16/01/2021
Rozkład i kształt sieci rzecznej na terenie gminy Czarna determinowany jest urozmaiconą budową geologiczną. Cechą charakterystyczną tej części Bieszczadów jest równoległy układ pasm górskich Otrytu, Ostrego, Żukowa zbudowanych z warstw fliszu karpackiego. Elementem grzbietotwórczym są bardziej odporne na wietrzenie kompleksy skalne z przewagą piaskowców, obniżenia zaś powstały w miejscach występowania mniej odpornych na erozję łupków. W miocenie, w wyniku ruchów tektonicznych orogenezy alpejskiej otwory fliszowe zostały dodatkowo sfałdowane, odkute od podłoża i przesunięte w postaci płaszczowin ku północy.
Teren Gminy znajduje się w obrębie zlewni morza Bałtyckiego (142,58 km2 – 77.1% obszaru gminy) oraz zlewni morza Czarnego (42,26 km 2 – 22,9 % terenu gminy).
Do zlewni morza Bałtyckiego wliczają się głównie 3 większe cieki wodne: Potok Czarny, Potok Głuchy, San. Praktycznie całe zlewisko potoku Czarnego znajduje się na terenie gminy - 71.48 km2 ( zlewisko pokrywa 38,6 % terenu gminy). Potok Czarny ma długość 25.1 km (517,8 km - ze wszystkimi dopływami) co czyni go najdłuższym ciekiem wodnym gminy. Średni roczny przepływ wodny wynosi 1.14 m3/s. Powierzchnia zlewiska potoku Głuchego na terenie gminy Czarna to 17 km 2 (9,2 % powierzchni gminy) co stanowi 40,3 % całego zlewiska. Sieć dopływów tego potoku wynosi 98,3 km. Bezpośrednie zlewisko Sanu to 52,24 km2 (28.3% terenu gminy). Długość wszystkich dopływów wynosi 334,5km. Warto wspomnieć również o zbiorniku Solińskim , którego niewielki fragment (1.86 km2 – 1% terenu gminy) znajduje się na terenie gminy w okolicy miejscowości Chrewt i Olchowiec.
Zlewisko morza Czarnego to dwa rejony. Dolina miejscowości Rabe - 6,35 km2 (3,4 % powierzchni gminy) oraz dolina potoku Mszanka – powierzchnia 35,91 km2 (19,5 % pow. gminy). Długości dopływów obydwu rejonów wynoszą kolejno: 63,1 km i 266,8 km.
Na stokach górskich wypływają liczne źródła zasilające potoki. Liczba źródeł waha się od kilku do kilkudziesięciu na km 2, ich wydajność jest mocno zróżnicowana, lecz z reguły nie przekracza 1 litra/ s.
Wody podziemne i źródła stanowią podstawę zaopatrzenia lokalnej ludności w wodę. Wody znajdują się w tzw. Paleogeńskim poziomie wodonośnym charakterystycznym dla utworów fliszowych. Użytkową, tudzież wodonośną warstwę stanowią spękane, grubo i średnio ławicowe piaskowce z wkładkami łupków ilasto – marglistych zalegających na głębokościach 40 – 80 m. Wydajność danego źródła zależna jest od poziomu spękania stref piaskowca. Średnia wydajność źródeł głębinowych wynosi 2 - 5 m3/h. Najwyższą wydajność 14m3/h osiągnęło źródło w miejscowości Lipie.
Na terenie Gminy Czarna udokumentowano również występowanie wód mineralnych towarzyszących złożom ropy naftowej. Wyróżnia się 3 typy wód mineralnych. Wody z przewagą jonów wodorowęglanowych zalegające na głębokości 130 m. Wody wodorowęglanowe z domieszką jonów chlorkowych . Trzeci typ to wody wodorowęglanowo – chlorkowe z domieszką jodu. W odwiercie nr 5 kopalni „Czarna” udokumentowano 0.15% wodę wodorowęglanowo –sodową, fluorową, siarczkową o właściwościach leczniczych. Pierwszy odwiert wykonany przed wojną został pogłębiony w latach 1953, 1958 i osiągnął wydajność 0.125 m3/h przy głębokości odwiertu 244, 8m.
CIEKAWOSTKI
Gmina Czarna ma powierzchnię 184,84 km2. Obwód po granicach gminy to 89,4 km. Rozciągłość południkowa 21,5 km i równoleżnikowa - 17 km. Łączna długość całej sieci rzecznej to 1280,5 km. Na terenie gminy istnieje 116 sztucznych zbiorników wodnych o łącznej powierzchni 8,4 ha i długości lini brzegowej 11,2 km. Zakładając średnią głębokość na 1m można szacować, że w sposób sztuczny zmagazynowana została woda o łącznej objętości 83 529 m3 . Przyjmując średni przepływ na potoku Czarnym na 0.3m3/s można przyjąć, że zmagazynowana w stawach woda mogła by zasilać największy potok gminy przez 3 doby i 5 godzin.
Oszacowanie ogólnego odpływu wód z terenu gminy jest dość problematyczne z uwagi na bardzo różnorodną budowę geologiczną terenu i mały zbiór dostępnych danych. Analizę przeprowadzono w okresie najstabilniejszej pogody w zasadzie bez opadów na przestrzeni 1,5 miesiąca. Punkt kulminacyjny pomiarów przypadł na dni między 1, a 15 października 2019 r. Wykorzystane dane ze stacji pomiarowych na potokach Czarnym, Solince, Wetlince dały podobne wyniki w kwestii zależności: powierzchnia zlewni / przepływ wód. W związku z powyższym można było przyjąć w przybliżeniu, że zlewisko potoku Czarnego generuje przepływ wody na poziomie 0,36m2/s (stan na 15.10.2019 r.), a cała gmina w rzeczonym , stosunkowo suchym przedziale czasowym generuje około 0,6m3/s (2160m3/h) czyli 600l/s wody. Przy ujściu Sanu do Wisły średni przepływ wynosił 40m3/s stąd można wnioskować, że 0,9% wody największej rzeki Podkarpacia pochodzi z potoku Czarnego . Przy ujściu Wisły do morza Bałtyckiego będzie to 0.09%. By to zobrazować wato posłużyć się przykładem. Na 1000 l wody w Wiśle przy ujściu do Bałtyku 0,9 l to woda z Potoku Czarnego. Zlewiska Morza Czarnego na terenie gminy generują 0,13m3/s odpływu wód co stanowi zaledwie 0.035% wody uchodzącej z rzeką Dniestr do morza Czarnego. Na terenie gminy znajduje się zaledwie 0,06 % (42,26 km2) całkowitego zlewiska Dniestru.