Zapałczarnia

Zapałczarnia Muzeum Produkcji Zapałek w Częstochowie. Zwiedzanie w dni powszednie od 9:00 do 16:00 TYLKO PO WCZEŚNIEJSZYM UZGODNIENIU.

Szanowni Państwo, serdecznie witamy na NOWYM i OFICJALNYM profilu Muzeum Produkcji Zapałek w Częstochowie.

⚠️⚠️⚠️ Zwiedzanie tylko po WCZEŚNIEJSZYM TELEFONICZNYM UZGODNIENIU ⚠️⚠️⚠️

📞 +48602462285

    🐈 - Część 27Pracownicy przy produkcji zapałekDo roku 2010 była zachowana sprawność techniczna fabryki i możliwa kont...
30/09/2024

🐈 - Część 27
Pracownicy przy produkcji zapałek

Do roku 2010 była zachowana sprawność techniczna fabryki i możliwa kontynuacja procesu technologicznego, co stanowiło olbrzymią wartość umożliwiającą kontynuację produkcji pokazowej w ramach żywego muzeum techniki. Po roku 2010 zniszczona została sprawność techniczna, co uniemożliwia kontynuację procesu technologicznego w ramach tzw. produkcji pokazowej, co podkreślił w swojej opinii dla Sądu w Częstochowie, Profesor w Instytucie Historii Nauki PAN Zbigniew Tucholski - biegły sądowy z listy MKiDN. Wspomniana opinia była prezentowana 21 sierpnia 2020 roku w Częstochowskiej Zapałczarni przez Prof. Zbigniewa Tucholskiego w czasie sympozjum objętego patronatem MKiDN, na temat Ochrona ponadnarodowego dziedzictwa przemysłowego - teoria i praktyka. Głos w tej sprawie zabierali także emerytowany profesor Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach i Uniwersytetu im. Jana Długosza w Częstochowie prof. Aleksander Zakowicz, oraz autor koncepcji - projektu utworzenia na terenie zapałczarni Narodowego Centrum Badań nad Fotografią, pracownik Łódzkiej Szkoły Filmowej dr L**h L**howicz.

Tekst: Eugeniusz Kałamarz
Fot. Dariusz Złotkowski
Fot. Adam Markowski
Fot. Leszek Pilichowski

25/09/2024

Zapraszamy na wycieczkę po Zapałczarnia razem z Jedynka - Program 1 Polskiego Radia 🐈‍⬛

    🐈 - Część 26Wnętrze hali produkcyjnej, Fot. Adam Markowski.
23/09/2024

🐈 - Część 26

Wnętrze hali produkcyjnej, Fot. Adam Markowski.

    🐈 - Część 25Proces technologiczny i park maszynowy.Sklejarka pudełek, typ: JUL-2, ARENCO, Szwecja; typ: DXAA, GOMAD,...
16/09/2024

🐈 - Część 25
Proces technologiczny i park maszynowy.

Sklejarka pudełek, typ: JUL-2, ARENCO, Szwecja; typ: DXAA, GOMAD, Polska, 2 szt., rok 1982, 1988 posadowione są hali sklejarek i ściśle współpracują ze sklejarkami pochewek. Służą do produkcji szufladek pudełek zapałek. Podobnie, jak to ma miejsce w przypadku sklejarek pochewek, tutaj również maszyna posiada kilka zespołów, które odpowiedzialne są za poszczególne procesy produkcyjne (podział taśmy tektury, wycinanie zarysu szufladki, nanoszenie kleju, zaginanie i dociskanie powierzchni klejonych). Maszyny te są w dość dobrym stanie, przy czym w sklejarce firmy GOMAD brakuje silnika elektrycznego.

Składarki pudełek, firmy GOMAD, Polska – Gorzów Wielkopolski; OBR, Polska – Wrocław, 2 szt., rok 1988, 1989 stoją w hali składarek pod otworami w stropie, które prowadzą do zasypów gotowych pochewek i gotowych szufladek, które są produkowane piętro wyżej. Składarki pudełek współpracują ze sklejarkami pochewek oraz ze sklejarkami szufladek. Składarki pudełek łączą pochewki z szufladami i przekazują dalej do hali ładownic, gdzie są napełniane zapałkami. Pracują one z wydajnością 30 tys. sztuk na godzinę. Są w dobrym stanie.

Ładownica pudełek gospodarczych, firma A. Roller Berlin N., Prinzenallee 24, Niemcy, 2 szt., rok 1926 stoją w hali ładownic. Te unikatowe w swoim charakterze maszyny służą w końcowym procesie produkcji do napełniania pudełek zapałkami gospodarczymi. Wszystko to odbywało się automatycznie, jednak w czasach PRL zmieniono pewne elementy mechanizmu i pobieranie pudełek z kasety, otwieranie pudełek, zasuwanie pudełek, przesuwanie pełnych zasuniętych pudełek do kasety zostało przejęte przez pracę ręczną zatrudnionych pracowników.

Pakowarki do pakowania pudełek, firma A. Roller, Berlin N., Prinzenallee 24, Niemcy, lata 30-te XX w. służą do pakowania pudełek zapałek.

Kocioł parowy ERm-1.3 i ERm-4.1, firma Sefako, Polska – Sędziszów, 2 szt., rok 1987, 1988. Kotły ciśnieniowe stoją w kotłowni, są wyposażone w warstwowe (rusztowe) paleniska. Jeden z nich obok działania na węgiel, miał możliwość wykorzystywania jako paliwa odpadów drzewnych. Węgiel lub drewno zasypuje się do kotła ERm-1.3 ręcznie. Drugi jest już bardziej zmechanizowany – węgiel podawany jest tutaj za pomocą warstwownicy. Kotły te były remontowane i modernizowane.

Sklejarka szufladek. Fot. P. Sworzeń.
Składarki pudełek. Fot. P. Sworzeń.
Ładownica pudełek gospodarczych. Fot. P. Sworzeń.
Pakowarki do pakowania pudełek. Fot. Adam Markowski.
Kocioł parowy z 1930 r. Fot. A. Markowski.
Kocioł parowy II. Fot. P. Sworzeń.

    🐈 - Część 24Proces technologiczny i park maszynowy.Układarka patyka, firma Italia Laffi Bologna, Włochy, z nieustalo...
09/09/2024

🐈 - Część 24
Proces technologiczny i park maszynowy.

Układarka patyka, firma Italia Laffi Bologna, Włochy, z nieustalonego roku powstania, stoi w hali wiórowej. W procesie powstawania zapałek służy do układania w stalowych kasetach patyczków, które zostały wypuszczone z bębnów poleracyjnych. Była w stanie układać zapałki do specjalnego przeznaczenia, np. używanych do celów wojskowych. Maszyna nie była zmieniana konstrukcyjnie, jedynie miała zmienianą dźwignię sterowania.

Sklejarka pochewek, GOMAD, Polska, 2 szt., rok 1987. Sklejarki, zwane inaczej pudełczarkami, służą do produkcji pochewek pudełek zapałek. Umieszczone są w hali sklejarek naI piętrze budynku fabrycznego, bezpośrednio nad otworami, które prowadzą do zasypów gotowych pochewek nad składarkami pudełek, które stoją na parterze w hali składarek. Sklejarki te są ustawione obok składarek pudełek. Maszyny te posiadają identyczną wydajność (50 tys. sztuk na godzinę), aby zapewnić płynny proces produkcji. Są w dobrym stanie i sprawne.

Drukarko-wycinarka COMORI-CHAMBON, Francja, rok 1989 stoi w pomieszczeniu drukarek. Przeznaczona jest do produkcji wykrojów wierzchów pochewek pudełek do zapałek – trójkolorowej etykiety oraz potarki nadrukowywanej metodą wklęsłodruku. Po naniesieniu na przyszłe pudełko potarka jest suszona za pomocą mikrofali, a następnie chłodzona. Po czym zostaje poddana procesowi nadruku etykiety. Ostatnim etapem są wykrojniki rotacyjne tnące taśmę wzdłuż i w poprzek. Wydajność tej maszyny wynosi 70 metrów bieżących na minutę szerokości taśmy 360 mm.

Układarka patyka. fot. Adam Markowski
Sklejarka pochewek. Fot. P. Sworzeń.
Drukarko-wycinarka COMORI-CHAMBON. Fot. P. Sworzeń.
Fot. Dariusz Złotkowski

    🐈 - Część 23Proces technologiczny i park maszynowy.Układarki zapałczane, Fabryka Zapałek Czechowice, 2 szt., rok pro...
26/08/2024

🐈 - Część 23

Proces technologiczny i park maszynowy.

Układarki zapałczane, Fabryka Zapałek Czechowice, 2 szt., rok produkcji 1985, 1988. Stoją w hali wiórowej, służą do równego układania w dwóch stalowych kasetach zapałek, które zostały wyrzucone z automatu zapałczanego. Uszkodzone zapałki są gromadzone w szufladzie, umieszczonej z boku maszyny. Wydajność takiej układarki to 12 kaset na godzinę.

Układarki zapałczane. Fot. Adam Markowski, Układarka zapałczana widok z przodu. Fot. Piotr Sworzeń.

Ładownica zapałek w pudełka, typ: „GFJ”, nr fabryczny: 1424, 1449, 1450, 1451, firma Maschinenfabrik Roller-Berlin, Niemcy, 3 maszyny z 1926 r., 1 maszyna z 1933 r.
stoją w budynku produkcyjnym na 2 piętrze. Służy do napełniania pudełek szufladkowych zapałkami podawanymi w pojemnikach (kasetach) mieszczących ca 5 tysięcy sztuk. Wydajność ładownicy wynosi 6 tysięcy pudełek na godzinę. Ładownice pudełek, typ: ŁA 4-3, firma AVIA, Polska, 5 szt., rok 1950, ładują 250 i 40 sztuk zapałek, posiadają wydajność 6 tys. pudełek na godzinę.

Ładownica pudełek gospodarczych. Fot. Piotr Sworzeń, Fot. Adam Markowski. Fot. Adam Markowski.

Ładownica. Mechanizm zasuwania pudełek. Fot. Piotr, Fot. Adam Markowski. Fot. Adam Markowski, Fot. Dariusz Złotkowski.

    🐈 - Część 22Proces technologiczny i park maszynowy.Fot. Jurek Hyra, Fot. Leszek Pilichowski, Fot. Dariusz Złotkowski...
19/08/2024

🐈 - Część 22

Proces technologiczny i park maszynowy.

Fot. Jurek Hyra, Fot. Leszek Pilichowski, Fot. Dariusz Złotkowski, Fot. Adam Markowski.

    🐈 - Część 21Proces technologiczny i park maszynowy.Automaty zapałczane „B.M.F.” firmy Durlach, typ: „Ideal SJG IV – ...
12/08/2024

🐈 - Część 21

Proces technologiczny i park maszynowy.

Automaty zapałczane „B.M.F.” firmy Durlach, typ: „Ideal SJG IV – N”, rok 1930 oraz 2 egz. z 1931 r. identyczne, usadowione są na stałe w hali produkcyjnej na parterze. Służą do osadzania patyczków w otworach z wytłoczeniami prostopadle do taśmy patyczków. Osadzone patyczki są poddawane procesowi moczenia w płynnej parafinie, studzone, a następnie zamaczane w masie zapałczanej i ponownie suszone. Suszenie odbywa się przez dziesięciokrotny przebieg taśmy z zapałkami przez całą długość maszyny. Wysuszone zapałki są wyrzucane z otworów do rynienki zsypowej, a stamtąd zsypują się do pojemników, które mieszczą po pół miliona sztuk zapałek. Z pojemników zapałki trafiają do ładownic służących do napełniania pudełek. Wszystkie trzy automaty były na bieżąco poddawane czynnościom konserwacyjnym i są sprawne.

Prezes Zarządu Muzeum Produkcji Zapałek w Częstochowie Eugeniusz Kałamarz prezentuje działanie linii technologicznej. Automat do produkcji zapałek firmy Durlach. Automat do produkcji zapałek firmy Durlach. Automat do produkcji zapałek firmy Durlach. Szczegóły automatu firmy Durlach. Fot. Adam Markowski Fot. P. Wojtaszek

    🐈 - Część 20Proces technologiczny i park maszynowy.Przenośnik taśmowy szwedzkiej firmy ARENCO z roku 1981 był wykorz...
05/08/2024

🐈 - Część 20

Proces technologiczny i park maszynowy.

Przenośnik taśmowy szwedzkiej firmy ARENCO z roku 1981 był wykorzystywany do transportowania odpadów drzewnych z obróbki skrawania obwodowego, które następnie były na taśmie przenoszone do specjalnego pojemnika. Stoi w hali wiórowej, zakotwiczony na stałe do podłoża.

Bęben impregnacyjny, Typ: DVS, firma ARENCO, Szwecja, z roku 1981, po przejściu w trakcie użytkowania bieżących przeglądów technicznych, jest w dobrym stanie i nadal sprawny, stoi w hali suszarni za zasobnikiem patyka. Służy do impregnacji zapałek, co jest szczególnie istotne z punktu widzenia bezpieczeństwa użytkowników. 2/3 długości patyczka zapałki nasycane jest parafiną, zaś pozostałe 1/3 patyka posiada właściwości samogasnące. W bębnie impregnacyjnym dochodzi do nasycania patyków 20% roztworem dihydrofosforanu amonu, który jest rozpylany w formie aerozolu. Obracanie się bębna powoduje równomierne rozprowadzenie substancji impregnującej. Następnie patyczki zapałek wpadają na przenośnik wibracyjny, który przenosi je do suszarni patyka. Bęben impregnacyjny. Fot. Piotr Sworzeń.

Suszarnia patyczków, Typ: SF, firma ARENCO, Szwecja, z roku 1981 ustawiona jest w hali suszarni za bębnem impregnacyjnym a przed przenośnikiem taśmowym, który przekazuje suszone patyczki do bębnów poleracyjnych. Jej wydajność to 8 milionów sztuk patyczków na godzinę. Działanie suszarni polega na wtłaczaniu przez wentylatory ciepłego powietrza do komór urządzenia. Gorąca para, dostarczana z zakładowej kotłowni, dodatkowo przyspiesza proces suszenia. Gorące powietrze, o ciśnieniu dochodzącym do 5-7 atmosfer, powstające w grzejnikach, w wyniku przebiegu suszenia wydostaje się przez komin na zewnątrz. Osuszone patyczki spadają następnie z pochyłej płyty na zasyp do kubełków znajdujących się na taśmie przenośnika. Suszarnia wymaga remontu i wymiany niektórych części, aby móc sprawnie pracować. Suszarnia. Fot. Adam Markowski

Odsiewacze grubościowe typ FIV i długościowe typ GFM-2, 4 szt., firma ARENCO, Szwecja, z roku 1981, zwane też sortownikami. W ciągu technologicznym znajdują się w hali suszarni pod bębnami polerującymi. Pod każdym z dwóch bębnów polerujących znajduje się odsiewacz długościowy, a pod nim odsiewacz grubościowy. Patyczki po odsianiu na pierwszym sicie są przekazywane do zasypu, który kieruje je na sita służące do odsiewania zbyt grubych patyczków. Patyczki o niewłaściwych wymiarach są odprowadzane do drewnianych zasobników umieszczonych pod bębnem nawrotnym przenośnika. Natomiast patyczki o odpowiedniej długości i grubości spadają do zsypu transportera powietrznego, skąd przenoszone są do następnego etapu produkcji, to jest do dalszego polerowania. Zarówno sortownik długościowy, jak i sortownik grubościowy posiadają wydajność 5 milionów sztuk patyczków na godzinę. Oba były poddawane niewielkim naprawom i przeglądom technicznym, są sprawne. Odsiewacze grubościowe i długościowe. Fot. Piotr Sworzeń Zasyp na rozdzielacz z transportera, Firma FLEXOWELL. Fot. Adam Markowski

Dwa przenośniki taśmowe, firma ARENCO, Szwecja, rok 1985, 1988 służą do transportu patyczków produkowanych przez sieczkarkę patyczków. Przenośnik I stoi w połowie długości w hali wiórowej, przechodząc przez otwór w ścianie hal, natomiast w drugiej połowie w hali suszarni, podobnie jak cały przenośnik II.

Dwa Bębny polerujące, Typ: FZO-5, firma ARENCO, Szwecja, z roku 1981 zostały ustawione w hali suszarni. Patyczki trafiają do bębna za pomocą przenośnika taśmowego i są polerowane w wyniku poddawania bębna w ruch obrotowy. Efektem polerowania jest odpad drzewny w postaci pyłu, który zasysany jest na zewnątrz do specjalnych pojemników. Wydajność bębna polerującego wynosi 5 milionów sztuk na godzinę przy prędkości 60 obrotów na minutę. Nadal są sprawne technicznie, były poddawane bieżącym naprawom i przeglądom w trakcie użytkowania. Dwa bębny polerujące – widok z przodu. Fot. A. Markowski.

Bęben polerujący, z ok. 1950 stoi w pomieszczeniu do bębnów polerujących. Bęben ten, podobnie, jak opisywane wyżej, poleruje patyczki w procesie wzajemnego pocierania patyczków podczas ruchu obrotowego bębna. Trafiają do niego patyczki przenoszone na pierwszą kondygnację budynku przy pomocy transportu pneumatycznego. Pył, który powstaje podczas procesu polerowania, przedostaje się transportem pneumatycznym dzięki wentylatorom do zbiornika umieszczonego
na zewnątrz hali. Bęben przechodził bieżące przeglądy i drobne naprawy. Bęben polerujący. Fot. P. Sworzeń.

Transport pneumatyczny, firma ARENCO, Szwecja, z roku 1930 wykorzystywany był w procesie produkcji zapałek do przerzucania patyczków do kolejnych etapów linii technologicznej. Transport pneumatyczny służył też do odpylania urządzeń pracujących na halach oraz samych hal. W fabryce zapałek patyczki były przenoszone z zasypu poprzez przewody transportujące do cyklonów mieszczących się na pierwszej kondygnacji budynku fabrycznego. Tam patyczki trafiały do kolejnych bębnów polerujących. Po ponownym wypolerowaniu patyczki kierowane były korytem zasypowym do otworu w stropie i spadały do zasypu centralnego dozownika patyka. Z pomocą wentylatora przechodziły do automatów albo do maszyny, która miała za zadanie układać patyczki. System transportu pneumatycznego był podczas użytkowania wiele razy remontowany. Obecnie brak napędu wentylatorów.

Cyklon automatu zapałczanego. Centralny wentylator transportu pneumatycznego. Fot. Piotr Sworzeń.

Ludzie cały czas pamiętają 🙂 Zapałczarnia to cześć historii       🐈
04/08/2024

Ludzie cały czas pamiętają 🙂 Zapałczarnia to cześć historii 🐈

Niezapomniany symbol Częstochowskich Zakładów Przemysłu Zapałczanego🐈‍⬛🔥

ℹ️ Charakterystyczne dla częstochowskich zapałek było pakowanie ich do pudełek z etykietą, na której jest czarny kot. Próby podrabiania tego znaku handlowego miały miejsce jeszcze w okresie międzywojennym

🏭Muzeum Produkcji Zapałek w Częstochowie przy ul. Ogrodowej posiada ekspozycje w dwóch salach wystawowych oraz w niedziałającym od 2010 roku zakładzie produkcyjnym – Częstochowskich Zakładach Przemysłu Zapałczanego SA, wykorzystującym linię technologiczną z lat 30. XX wieku. Jest ono jedną z atrakcji Szlaku Zabytków Techniki Województwa Śląskiego.

    🐈 - Część 19Proces technologiczny i park maszynowy.Na wyposażenie fabryki składa się oryginalna linia technologiczna...
29/07/2024

🐈 - Część 19

Proces technologiczny i park maszynowy.

Na wyposażenie fabryki składa się oryginalna linia technologiczna do produkcji zapałek, w skład której wchodzą liczne maszyny, dzięki którym można prześledzić proces produkcyjny zapałek. Polega on na tym, że najpierw z bali drewna osikowego wyrzyna się 64 centymetrowe wyrzynki. Wyrzynki po złuszczeniu mają grubość zaledwie 2,2 mm. Następnie te drewniane płyty są cięte w sieczkarce na patyczki o wymiarach 2,2 X 2,2 mm. Potem następuje impregnowanie patyczków w roztworze dihydrofosforanu (V), amonu NH4(H)2PO4, suszenie w suszarniach, polerowanie w bębnach, segregowanie patyczków na sitach i przesyłanie ich do automatów zapałczanych. Tam patyczki nabijane są w otwory, a ich końcówki nasycane parafiną. Ich łebki zanurza się w masie zapałczanej, której skład chemiczny jest objęty tajemnicą handlową.
W następnej kolejności zapałki są suszone i wybijane z otworków w szabikach, a potem układane w kasetach. Ostatnim etapem produkcji jest napełnianie pudełek zapałkami w ładownicach.
Tekst: Anna Odrzywolska Fot. Adam Markowski

W hali wiórowej fabryki stoją dwie łuszczarki (skrawarki obwodowe) z 1925 i 1937 r. firmy A. Roller, wiodącego niemieckiego producenta maszyn do produkcji zapałek 1. Łuszczarki służyły do produkcji z osikowych klocków drewna forniru zwanego łuszczką lub taśmą zapałczaną, mającą grubość 2,2 mm.

Sieczkarka patyka firmy A. Roller Berlin N. Prinzenallee 24, Niemcy pochodząca z roku 1926, stoi w wiórowni, równolegle do głównego ciągu technologicznego produkcji zapałek. Sieczkarka skrawa
drewno w postaci łuszczki do formy patyczków zapałek. Jej wydajność to 5 milionów sztuk patyka na godzinę.

Sieczkarka patyczków - maszyna do cięcia patyczków, 1926, producent: Roller Berlin, wydajność: 5 mln patyczków na godzinę. Fot. Adam Markowski

Sieczkarka patyczków szwedzkiej firmy ARENCO z roku 1981 służy do produkcji patyczków zapałek o wymiarach 2,2 mm X 2,2 mm X 48 mm. Jej wydajność to 20 milionów sztuk patyczków na godzinę. Stoi w hali wiórowej, jest posadowiona w ciągu technologicznym między transporterem łańcuchowym układarki łuszczki, a przenośnikiem taśmowym transportującym patyczki do dalszych operacji technologicznych.

Skrawarka obwodowa, Typ: CBK-2 z Bębnem Dzielącym i Układaczem, Typ: CED z roku 1981, szwedzkiej firmy ARENCO, potentata zapałczanego, producenta maszyn do wytwarzania zapałek. Skrawarka ta ustawiona jest w hali wiórowej w ciągu technologicznym produkcji pomiędzy transporterem łańcuchowym wyrzynek osikowych a bębnem dzielącym łuszczki. Skrawarka obwodowa wytwarza z drzewa łuszczkę (fornir, taśmę zapałczaną). W wyniku pracy skrawarki oraz bębna dzielącego powstaje fornir o dług. 3000 mm i gr. 2,2 mm. Kolejne urządzenie służy do układania łuszczki w stosy, skąd łuszczka podawana jest do sieczkarki – maszyny również pochodzącej z firmy ARENCO.

Młyny kulowe, 2 szt., I – z początku XX w., II – z 1950 r., stoją w pomieszczeniu mieszalni. Są wykorzystywane do mieszania masy potarkowej, a więc tej, która składa się na główkę zapałki oraz jest umieszczana na węższym brzegu pudełka zapałek i służy do pocierania i rozniecania ognia. Młyny te posiadają pojemność 150 litrów i pracują z wydajnością 90 kg / 8 godzin. Młyn nowszy stanowi kopię pierwszego, starszego pochodzącego najpewniej z początku XX wieku. Oba są sprawne techniczne. Brak informacji na temat remontów i napraw tych urządzeń. Według opinii mgra inż. Piotra Sworznia są to „obiekty o wyjątkowych walorach istorycznych związanych z produkcją zapałek, zachowane w nielicznych egzemplarzach. Należy otoczyć je szczególną tros.

Zasobnik patyka, firma VI****OR, Dania, z roku 1981 został ustawiony w hali suszarni. Służy do pobierania produkcji sieczkarki, która to produkcja przechodzi przenośnikami taśmowymi z hali wiórowej. Zasobnik patyka przekazuje poszczególne partie patyczków do bębna impregnacyjnego. W zasobniku dochodzi do wyrównywania nierówności i zadziorów na patyczkach, które w następnej kolejności są wyrzucane z zasobnika pod naciskiem sprężonego powietrza.

    🐈 - Część 18Foldery reklamowe niemieckiej firmy Durlach z rycinami maszyn do produkcji zapałek. Maszyny te złożyły s...
15/07/2024

🐈 - Część 18

Foldery reklamowe niemieckiej firmy Durlach z rycinami maszyn do produkcji zapałek. Maszyny te złożyły się na park maszynowy częstochowskiej fabryki zapałek.
Fot. Adam Markowski

Przedstawione ryciny z maszynami niemieckich producentów Durlach – Roller Berlin pochodzą z anglojęzycznej książki pt. „Baden Engineering Works, Durlach (Germany), Modern Match – Making – Machinery, 1912”, unikatowego egzemplarza, świadczącego o rewolucyjnej jak na tamte czasy myśli produkcyjnej, dotyczącej wytwarzania zapałek na hurtową skalę. W książce tej przedstawiono szczegółowy opis działania w sumie ponad 60 większych i mniejszych maszyn głównych i pomocniczych przyrządów, dzielących się dalej na różne rodzaje i podkategorie.
Źródło: Andrzej Ponchała, Wartościowanie dziedzictwa techniki na przykładzie
Muzeum Produkcji Zapałek w Częstochowie, Praca dyplomowa, Kraków 2014, s. 27.

    🐈 - Część 17Foldery reklamowe niemieckiej firmy Durlach z rycinami maszyn do produkcji zapałek. Maszyny te złożyły s...
08/07/2024

🐈 - Część 17

Foldery reklamowe niemieckiej firmy Durlach z rycinami maszyn do produkcji zapałek. Maszyny te złożyły się na park maszynowy częstochowskiej fabryki zapałek.
Fot. Adam Markowski

    🐈 - Część 16  fabryki 18 czerwca 1930 rokuProtokół zniszczeń Pożar Fabryki Zapałek w Częstochowie 18 czerwca 1930 r....
01/07/2024

🐈 - Część 16

fabryki 18 czerwca 1930 roku
Protokół zniszczeń Pożar Fabryki Zapałek w Częstochowie 18 czerwca 1930 r. APCz., FZCz., sygn. 4. Pożar fabryki 1930. Protokół sporządzony 23 czerwca 1930 r. [18 II 2020 150-153

Poszczególne działy fabrykacji przedstawiają się jak następuje:

PIĘTRO:
1. Dach spalony jest i zniszczony sufit w przeważnej części głównego budynku fabrycznego
2. Doszczętnie spaliły się 2 suszarnie pudełkowe wraz z transporterami oraz doszuszarnia pudełek, dalej:
3. 8 bębnów do suszenia i polerowania patyczków.
4. 3 maszyny do wyrobu listewek oraz kilkanaście tysięcy listewek i pewna ilość materiału drzewnego (drzewo bukowe)
5. 1 motor 9-konny

PARTER:
1. 6 etykietówek-zasuwaczek poważnie zniszczone
2. 1 ładownica lekko uszkodzona
3. 3 maszyny do wyrobu pudełek wierzchów oraz 4 do szufladek uszkodzone poważniej, lżej uszkodzonych 8 szufladziarek i 6 wierzchniarek,
wszystkie te maszyny możliwe są do wyremontowania.

ZUPEŁNIE SPALONE:
1. 2 pucmaszyny (zubry)
2. 2 równacze (spalone tylko drewniane zewnętrzne ramy z kratą)
3. 2 drewniane koła do impregnowania.
4. część transmisji i około 50 % pasów skórzanych w całej fabryce.
5. instalacja świetlna i przewodniki do motorów w budynkach spalonych
6. części drzewne przy sieczkarkach i tokarkach, maszynach pudełkowi i etykietówkach.
7. tokarki i reszta ładownic lekko uszkodzone, wskutek zalania wodą –
możliwe do naprawy
8. około 40 sztuk wozów z ramami, - ramy zupełnie spalone, zaś wozy lekko uszkodzone, możliwe do reparacji,
9. Parafiniarka została zasypana gruzem i zalana wodą, może być naprawiona”.

Analogiczne, 23 czerwca 1930 r. sporządzono szczegółowy protokół zniszczonych i spalonych: surowców, półfabrykatów:

PROTOKÓŁ
(…) odnośnie zniszczonych i spalonych surowców i półfabrykatów podczas pożaru w dniu 18 czerwca 1930 r. w Fabryce Zapałek w Częstochowie.

I. ODDZIAŁ WYROBU PUDEŁEK spaliło się i zniszczyło:
1. 90 kg papieru pudełkowego 55 mm niebieskiego
2. 80 kg papieru pudełkowego 33 mm
3. 510 000 sztuk etykiet „Scroll” 54,5 x 35,5 mm
4. wióry na pudełka na 200 000 sztuk pudełek
5. 35 000 sztuk gotowych zasuwanych i etykietowanych pudełek „Scroll”
6. 10 sztuk klajstrów uległo zniszczeniu ; klajster ten zawierał: waga w gramach
10 600 kg mąki ziemniaczanej 4 500 pszennej, 0,160 sody kaustycznej

II. SKŁADY PUDEŁEK NAD PUDEŁKOWNIĄ (całkowicie spalone)
1. 950 000 sztuk szufladek spalone
2. 760 000 wierzchów
3. 380 000 gotowych etykietowanych i zasuwanych pudełek „Scroll”
4. 355 kg papieru fiol. 33 mm pudełkowego
5. 132 kg papieru fiol 52 mm pudełkowego
6. 30 000 sztuk etykiet „Chinese Flag” 54,5 x 35,5
7. 9 000 sztuk etykiet „Satang” Made in Poland 54,5 x 35
8. 25 sztuk kompletów skrzyń na 8 blaszanek

III. APARATY PUDEŁKOWE SZUSZARNIANE
1. 40 000 sztuk pudełek wierzchów spalone w czasie suszenia
2. 40 000 szufladek

IV. ODDZIAŁ WIÓROWNI
1. Częściowo zniszczone i spalone wióry na 180 000 sztuk pudełek

V. NABIJALNIA (maszyny Sebolda)
1. 1 800 000 sztuk patyczków częściowo zniszczone i spalone przy 24 nakładeczkach PODPIS nabijalnia ciąg dalszy.
2. 9 280 000 sztuk patyczków zniszczone i spalone przy przesiewaczach.

VI. SUSZARNIE BĘBNOWE DO PATYCZKÓW (na I piętrze)
1. 1 920 000 sztuk patyczków spalone.

VII. MACZARNIA
1. spalone na maczarni, w wózkach: w 620 ramach po 2 000 tj. 1 240 000 patyczków raz z ramami.
2. 50 kg parafiny spaliło się w zbiorniku przy parafinarce.

VIII. ODDZIAŁ WYROBU LISTEWEK spaliło się:
3. 17 900 sztuk gotowych listewek okutych
4. 24 000 listewek nieokutych
5. 500 belek górnych
6. 1 000 belek dolnych
7. 0,200 m sześć. drzewa bukowego

IX. ODDZIAŁ ŁADOWNIC Zniszczono wskutek zalania wodą i zasypania gruzem przy równoczasach--opróżniaczach zapałek i ładownicach:
1. patyczki z główkami luzem na 16 000 pudełek
2. w pudełkach 2 000

X. LABORATORIUM
1. 9 mas na główki czarne wskutek niezużycia uległy zniszczeniu/stwardnieniu
2. 1 masa na potarkę uległa zniszczeniu jak wyżej
3. 5 340 [gramy(?)] kg gumy tragant uległo zniszczeniu wskutek nie użycia do mas tragant w stanie rozpuszczonym
4. 4,5 kg gumy arabskiej zniszczyło się wskutek powyższego powodu.
Na tem protokół zakończono. Częstochowa, dnia 23 czerwca 1930 r.
Magazynier PODPIS St. Majster A. Pytlech(?) Kierownik Fabryki PODPIS
(pieczątka) Spółka Akcyjna do Eksploatacji Państ. Monopolu Zapałczanego w Polsce
Fabryka w Częstochowie.

    🐈 - Część 15  fabryki w 1913 roku Najbardziej znanym epizodem z dziejów Częstochowskiej Zapałczarni jest niewątpliwi...
24/06/2024

🐈 - Część 15

fabryki w 1913 roku

Najbardziej znanym epizodem z dziejów Częstochowskiej Zapałczarni jest niewątpliwie pożar, który wybuchł w fabryce 3 (wg starego stylu) a 16 czerwca (wg nowego stylu) 1913 roku. Został on „utrwalony” za sprawą jednego z najstarszych polskich filmów dokumentalnych „Pożar zapałczarnia częstochowskiej”. Został on nakręcony w 1913 roku przez braci Antoniego i Władysława Krzemińskich, pionierów polskiego kina. Przechowywany w Filmotece Narodowej w Warszawie, jest dostępny w Internecie. Szczególną wartością jest możliwość obejrzenia go w trakcie zwiedzania Muzeum Zapałek w Częstochowie.
Tekst: Dariusz Złotkowski

Władze fabryki zwróciły się do redakcji „Gazety Częstochowskiej” i „Gońca Częstochowskiego” z następującą prośbą:

„Niniejszym uprzejmie prosimy W. Panów o łaskawe zamieszczenie w swem poczytnem piśmie następującego podziękowania strażom ogniowym za okazaną nam pomoc przy pożarze fabryki w dniu wczorajszym, a mianowicie: Za gorliwą i skuteczną pomoc przy pożarze naszej fabryki składamy niniejsze dzielnym strażom ogniowym: Częstochowskiej miejskiej, ochotniczej, fabrycznej „La zenstochovienne” i huty „Paulina”, oraz posterunkowi zatenkowemu(?) Drogi Wiedeńskiej serdeczne podziękowanie”. Zarząd T-wa Akc. Fabryk Zapałek W. A. Łapszyn”.

Źródło: APCz., FZCz. (148), sygn. 7. FZCz. Książka kopiowa (fragm.). Tow. „Łapszyn”
dziękuje strażom pożarnym na łamach „Gońca Częstochowskiego” 6(?) czerwca 1913 r. W dniu 7/20 czerwca 1913 roku, zgodnie z prośbą Nadzorcy IV Okręgu Akcyzy Kalisko-Piotrkowskiej z 3 czerwca, dokonano wizji lokalnej pogorzeliska. Wzięli w niej udział: st. pomocnik nadzorcy tego okręgu S. A. Dłużniewski, w obecności rewizora Fabryki Zapałek Łapszyn w Częstochowie Ernesta Kühnemanna i majstra tej fabryki Józefa Lipińskiego. Opisano, że w rezultacie pożaru „który zaszedł 3 czerwca [wg starego stylu – DZ] w wymienionej fabryce” zniszczeniu uległy m.in. banderole, pomieszczenia z fosforem, pozostałe na miejscu zapałki; pomieszczenia z zapałkami. Niestety, część pomieszczeń i urządzeń „była zniszczona od zalania wodą”. Stwierdzono, że „pomieszczenie z obanderolowanymi zapałkami nie spłonęło w pierwszej chwili pożaru, gdy zapalił się dach nad niebanderolowanym zapałkami (…). Ustalono także, że „drużyna pożarnicza i postronni ludzie z polecenia policji wyrzucali pudełka z zapałkami na dwór, w ślad czego wiele nie obanderolowanych jak i banderolowanych zapałek uratowano. Ich wielkość oszacowano na 80 000 pudełek. W raporcie była także wzmianka o 10 000 ukradzionych pudełek. Wreszcie ustalono, że pożar trwał od godziny 6 rano do 10 i rozpoczął się od iskry.
Źródło: APCz., FZCz. (148), sygn. 6. FZCz. 1898-1900, Bardzo ciekawy opis pożaru z 3 czerwca (wg st. stylu) 1913 r.

W konsekwencji zaistniałych zniszczeń, 17 czerwca (n. st.) 1913 r. zwrócono się do Warszawskiego Oddziału Towarzystwa Ubezpieczalni „Salamandra” w Warszawie z następującym pismem. „Niniejszym zawiadamiamy W. Panów, że w poniedziałek dn. 16 bm. wybuchnął w fabryce naszej pożar, który doszczętnie strawił kotłownię
oraz dwa główne budynki wraz z maszynami i nagromadzonymi materiałami. Wysokość naszych szkód podamy W. Panom w ciągu kilku dni”. Analogiczne pismo skierowano do: Warszawskiego Oddziału Towarzystwa Ubezpieczeń „Ruski Lloyd” w Warszawie i do Warszawskiego Oddziału Moskiewskiego Towarzystwa Ubezpieczeń
w Warszawie. Zniszczenie fabryki skutkowało także wypowiedzeniem współpracy licznym kooperantom, np. Mosesowi dostawcy papieru z pobliskiej Pilicy.
Źródło: APCz., FZCz. (148), sygn. 7. FZCz. Książka kopiowa. E. Kühnemann do Warszawskiego Oddziału Towarzystwa Ubezpieczalni „Salamandra” w Warszawie, 17 czerwca (n. st.) 1913 r. APCz., FZCz. (148), sygn. 7. FZCz. Książka kopiowa. E. Kühnemann do: Warszawskiego Oddziału Towarzystwa Ubezpieczalni „Ruski Lloyd w Warszawie 17 czerwca (n. st. ) 1913 r.; Warszawskiego Oddziału Moskiewskiego Towarzystwa Ubezpieczeń, 17 czerwca (n. st.) 1913 r. i do Moses’a z Pilicy. Prośba o wstrzymanie dostaw papieru z powodu pożaru. 18 czerwca 1913 r.
Tekst: Dariusz Złotkowski

Pionierski aparat kinematograficzny, zbudowany przez Kazimierza Prószyńskiego, to metalowa skrzyneczka. Dotychczasowy właściciel – profesor AJD Aleksander Żakowicz – przekazał urządzenie prezesowi Częstochowskich Zakładów Przemysłu Zapałczanego, panu Eugeniuszowi Kałamarzowi. Jak donosi Tadeusz Piersiak z częstochowskiego oddziału Gazety Wyborczej:

- Może taką właśnie kamerą bracia Krzemińscy uwiecznili akcję gaśniczą naszej zapałczarni w 1913 roku – mówi Kałamarz. – Prezentacja urządzenia doskonale uzupełni pokaz samego filmu, który mamy w programie zwiedzania Muzeum Produkcji Zapałek. Może też być zaczątkiem działu foto-filmowego muzeum, o którego stworzenie walczy „Gazeta Wyborcza” i miłośnicy filmu z Częstochowy.

Skrzyneczka ma uchwyty do mocowania elektrod; po załączeniu osobnego źródła światła kamera zamieniała się w aparat projekcyjny (ten system był wykorzystywany w polskich kinach jeszcze w latach 80. ubiegłego wieku). Jak tłumaczy prezes, pleograf nie jest kompletny, brakuje mu nieco drobnych części. Jednak razem z prof. Żakowiczem nie będą zmierzać ku sztucznej rekonstrukcji przez dorabianie części. Oryginalne w swoim obecnym stanie urządzenie doskonale nadaje się do pokazywania, jak u progu XX wieku rejestrowano i puszczano filmy. Ekspozycję uzupełnią fotografie pokazujące kompletną kamerę. - To unikat, zaledwie kilka takich zachowało się w Polsce – potwierdza Żakowicz, fotografik, teoretyk i historyk fotografii, który zajmuje się również historią wynalazczości. Przez prof. Bolesława Orłowskiego, kończącego właśnie pracę nad słownikiem polskich wynalazców, poproszony został o napisanie haseł dotyczących fotografii i filmu.

Żakowicz był w posiadaniu pleografu od jakichś 40 lat. Dostał go od kolegów – Janusza i Ryszarda Brzozowskich, których ojciec kierował warsztatem mechanicznym Politechniki Częstochowskiej i zbierał mechaniczne ciekawostki. Fotografik ciągle nosił się z zamiarem przekazania urządzenia do jakiejś instytucji, wreszcie uznał Muzeum Produkcji Zapałek za najbardziej godne korzystania z tego zabytku.

- W przyszłym roku przypada jubileusz stulecia powstania tu właśnie, w zapałczarni, najstarszego polskiego filmu dokumentalnego – tłumaczy Aleksander Żakowicz. – Chcemy wspólnie z prezesem Kałamarzem zorganizować wtedy wielką konferencję na temat wkładu Polaków w historię światowej fotografii i kinematografii. A naprawdę mamy się czym chwalić.

- Bardzo spodobała mi się idea utworzenia w Częstochowie muzeum foto-filmowego – mówi Żakowicz. – Muzeum Produkcji Zapałek po planowanej rozbudowie śmiało mogłoby przyjąć taki dział. Tymczasem ma dość pomieszczeń do gromadzenia zbiorów. Sam jestem skłonny przekazać tu mój zbiór aparatów fotograficznych. Wiem o licznych kolekcjonerach, którzy też oddaliby swoje skarby – choćby w depozyt. Tymczasem zaś trzeba walczyć o to, by „zapałki” nie przestały istnieć.

Źródło: NITROBLOG. Projekt Filmoteki Narodowej. Konserwacja i digitalizacja filmów fabularnych w Filmotece Narodowej w Warszawie. http://blog.nitrofilm.pl/2012/05/5180/ Fot. Gazeta.pl Częstochowa

Adres

Ogrodowa 68
Czestochowa
42-200

Strona Internetowa

Ostrzeżenia

Bądź na bieżąco i daj nam wysłać e-mail, gdy Zapałczarnia umieści wiadomości i promocje. Twój adres e-mail nie zostanie wykorzystany do żadnego innego celu i możesz zrezygnować z subskrypcji w dowolnym momencie.

Udostępnij


Inne Czestochowa biura podróży

Pokaż Wszystkie