон салбар Сийлхэм, Түргэний нурууны хур цас, мөсөн голоос эх авч урсах Цагаан нуурын гол, Хатуугийн гол, Бөхмөрөн, Улиастай зэрэг хэд хэдэн гол горхийн усаар тэжээгдэж илүүдэл усаа Усан хоолой нэртэй ганц голоор Ховд голд өгнө. Нуурын гүн, усны нөөц тодорхойгүй. Э.М.Мурзеавын тэмдэглэснээр хойт талдаа 10 метр гүн байсан бөгөөд өмнөд эрэг хавьд үүнээс гүн байж болох юм.

Ачит нуур Дэвэлийн арал орчмоор 158 зүйл шувуу бүртгэгдсэн бөгөөд “Улаан ном”-нд орсон олон шувууд байдаг. Алтайн сугас, Монгол хадран зэрэг загастай нуур юм. Ачит нуураас баруун хойш орших Шанаган хэмээх газраас тvрэгийн бичигт хөшөө vлдсэн .

: Галдан Бошигт манжийн цэргээс зугатаан Ховдод ирсэний дараа их зуд болжээ. Хамаг мал сvрэг нь vхэж vрэгдэн, хамж базаасан амуу тариагаа дуусгасан тул цэргvvдэд хэд гурваараа хэрэн тэнэж хоол хvнс эрж явдаг байжээ. Хавар цагт нэгэн хэсэг цэрэг Цагаан голын өгсөн явж нэгэн нуурын дэргэд ирж амсхийж ядарч туйлдсан цэргvvд нэгнийгээ нуурын харзалсан уснаас ус авхуулахаар явуулжээ. Өнөө цэрэг модон хувингаараа ус хутгатал устай цуг олон загас хувинд орсонд бөөн баяр болоод аваад иржээ.

Ийнхvv цэргvvд өлсөж vхэх аюулаас аврагдан тэндээ саатан тухалж тэнхэрч аваад уг нуурыг vхэх аюулаас аварсан ачит нуур минь гэснээс болж “Ачит” нуур нэртэй болсон гэх домог бий.

Өөр нэгэн домог ч бас байдаг. Эрт vед хvмvvс дайснаас дvрвэж өвс, ургамал, бэлчээр сайтай нутаг хайж яваад аяншин ядарч, өлсөж ундаасан зvдэрч байтал нэгэн томоохон нуур харагдахаар тэнд очжээ. Гэтэл тэр нуурын мандлаас нэг том загасны сэрвээ цухуйгаад хөлдчихсөн байжээ. Дээрх хvмvvс тvvнийг цавчин авч идэн тэнхэрч ихэд баярлан “Ээ хөөрхий Ачит нуур минь” гэж дуу алдсан гэдэг. Vvнээс хойш тэрхvv нуурыг “Ачит” нуур гэж нэрлэсэн гэдэг.

01/11/2018

#МонголынҮзэсгэлэнтОрон 🇲🇳️
БАЯНӨЛГИЙ аймаг 7 ГАЙХАМШИГ
6. #ТолбоНуур
Өлгий хотоос урагш 45 км газарт орших зүүн өмнөөс баруун хойшоо сунаж тогтсон, нуурын хотгор нь тектоник гаралтай, усан сангийн үүсвэр нь мөстлөгөөс үүссэн, Монгол орны томоохон нууруудын нэг. Талбай нь 185 км2, хамгийн урт нь 21.5 км, өргөн нь 6 км, дтд 2080 метр өндөрт оршдог. Эргэн тойрон 1000-1500 метрийн өндөртэй хад асга бүхий намхавтар уул нуруугаар хүрээлэгдсэн. Хэд хэдэн жижиг аралтай. Хамгийн том нь усны мандлаас 4 м өндөр Гичгэний толгой хэмээх арал юм. Нуураас Түргэний гол урсан гарч буй хэсэгт усны шувууд ихээр цугладаг. Нуурын урд үзүүрт Толбо сум орших бөгөөд Казакын Жантекей, Шыбыр-Айгыр омгийн хүмүүс голчлон амьдардаг.

Толбо нуурын тулалдаан хэмээн алдаршсан нэгэн түүх байдаг бөгөөд энэ нь 1921 оны ардын хувьсгалын үйл явдалтай холбоотой. Хасбаатар, Байкалов нарын удирдсан Монгол Зөвлөлтийн 160 цэрэг дайчид Толбо нуурын эрэгт Барон Унгерний Кайгарадов, Бакич нарын удирдсан 2400 орчим цагаан оросын цэрэгтэй тулалдсан түүхэн үйл явдал юм. Энэ хүч тэнцвэргүй тулалдаанд Монгол Зөвлөлтийн цэргүүд “үхэвч сэхэвч хамтдаа” гэсэн тангараг тавьж бүслэлтэнд 42 хоног байсан бөгөөд хоол хүнсээ барж, нохой муурын мах зэргээр хооллон эцэст нь эмээлийн гөлмөө усанд дэвтээн чанаж зажлан амиа зогоож байгаад тэмцэж үхсэн нь дээр хэмээн амь өрсөн байлдаж бүслэлтийг сэтэлжээ. Цагаан оросын цэргүүд 2 удаагийн дайралт хийсэн боловч амжилтгүй болжээ. Тэдний дурсгалд зориулж самбар босгосон бөгөөд төв замын дагуу нэгэн толгойн орой дээр бий. Мөн Хасбаатар, Байкалов нарт зориулсан дурсгалын хөшөө Толбо сумын төвийн ард 1 километр зайд байдаг. Хасбаатар нь өвөрлөгч хошууны Хайлаастын хүрээний тэргүүн лам байсан бөгөөд Богд хаант Монгол улсын үед гамин цэрэгтэй байлдах үед ирж нэгдэн хожим Халх цэргийн хороог удирдаж байжээ. Тэрээр 1921 онд Ховд голын ойролцоо Цагаан оросын цэрэгт баригдан амь эрсэджээ.

29/10/2018

#МонголынҮзэсгэлэнтОрон 🇲🇳️
БАЯНӨЛГИЙ аймаг 7 ГАЙХАМШИГ
5.

Алтай Tаванбогдын байгалийн цогцолборт газрын үзэсгэлэнт газруудын нэг нь Цэнгэл сумын Хотон, Хурган нуурын хөндийн Бага түргэнийн хавцалд орших Бага түргэний хүрхрээ юм. Уг хүрхрээ мөнх цаст уулсаас эх авч урсаж байгалийн үзэсгэлэнт гайхамшигийг цогцлоосон онгон зэрлэг байгаль дунд оршдогоороо онцлог юм.
Хүрхрээний өндөр нь 15 метр бөгөөд энэ нь тус аймагт оршиж буй хүрхрээнүүдийн хамгийн өндрөөс унан урсаж буй хүрхрээ болж тооцогддог. Эргэн тойрон дахь уулсаараа Сибирь гацуур, шинэс мод, хонин аарц ургадаг бол Бага Түргэний голын хавцал нь бор бургас, бутлаг ургамлаар баялаг. Хавар, зуны сард уулын ширүүн урсгалт голыг өгсөж энэ нутгийн унаган загас болох Монгол хадран сүрэг сүргээрээ дээшилж түрсээ шахдаг. Хүрхрээ орчмын нутаг дэвсгэрийг Алтай Таванбогдын байгалийн цогцолборт газрын аялал жуучлалын бүсэд хамруулсан ба түүнээс дээшхи улсын хил хүртэлх 10000 орчим га талбай газар нутгийг онцгой бүсэд хамруулжээ. Хүрхрээний орчмын Сумдайрых уул, Хөндлөнгийн уул, Дээд ууланд халиун буга, янгир ямаа, цоохор ирвэс, шилүүс мий, нохой зээх зэрэг хөхтөн идээшин нутагладаг бол Алтан гагнуур, Алтайн сонгино зэрэг ховор ургамал элбэг тархаж ургасан байдаг. Мөн Дээд уулын хонхорт мөнх цас, мөсөн голын гаралтай хэд хэдэн цэнгэг устай нуур, цөөрөм бий.
Баруун талын хяр дагаж далайн түвшнээс дээш 3000 орчмын өндөрт орших хад асгатай хэсэгт эртний түүх соёлын ховор дурсгалд тооцогддог хадны сүг зураг олон арвааар тааралдана. Алтай Таванбогдын БЦГ-ын энэ хэсэг БНХАУ-ын Шинжан Уйгарын Өөртөө Засах Орны Алтай аймгийн Ханасын дархан цаазат газартай хиллэж оршдог юм.
#МОНГОЛДАРХЛАА

28/10/2018

#МонголынҮзэсгэлэнтОрон 🇲🇳️
БАЯНӨЛГИЙ аймаг 7 ГАЙХАМШИГ
4.Бага Ойгарын цагаан салаагийн хадны сүг зураг

Баян-Өлгий аймгийн Улаанхус сумын нутагт Алтай таван богдын Бага Ойгар, Усайн Цагаан салаагийн голын савд байдаг. Өргөн нь 500 метр, урт нь 15 километр үргэлжлэх нутагт тархсан хадны сүг зураг бөгөөд шинэ чулуун зэвсгээс хүрэл зэвсгийн үе хамарсан нийт 8000 жилийн түүхийг агуулдаг.
Эрт балар цагийн хүмүүсийн хойч үедээ үлдээсэн зурган захиа бөгөөд нийт 10 мянга гаруй сүг зураг тоологджээ. Өөрөөр хэлбэл, тухайн үеийн уран зургийн галерей юм. Хамарсан талбай хэмжээгээрээ Монголд хамгийн том төдийгүй дэлхийд томоохон дурсгалд тооцогдоно. 1994 онд Монгол, Америк, Оросын эрдэмтэд хамтран судалж судалгааны үр дүнгээ нэгтгэн 1999 онд Парис хотод хэвлүүлснээр дэлхийн археологийн салбарт танигджээ. Зэрлэг үхэр, адуу, буга, янгир, аргаль, чоно, гахай, баавгай, загас, шувуу зэрэг олон төрлийн ан амьтан дүрслэн зурснаас гадна морь унасан хүмүүс, ан гөрөө хийж буй анчид, байлдаж буй цэрэг дайчид, морин тэрэг жолоодсон хүн зэрэг дүрслэл байдаг.
Тухайн үеийн ангийн амьтан, гаршуулж буй амьтад, өдөр тутмын ажил үйлээ ийнхүү 8000 жилийн туршид үе улируулан үргэлжлүүлэн зурж үлдээсэн нь үнэхээрийн гайхамшигтай юм. Ийм урт он цагийг туулж нар салхинд бүдгэрсэн ч үндсэн шинж чанараа алдалгүйгээр өнөөг хүрсэн нь ямар их үнэ цэнэтэй дурсгал болохыг гэрчилнэ. Энэхүү гайхамшигтай байгалийн галерей нь өнөө цаг үед дэлхийн олон орны жуулчид, дотоодын аялагч нар, олон улсын эрдэмтэн судлаачдын анхаарлыг татаж, үзэхээр зорих хүмүүсийн тоог жил ирэх тусам нэмэгдүүлж байна. 1994 онд хийгдсэн тэрхүү судалгааны үр дүнд дэлхийд танигдсанаар ЮНЕСКО дэлхийн өв соёлын сандаа бүртгэн авчээ. Тус дурсгалыг үзэхээр явахдаа Өлгий хот - Согоогийн гол - Хөх хөтөл - Хар ямаат – Бага Ойгор – Усай – Цагаан салаа – Өлгий хот гэсэн маршрутаар явах нь илүү тохиромжтой хэмээн Баян-Өлгийчүүд зөвлөдөг.
#МОНГОЛДАРХЛАА 🇲🇳 Зөвхөн Монголоороо

27/10/2018

#МонголынҮзэсгэлэнтОрон 🇲🇳️
БАЯНӨЛГИЙ аймаг 7 ГАЙХАМШИГ
3.
Монгол Алтайн нурууны Алтай Таван Богд ууланд Потанин, Александр, Гране гэсэн 10 гаруй том мөсөн голууд байдгаас хамгийн том, хамгийн урт Потаниний мөсөн гол юм. Мөсөн голын урт нь 20 км, өргөн нь 5 км, эзлэх талбай нь 53.5 ам/км гэж гэсэн газарзүйн тодорхойлолт байдаг ч үнэн хэрэгтээ Потанин мөсөн гол бидний үед урт нь 10.4км, талбай нь 24.3 ам/км болсон байна. Урсах явц нь 4365 метрээс 2873 метрт явагдагдана.
Энэ мөсөн голыг 19-р зууны сүүлч 1876-1880 онуудад Монгол нутгаар хоёр удаагийн газарзүйн судалгааны экспедици зохион байгуулж байсан Оросын судлаач эрдэмтэн Потанины нэрээр нэрлэсэн. Мөсөн гол гэдэг нь уулархаг, налуу газарт олон мянган жилийн мөс, цас, хуримтлагдан нягтарснаас болж бий болдог, мөсөн голууд ихэнхдээ мөстлөгийн үед үүссэн байна. Мөсөн гол нь өндөр уулын бүст хүндийн хүч, тал газарт мөсний зузаан буюу өндрөөс хамаарах даралтаас шалтгаалан урсдаг, аварга том мөсний бөөгнөрөл гэж ойлгож болно.
Сүүлийн жилүүдэд дэлхийн дулаарлын нөлөөгөөр мөсөн гадаргын талбай эрс багасч, олон мөсөн голууд хайлж устах аюулд ороод байгаагийн нэг Потанины мөсөн гол болж байна. Потаниний мөсөн голын хайлах үйл явц нь 20 зууны эхээр эхэлсэн бөгөөд мөстлийн хайлах хэмжээ нь 2005 онд мөсөн голын хайлах бүсэд дороос дээшлэх тутам багасаж 378-242 см болжээ. Уур амьсгалын өөрчлөлт, дэлхийн дулаарлаас шалтгаалан монголын болон гадны судлаач эрдэмтэд монголын мөсөн голууд энэ хурдаараа хайлбал 2090 он гэхэд хайлж дуусна гэж тооцоолсон байдаг.
#МОНГОЛДАРХЛАА

26/10/2018

#МонголынҮзэсгэлэнтОрон 🇲🇳️
БАЯНӨЛГИЙ аймаг 7 ГАЙХАМШИГ
2.
Монгол орны хамгийн баруун зах, хамгийн өндөр цэг бүхий Алтай Таван Богд нь Монгол Алтайн нуруу хэмээх Монголын баруун захаас Говь-Алтай аймгийн нутгийг өнгөртөл 900 гаруй км vргэлжилдэг уулсын "хоймор" бөлгөө. Хүйтэн, Найрамдал, Малчин, Наран, Бүргэд, Цагаан Суврага бүхий 6 мөнх цаст оргил бүхий хайрханы маань хамгийн өндөр цэг нь улсын хил дээр орших Хvйтэн оргил 4374 м өндөр. Алтай Таванбогдын хамгийн баруун захын мөнх цаст уулууд, уулыг нуга, хээрт Ёлт, Өвчvv уулууд, Хотон, Хоргон нууруудыг оролцуулан 1996 оноос 6362 ам км талбайгаар улсын тусгай хамгаалалтад авч Байгалийн цогцолборт газруудын нэгд бүртгэн авсан. Монголын Аялал жуулчлалын томоохон чиглэлүүдийн нэг бөгөөд олон орны уулчид авиралт хийхээр байнга ирдэг. Жилийн дөрвөн улирал авирах боломжтой боловч хамгийн тааламжтай үе нь намар.
7 сараас 9 сар хүртлэх хугацаанд цаг агаар тогтуун, тайван, цэлмэг байх учир замын багцаа, мөсөн голын ангал гэх мэт баримжаалах шаардлагатай саад бэрхшээлүүдийг даван гарахад амар байдаг. Гэхдээ цаг агаарын хувьд хамгийн тогтворгүй газрууын нэг бол Алтай Таван Богд. Нэг өдрийн дотор нар шарж, цас, бороо орж, шуурга тавих нь энгийн үзэгдэл. Өөрөөр хэлбэл нэг өдөр 4 улиралын шинжийг та тэндээс харж болноо гэсэн үг. Алтай Таван Богд ууланд Монголын хамгийн том гурван мөсөн гол байдаг. Потанинын мөсөн гол, Александрын мөсөн гол, Гранегийн мөсөн гол.
Нийт нутаг дэвсгэрийн эзлэх талбай 1566.5 мян км. Өндөр уулын мөнх цас, мөсөн гол, ян сарьдаг, уулын нуга, хээрийн ландшафт, экосистемийн онцлогийг төлөөлсөн үзэсгэлэнт байгальтай, аргаль, янгир, халиун буга, зэрэг хөхтөн амьтан, ирвэс, хүрэн баавгай, хойлог, тас, ёл зэрэг жигүүртний гол байршил болдгоороо зайлшгүй хамгаалах шаардлагатай нутаг юм.

25/10/2018

#МонголынҮзэсгэлэнтОрон 🇲🇳️
БАЯНӨЛГИЙ аймаг 7 ГАЙХАМШИГ
1.
Ёлтын сав газар нь Алтай суманд байрладаг. БНХАУ-тай хиллэдэг бөгөөд Алтай таван богдын байгалийн цогцолборт газрын үзэсгэлэнт газруудын нэг. Уг газар нь унаган төрөхөө харьцангуй хадгалсан, дэлхийд ховордсон амьтан, ургамлын тархсан нутаг, ойгоор бүрхэгдсэн үзэсгэлэнт байгальтай юм.
Энэ бүс нутаг нь байгальд гарч буй хувьсал, байгалийн иж бүрдэлийн өөрчлөлтөд уур амьсгалаас үзүүлэх нөлөө хамгийн чухал байр суурийг эзэлдэг байна. Алтай сумын нутаг дэвсгэр нь дэлхийн бөмбөрцөгийн хойд хагасын дундад өргөрөгт багтдаг учир эх газрын эрс тэс уур амьсгал зонхилно.

Ёлтын сав газар нутгийн ихэнх хэсэгт уулархаг ой бүхий газар зонхилдог учраас харьцангуй сэрүүвтэр, чийглэг байдаг. Эрчис мөрөн нь уг Ёлтын сав газраас Ёлт, Сонгинот голуудаас эх аван урсдаг. Дундаж өндөр уулсыг хамаарах бөгөөд Ёлт голын хөндийд 2070 м – ээс ар хажуугаар гацуур – шинэсэн, шинэс – гацууран ойн бүслүүр эхлэж түүний доод хэсгээр эмжээрлэн үетэн – элдэв өвст ойн нугын ургамал зонхилно. Энд эмийн ургамал болон хүнсний ургамлаар баялаг юм. Мөн Ёлтын ам, Бэхтийн гол, Өмхэйт гэдэг газруудад улаалзгана, үхрийн нүд, тошлой, хад зэрэг жимс, жимсгэнэ тархан ургахаас гадна уулын өвөрт сармисан сонгино ургадаг.
#МОНГОЛДАРХЛАА 🇲🇳️ Зөвхөн Монголоороо

18/10/2018

#МонголСоёлынДархлаа 🇲🇳️
МОНГОЛ цуврал
3.
Таван тансагийн идээ бөгөөд мах, сүү, айраг, тараг, тос бүгдийг хамтатгасан байдаг. Хабул хааны үеэс архийг хэрэглэх хатуу хэмжээ байжээ. “Дөч хүрээд дөнгөж амс, тавь хүрээд тааруулж балга, жар хүрээд жаргаж хүрт” гэсэн байдаг. Их засаг хуулинд ажил албандаа анхны удаа согтуу ирвэл тэр өдрийн барьсан зэвсгээр торго, хоёр дахь удаагаа согтуу ирвэл унасан мориор нь торго, гурав дахь удаагаа болвол мөчий нь огтол, дөрөв дэх удаагаа бол уул нутгаас зайлуул гэсэн байдаг.
XYIII зууны үед бол гэлэн хүн архи уувал 3 мориор, гэцэл хүн архи уувал 2 мориор, банди хүн архи уувал 1 мориор, хиа лам нар, хаалгач ууваас 2 мориор тус тус баалан торго.
XIX зууны дунд үеэс гэлэн хүнд 9 соёолон морь, гэцэл хүн бол 5 соёолон мориор, банди хүнийг 3 соёолон мориор торго гэж зааж байжээ. Архи дарс өргөн барих, хүртэхдээ хэн хэн нь ханцуй шамлах, хормой шуух, энгэр заам сул задгай байх, архи анхлан барихдаа зочны өмнө шууд тавих, зогсоогоороо уух амсах, архи дарсыг амсаж уусны дараа гашуун нясуун, хатуу догшин гэж хэлэх, архи дарсыг зоргоороо шунан уух, ухаан санаагаа баларттал уух, архиар хүн шахах, албадан уулгах, ахмад настан, аав ээжийн дэргэд уух, ахмад хүмүүс уугаагүй байхад тэднээс урьтан уухыг цээрлэнэ.
#МОНГОЛДАРХЛАА

17/10/2018

СУРГАМЖ
💪💪
Залуу байхдаа би дэлхийг өөрчлөхийг хүсдэг байлаа. Гэвч дэлхийг өөрчлөх амаргүй болохыг ойлгоод улс орноо өөрчлөхийг хүсэх болсон. Гэвч улс орноо өөрчлөх хэцүү болохыг ухаараад өөрийн амьдардаг хот, тосгоноо өөрчлөхийг хүссэн. Харин хот, тосгоноо өөрчилж чадахгүйг нилээд өтөлсөн хойноо ойлгоод гэрийнхнээ, анд нөхдөө өөрчлөхийг хүсч билээ. Харин одоо нас дээр гарсны дараа би зөвхөн өөрийгөө л өөрчилж чадах юм байна гэдгийг ухаарсан. Гэнэт, би хэрэв залуу байхдаа 'өөрийгөө' эхэлж өөрчилсөн бол дараа нь гэрийхэндээ, анд нөхөддөө нөлөө үзүүлж, улмаар өөрийн анд нөхөд гэр бүлийн хамт хот тосгондоо нөлөөлж, цаашлаад улс орноо, эцэст нь дэлхийг өөрчилж чадах байснаа ухаарсан..
#МОНГОЛДАРХЛАА 🇲🇳️

16/10/2018

#МонголынҮзэсгэлэнтОрон 🇲🇳️
АРХАНГАЙ аймаг 9 ГАЙХАМШИГ
9.

Архангай аймгийн Хашаат сумын Цайдам бригадын нутагт Өгий нуураас баруун урагш 36 км, Хархориноос хойш 47 км зайд Хөгшин Орхон голын зүүн эрэг, Цайдам нуурын баруун өмнө оршдог. Эл дурсгал нь Хөшөө цайдмын дурсгал, Орхоны хөндийн дурсгал, Культегины бичээс, Билгэ хааны дурсгал гэх мэтээр нэрлэгдэн 100 гаруй жилийн турш судлагдсаар иржээ. 1958 онд Монгол-Чехословакийн хамтарсан судалгааны баг бүхэлд нь малтан судалсан байна.

Элтерэс хааны хүү Билгэ бол Түрэг улсын сүүлчийн хаан бөгөөд 19 жил улсаа удирдсан юм. Түүний дүү Культегин нь ухаалаг, авъяаслаг цэргийн жанжин байгаад 731 онд 49 насандаа таалал төгсчээ.
#МОНГОЛДАРХЛАА

13/10/2018

#МонголынҮзэсгэлэнтОрон 🇲🇳️
АРХАНГАЙ аймаг 9 ГАЙХАМШИГ
8.
Төв Азийн нүүдэлч ард түмний дунд МЭ VIII-IХ зууны үед ээлжит төр улсаа байгуулан 100 орчим жил оршин тогтнож байсан Уйгурын хаант улсын нийслэл Орду балык буюу нутгийнхны нэршлээр Хар балгас гэдэг их хотын нуранхай Архангай аймгийн Хотонт сумын нутагт, Хархориноос зүүн хойш 40 км-т Орхоны хөндийд байдаг.
Судалгааны байдлаас үзэхэд Уйгур улсын нийслэл Хар балгас буюу эртний уйгур хэлээр Орду Балык хотын ор үлдэц нь 32 км2 талбай эзэлсэн асар том хот байсан нь мэдэгддэг. Хотын талбай нь худалдаа, гар үйлдвэрийн хэсэг, хааны орд харш, сүм дуган зэрэг хэсгүүдээс бүрдэнэ. Хааны орд нь тусгайлж барьсан цайзат хэрэмтэй, хойт, урд хоёр талдаа тус бүр хоёр том хаалгатай байсан бөгөөд цэрэг дайны зорилгоор цайзны ханыг тойруулан олон цонж, цамхаг барьсан байжээ.
Хар балгасны цайзат хэрэм хэмжээгээр ихийн /0,6х0,6 км/ дээр нэлээд нурсан боловч одоо арваад метр өндөр, цайз нь 12 м, хэрмийн төвд байсан том цайз /хараат/ 14 м байна. Хэрмийн дээгүүр 14 цонж цамхагийн оромтой ба гурван талаасаа шуудуугаар хүрээлэгджээ.
#МОНГОЛДАРХЛАА

12/10/2018

#МонголынҮзэсгэлэнтОрон 🇲🇳️
АРХАНГАЙ аймаг 9 ГАЙХАМШИГ
7.
Архангай аймгийн Ихтамир сумын нутагт Цэцэрлэг хотоос 22 километрт Хойд Тамир голын захад байдаг. Тайхар чулууны өндөр нь 18 метр бөгөөд боржин чулуунаас бүтсэн цохио юм. Тамирын гол хойд эргийнхээ боржин хошууг олон сая жилийн турш эвдэн элээсээр дундуур нь тасалж энэ цохиог үүсгэжээ.
Тайхар чулуунд Түрэг, Уйгар, Монгол, Түвд, Манж, Хятад зэрэг эрт эдүгээгийн олон улс үндэстний хэлээр бичсэн YII-XYII зууны үеийн 150 гаруй бичээс байдаг боловч он жил өнгөрөх тусам улам бүдгэрч баларч байна. Бичээсийн 70 орчим нь Монгол үсгээр бичсэн байдаг ба XY-XYII зууны үеийн Монголын төрийн зүтгэлтэн Ойрадын Хуухай Даюу, Халхын Цогт хунтайжийн нэрс уншигддаг байна. Мөн 1722 онд Дайчин улсын Энх-Амгалангийн ямар нэгэн бичиг зарлигийг Равдангаар хүргүүлсэн тухай бичээс бий. Тайхар чулуунд бичиг сийлж үлдээсэн хүн нэрээ бичдэг байсны дээр алдар цол, хэний харъяат болохоо тэмдэглэсэн байдаг.
үзвэл Хангайн гол нурууг баруун тийш давж Заг Байдрагийн гол хүрэх замд нэг уужим хөндий урууддаг байв. Энэ хөндийгөөр аварга могой явж, Эгийн давааны өмнөх гурван ангархай харанхуй хавцал дундуур дайрч Хангайн гол нурууг арлан явсаар Их тамир уруудан Тайхар чулуу байдгийн доор нэг их нүхэнд орчихсон гэнэ. Үүнийг мэдсэн нутгийн нэртэй, бяртай бөх Тайхар гэгч хүн том цохио авчирч таглан олон амьтныг аварсан гэдэг.
#МОНГОЛДАРХЛАА

10/10/2018

#МонголСоёлынДархлаа 🇲🇳️
МОНГОЛ цуврал
2.
Цайны аяганы амсарт хурууны өндөг хүргэвэл ял зэмд унана, эмтэрхий аяганд хийвэл зочноо илт доромжилсон болно, аягатай цайг үүдээр гадагш цацвал амны хишиггүй болно, амсар бялхаж асгартал хийвэл амны хишиг асгарна, нар буруу эргүүлж цай аягалбал үйл хэрэг буруу эргэхийн цондон, аягалсан цайг түрүүлж амсалгүй ширээн дээр тавибал чөтгөр түрүүлж амсана хэмээн цээрлэдэг.
Уур нүдүүрт цай нүдэхдээ тоолбол идээ ундаагаар дутна, цай идээг буруу гараар өгвөл ирсэн зочноо үл хүндэлсэн, дайлахыг хүсээгүй гэсэн муу сэтгэл болно, хормой шууж, ханцуй шамлан цай идээнд ойртох аваас зэрлэг танхай болно, цайны шаарыг хогтой хамт хаяваас идээний дээжээ үл хүндэлсэн болно хэмээн цээрлэдэг. Цайны идээг чимхэж хийвээс ядуурна, бага багаар хийвээс харамч хахир болохын шинж хэмээнэ. Цайны дээжийг хангай дэлхийд өргөж, гэрийн эзэнд эхэлж өгөх учиртай бөгөөд зөрчвөөс гэрийн эзний хийморь сүлд доройтно хэмээн үздэг.
Цайны дээж өргөх үед үс гэзгээ янзлан нүүр гараа угааж, толгойдоо малгай, алчуур сэлтийг тавьж, хэт халуун биш цайны дээж өргөх ба гарын алгыг дээш харуулсан маягтай өргөдөг. Өргөх үедээ бүтэлгүй муухай үгс хэлдэггүй. Жишээ нь өр ширгүй, өвчин зовлонгүй, идэж уухаар дутаалгүй байлгаж хайрла гэж хэлж болдоггүй байна. Өвөг дээдсийн, уул усны эздийн, наран ээжийн амар мэндийг эрж байна хэмээн өргөдөг. “Үе үеийн өвөг дээдэс минь, хөх мөнгөн тэнгэр эцэг минь, хөрст алтан дэлхий эх минь, 99 тэнгэр минь, 33 хурмаст минь, уул усны эздүүд минь, ураг төрлийн онгодууд минь, өвгөн буурал аав минь, эмгэн буурал ээж минь, харсан даасан тэнгэрүүд минь, хар лусын савдагууд минь, атаа таван тэнгэр минь Та бүхэндээ .... жилтэй .... овогтой .... би цайныхаа дээжийг өргөж, амар мэндийг тань айлтгаж байна” хэмээн хэлж өргөөд эцэст нь “үр хүүхэд биднийгээ эрүүл энх, урт удаан, элбэг хангалуун, аз жаргалтай сайхан амьдруулж, хань ижлийн минь ажил үйлсийг өөдрөг бүтэмжтэй байлгаж хайрлаарай” хэмээн хүсэж өргөдөг учиртай.
Цайны дээж өргөнө гэдэг нь энгийн хэрнээ хүчтэй засал ажээ. Өглөө цайны дээж өргөсөн шигээ харуй бүрий болсон хойно өвөг дээдэстээ сүү өргөж байвал маш сайн хэмээнэ. Учир нь өвөг дээдсүүд харанхуй болох үед бидний ертөнцөд ирж үр хүүхдээ эргэж тойрч, муу муухай бүхнээс холдуулдаг хэмээн итгэдэг. Сүү өргөж байгаа нь ирэх замыг нь сүүн бороогоор гэрэлтүүлж, тэднийг ундаалж цангааг нь тайлж байгаа утга юм.

10/10/2018

#МонголынҮзэсгэлэнтОрон 🇲🇳️
АРХАНГАЙ аймаг 9 ГАЙХАМШИГ
9. #БулганУул
Архангай аймгийн төвийн хойморт залрах энэхүү хангайн үзэсгэлэнт сүрлэг уулыг 1965 онд БНМАУ-ын АИХ-ын Тэргүүлэгчдийн 17 дугаар зарлигаар дархалжээ. Хангайн гол их ноён нуруунаас салбарлан зүүн хойш чиглэж , Хойд, Урд Тамир голын хоорондуур , усны хагалбар болон үргэлжилсээр хоёр Тамирын бэлчир хүрч шувтарсан 130-140 км урт Сүмт – хан Өндрийн нурууны дорнот хэсэгт Булган уул оршдог. Булган уулын үнэмлэхүй өндөр 1980 м, харьцах өндөр 280 м юм.Булган уулаас хойш залгаа орших хад, мод бүрхсэн үзэсгэлэн сайхан 2 уулыг Дунд Булган, Хойд Булган гэж нэрлэдэг. Гурван Булган уул урагш хойшоо 2.5-3 км үргэлжлээд Хамарын нуруу залгана.Хамарын нуруунаас хойш Дархан цаазат газрын баруун хойт захад 2125 м өндөр Тоомын таг оршино. Дархан газрын умарт хэсгээр буга, бор гөрөөс, хүдэр, шилүүс, гахай зэрэг ан амьтад мэр сэр тохиолдоно.Энд гүзээлзгэнэ, хад, тошлой, тэргүүтэй жимс жимсгэнэ, таван салаа, тарваган шийр, сөд, царван, албан гагнуур ,ганга зэрэг эмийн ургамал элбэг. Булган ууланд түүхийн дурсгалт зүйлс нэлээд бий.Уулын энгэр дээр Богд Зонховын хөргийг 18-19 дүгээр зууны үед бүтээсэн нь одоо хэр тодоор үлдсэнээс гадна уйгаржин монгол, төвд зэрэг бичиг үсгээр хад чулуунд нь сийлсэн бичгийн дурсгалууд элбэг.

08/10/2018

⏳
Аялалын гайхалтай 10 ашиг тус
1. .
Та аялалаар явахдаа өөрийн очиж аялаж буй газрынхаа унаган төрөлх хэлээр оршин суугчидтай ярих тул тухайн нутгийн иргэнтэй дахин харилцан яриа өрнүүлэхэд ямар нэгэн асуудалгүй ярилцаж чадах болно. Та аяласан газрынхаа ярианы хэлийг төрөлх иргэн шиг нь сурна гэсэн үг.
2. .
Бид бүгд өөр өөрсдийн амьдралдаа олон янзын нөхцөл шалтгаанаас болоод стрессийг мэдэрдэг. Стресс нь хүний биеийн энгийн хэвийн ажиллагааг муутгадаг бөгөөд энэ үедээ бид эрүүл мэндээрээ хохирч байгаагаа төдийлөн анзаардаггүй.
3. .
Таны санаа бодол ая тухтай байдлыг нэн тэргүүнд тавихаа больж эхлэх ба илүү бүтээлчээр сэтгэх болно. Шинэлэг бүтээлч сэтгэлгээг бий болгох үндэс суурь нь шинэ газар аялах, өдөр тутмын амьдралын хэв маягаа өөрчилснөөр бий болдог.
4. .
Аялал жуулчлал нь янз бүрийн соёл иргэншилтэй янз бүрийн хүмүүстэй холбогдоход тусалдаг бөгөөд энэ нь зарим тохиолдолд хор хөнөөлтэй байх хэдий ч таны сэтгэхүйн цар хүрээг тэлдэг. Үүний үр дүнд та өдөр тумын амьдралаа олон янзын өнцгөөс харж чадах чадвартай болсон байдаг.
5. .
Аялалд явж байхдаа үргэлж төлөвсөнөөр байхгүй байх зарим тохиолдлууд бий. Иймэрхүү нөхцөл байдал нь амьдралын тодорхойгүй байдлыг даван туулж сурахад тань тусална.
6. .
Хэн нэгнийг огт таньдаггүй газар байх нь таны итгэл үнэмшил, оюун санааны оршихуйг олоход тань туслах болно. Үүний үр дүнд саад бэрхшээлийг даван туулах чадварыг хөгжүүлэх болно. Эцэст нь та өөртөө итгэлтэй хүн болж, өсч хөгжихөд тань туслах болно.
7. .
Та аялсанаар сургууль, коллеж, дээд сургуулиас олж авч чадахгүй бодит амьдралын туршлагатай болж хөгжинө.
8. .
Хэрвээ та найзууд болон гэр бүлийн гишүүдтэйгээ аяладаг бол таны насан туршийн амьдралын дурсамжууд тань зурагт хальсанд эсвэл өөр ямар нэгэн файлд түүх болон үлдэх болно. Ингэснээр та амьдралынхаа цаг хугацааны дурсамжуудыг зургийн альбом эсвэл олон нийтийн хуудаснаа хадгалагдан авч үлдэж чадах болно .
9. .
Хэдийгээр та залуу хөгшин ямар ч байсан таны дотор байгаа хүн үргэлж хөгжилтэй байхыг хүсдэг байна. Та аялалд явсанаар нэгэн хэвийн амьдралаас өөрийгөө чөлөөлж амьдралаа улам сонирхолтой болгож чаддаг.
10. .
Аялалд явах үедээ та өдөр тутмын амьдралд тань тохиолдох энгийн асуудлуудтай нүүр тулгарахгүй. Аялалын нөхцөл байдал нь таныг өөрийгөө улдам ихээр ойлгож ухамсарлан, тухайн нөхцөлд тохирсон хариу үйлдэл үзүүлж чадахад томоохон туршлага болдог.
#МОНГОЛДАРХЛАА 🇲🇳️