Toruński Serwis Turystyczny

26/09/2024

Jesienna Różana

25/09/2024

ℹ Już za niecały miesiąc rozpoczynamy kurs dla kandydatów na przewodnika turystycznego po Toruniu. Wśród ponad 200 godzin zajęć będzie też archeologia, a zajęcia te prowadzić będą znani toruńscy archeolodzy. Wiele ciekawostek, wiele historii, wiele faktów. Nie tylko o aktualnie prowadzonych pracach archeologicznych w Toruniu, ale też tych wielu poprzednich.
Ale nie tylko tym wyróżnia się nasze szkolenie.
Zapraszamy, zostań naszym przewodnikiem turystycznym, szczegóły: https://toruntour.pl/4769/kurs-przewodnicki-torun

24/09/2024

ℹ Kto pamięta pierwszy tramwaj, który pod Łukiem Cezara (Cäsara) przejechał równo 88 lat temu - 24 września 1936 r.? (facebooka jeszcze wtedy nie było).
Do tej pory linia tramwajowa wiodła z ulicy Chopina ulicą Kopernika i ul. Ducha św. do Rynku Staromiejskiego: https://toruntour.pl/3101/historia-tramwajow-torunskich

23/09/2024

ℹ To jedna z większych kamienic gotyckich w Toruniu, reprezentuje typ hanzeatyckiej kamienicy kupieckiej, tzw. domu-spichrza, charakterystycznego dla miast kręgu kultury hanzeatyckiej, ze wszystkimi charakterystycznymi elementami układu wnętrza, w tym wysoką na 6 m 'wielką sienią'.

ℹ Kamienica powstała w wyniku rozbudowy (lub całkowitej przebudowy) domu wcześniejszego - z okresu XIII-XV w.
Z tamtego czasu pochodzi studnia do czerpania wody użytkowej; usytuowana jest ona w piwnicy pod północno-wschodnią częścią budynku, a pierwotnie znajdowała się na podwórzu, zabudowanym w XV w. obecną kamienicą. Jest to jedna z dwóch znanych studni średniowiecznych wewnątrz toruńskich kamienic: https://toruntour.pl/4201/kamienica-ul-rabianska-8-torun

13/09/2024

ℹ Podtoruńska Chełmża (20 km na płn., od Torunia) to niewielkie miasteczko, w którym najcenniejszym zabytkiem jest gotycka katedra Trójcy św.
Miasto w swej przeszłości od początku było własnością biskupią, w którym rada miejska była mianowana przez tę władzę zwierzchnią. Dawna siedziba rady miejskiej - ratusz, stojący pośrodku tamtejszego rynku - nie zachował się.

ℹ Nowy, neogotycki ratusz w Chełmży wzniesiono w latach 1897-1900 wg projektu toruńskiego architekta Reinharda Uebricka, w miejscu kamienicy zakupionej przez władze miasta w 1857 r.
Jest to budynek narożny, posiada dwie reprezentacyjne fasady: szerszą od ul. Hallera i węższą od Rynku Bendarskiego.
Cała architektoniczna forma gmachu w zamyśle nawiązywać ma do krzyżackiej architektury gotyckiej. Z jednej strony ma to odwoływać się do gotyku jako "niemieckiego stylu narodowego" przełomu XIX i XX w., a z drugiej nawiązywać do miejscowej tradycji krzyżackiej.
Elewacja od Rynku Bednarskiego jeszcze szczególnie malownicza: dominuje tu trójkątny szczyt z zegarem oraz czworoboczna wieża narożna: https://toruntour.pl/5403/ratusz-w-chelmzy

11/09/2024

ℹ "NOWOCZESNE MUZEUM"
Czy wiesz, że gotycka Sala Sądu Ławniczego w toruńskim Ratuszu Staromiejskim to jedyna taka średniowieczna osobliwość w Polsce, i że stanowi rzadki przykład zespołu średniowiecznych pomieszczeń sądowych?
Funkcjonował tu toruński sąd ławniczy (ława), prowadzący sprawy cywilne i karne.

ℹ Instytucja muzealna, która oferuje swoim odwiedzającym „podziwianie” wystawy zza ogrodzenia, z boku, bez możliwości jakiegokolwiek bliskiego obcowania z przedmiotem/miejscem, bez możliwości jego chłonięcia całym sobą, bez możliwości wejścia – dosłownie i w przenośni – w nastrój i atmosferę historycznego wnętrza - jest dziś nieatrakcyjnym i nudnym reliktem przeszłości.

ℹ Takim reliktem jest niewątpliwe kilka ekspozycji stałych w toruńskim Ratuszu Staromiejskim, a jedną z nich jest unikatowa gotycka Sala Sądu Ławniczego. Pomimo, że jest to miejsce wyjątkowe w skali ogólnopolskiej, jest wręcz niedostępne i nieeksponowane należycie. Niestety.
Po pierwsze wejście do Sali jest zagrodzone, podczas gdy takimi odgradzającymi słupkami powinien być wytyczony "korytarzyk" w głąb Sali, co dawałoby nieporównywalny do dotychczasowego efekt poznawczy i emocjonalny.
Po drugie panuje tu półmrok i nie ma oświetlenia obrazów tematycznie nawiązujących, wiszących na ścianie pod sklepieniem, co powoduje, że są one zupełnie nieczytelne, wręcz niewidoczne.
Po trzecie brak jakiejkolwiek formy rekonstrukcji trzech obrazów zaginionych, co przy dzisiejszych możliwościach technicznych jest dużym zaniedbaniem.
Po czwarte - co jest już zupełnie niedopuszczalne - jako taki wgląd w (ciemne) wnętrze Sali jest obecnie utrudniony i przesłonięty przez ustawioną tablicę z opisem sytuacji muzeum w okresie II wojny światowej i muzealnych strat wojennych. Pasuje to tutaj jak świni siodło...

ℹ W ten sposób potencjał Sali jest zupełnie niewykorzystany. Tak unikatowe historyczne pomieszczenie stoi wręcz odłogiem, niemal nie zwraca na siebie uwagi. Wręcz przeciwnie: wszystko tu jest urządzone w taki sposób, jakby miało zniechęcić odwiedzającego i odciągnąć jego uwagę od Sali.
Podczas gdy Sala ta powinna atrakcyjnie przekazywać wiedzę historyczną, wywołać emocje, wywrzeć wrażenie na odwiedzających swoim wyposażeniem, historią, znaczeniem i rangą - obecnie jest zupełnie odwrotnie: przygnębiający obraz nędzy i rozpaczy.
Sala powinna mówić, wręcz krzyczeć: „podejdź, zobacz o czym chcę ci opowiedzieć, poznaj moją wyjątkowość i unikatowość".

ℹ Mając w Toruniu takie unikatowe dziedzictwo powinniśmy być z niego dumni, powinniśmy pokazywać, eksponować, promować i chwalić się, a nie zasłaniać, odciągać uwagę i zniechęcać do jego poznania.

ℹ Brak uwspółcześnienia wielu ekspozycji w Ratuszu Staromiejskim, w tym tej Sali, to zapewne znany powszechnie efekt wieloletniego "zaciskania pasa" i ograniczeń finansowych Muzeum Okręgowe w Toruniu ze strony podmiotu prowadzącego, czyli miasta Torunia...

08/09/2024

ℹ Dziś, 8 września, mija 30 lat, gdy Toruń, wraz z 15 innymi najcenniejszymi historycznymi miejscami został wpisany na pierwszą listę Pomników Historii.
Wg ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami Pomnikiem Historii jest zabytek nieruchomy o szczególnym znaczeniu dla kultury.

ℹ Dziś, po 30 latach i kolejnych rozszerzeniach listy mamy 129 Pomników Historii w Polsce, w tym 3 w naszym regionie: Toruń, Chełmno (2005; Stare Miasto) i Grudziądz (2017; zespół zabytkowych spichlerzy wraz z panoramą od strony Wisły).
Natomiast w województwie kujawsko-pomorskim łącznie mamy 8 Pomników Historii: ▪️ Biskupin: Rezerwat archeologiczny (wpis 1994 r.), 85 km na zach. od Torunia ▪️ Ciechocinek: Zespół tężni i warzelni soli wraz z parkami Tężniowym i Zdrojowym (wpis w 2017 r.), 25 km na płd. od Torunia ▪️ Chełmno: Stare Miasto (wpis 2005 r.), 45 km na płn. od Torunia ▪️ Grudziądz: Zespół zabytkowych spichlerzy wraz z panoramą od strony Wisły (wpis 2017 r.), 65 km na płn. od Torunia ▪️ Lubostroń: Zespół pałacowo-parkowy (wpis 2023 r.), 61 km na zach. od Torunia ▪️ Strzelno: Zespół dawnego klasztoru norbertanek (wpis 2018 r.), 57 km na płd.-zach. od Torunia ▪️ Włocławek: Katedra pw. Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny, 58 km na płd. od Torunia.

ℹ Pomniki historii, oprócz znaczenia dla dziedzictwa kulturalnego, wyróżniają się m.in. znaczeniem ponadregionalnym, dużymi wartościami historycznymi, naukowymi i artystycznymi, są utrwalone w świadomości społecznej i stanowią źródło inspiracji dla kolejnych pokoleń.

06/09/2024

ℹ Hanzeatyckie kamienice przy ulicy Mikołaja Kopernika (pierwotnie ulicy św. Anny) na Starym Mieście w Toruniu to jedne z najcenniejszych i najbardziej unikatowych takich zabytków w całym naszym wszechświecie.
Jedną z tych kamienic jest muzeum Dom Mikołaja Kopernika.
To jedna z najlepiej zachowanych i najcenniejszych kamienic historycznych w Toruniu i zarazem w Europie środkowej, zachowana w niewiele zmienionym stanie od czasu pełnego uformowania po 1370 r., chociaż najstarsze części budynku pochodzą z przełomu XIII i XIV w.

ℹ O (prawie) wszystkich tajemnicach, szczegółach, ciekawostkach, detalach, faktach, zarówno tych oficjalnych, jak i prawdziwych dot. tej kamienicy i jej mieszkańcu mówić będziemy na zbliżającym się kursie dla kandydatów na przewodnika turystycznego po Toruniu. Zapraszamy! Dołącz do elitarnego grona naszych profesjonalnych przewodników turystycznych, szczegóły: https://www.turystyka.torun.pl/art/1092/kurs-przewodnicki-torun.html

04/09/2024

ℹ Zostań naszym przewodnikiem turystycznym po Toruniu!

ℹ Dołącz do grona profesjonalnych i licencjonowanych przewodników Toruńskiego Serwisu Turystycznego.
Po pomyślnym zakończeniu kursu każdemu, kogo pasjonuje Toruń, jego historia i miejsca, zapewniamy udział w bezpośredniej obsłudze przewodnickiej naszych klientów już w najbliższym sezonie!

ℹ Zajęcia (ponad 200 godzin: wykłady, zajęcia na mieście, w muzeach, obiektach, praktyki) odbywają się 2 razy w tygodniu (wtorki późnym popołudniem i w soboty przed południem) i prowadzone są przez wykwalifikowaną kadrę i specjalistów w swoich dziedzinach (zawodowi historycy, historycy sztuki, archeolodzy, pracownicy muzeów i oczywiście doświadczeni przewodnicy turystyczni).

ℹ Rozpoczęcie: 22 października 2024.
Szczegóły, zapisy:
Toruński Serwis Turystyczny, ul. Rabiańska 3
tel. 56 621 02 32
[email protected]
[email protected]
ℹ Więcej informacji: https://www.turystyka.torun.pl/art/1092/kurs-przewodnicki-torun.html

01/09/2024

ℹ Ulica Łazienna, znajdująca się w południowej - najstarszej - części Starego Miasta, jest jedną z najwcześniej wytyczonych ulic Torunia.
Tutaj przez wieki mieszkali przedstawiciele władz miasta, jak rodzina Eskenów czy Otton Steinborn. Tutaj w XIX w. swoją siedzibę miały toruńska loża wolnomularska i pierwsze muzeum Towarzystwa Naukowego. Od XX w., choć w innym budynku, znowu przy ulicy Łaziennej jest muzeum, a swoją siedzibę ma biskup toruński: https://toruntour.pl/3491/ulica-lazienna-torun

20/08/2024

ℹ W konkatedrze Trójcy św. w podtoruńskiej Chełmży znajduje się osobliwy świecznik z 1. poł. XVIII w. w kształcie głowy jelenia z porożem, który pełni również rolę barometru.
Według starych podań w łańcuch świecznika wplecione miały być sznury konopne i włosy niewiast, dzięki czemu głowa zwierzęcia się porusza. Kiedy jest słoneczna pogoda – głowa jelenia obraca się w stronę ołtarza, jednak gdy zanosi się na deszcz, zwraca się w kierunku wyjścia z kościoła.
Nad głową pomiędzy rogami umieszczony jest krzyż, a na odwrocie szyi wizerunek Baranka Eucharystycznego.
ℹ Głowa jelenia z krzyżem między porożem to symbol św. Huberta - patrona myśliwych, ludzi leśnych oraz chorujących na wściekliznę. Bractwo św. Huberta miało swoja kaplicę od XV w. w chełmżyńskim kościele św. Mikołaja.

14/08/2024

Zakamarki hanzeatyckiego miasta... (II)

13/08/2024

ℹ To jedna z niewielu secesyjnych kamienic na Starym Mieście w Toruniu.
Obecną secesyjną w formie fasadę kamienica otrzymała w 1907 r. z inicjatywy nowego właściciela, Alfreda Zeepa. Jednak budynek ten powstał już po 1815 r. w wyniku całkowitej przebudowy wcześniejszej kamienicy średniowiecznej. Przekształcenia tego dokonał Johann Gottlieb Adolph, żydowski kupiec towarów kolonialnych, cygar oraz win, w tym sprzedawca win własnej produkcji.
Na fasadzie widnieje data 1809 oznaczająca rok założenia firmy J. G. Adolph.
ℹ Zobacz więcej: https://toruntour.pl/4829/kamienica-ul-szeroka-25
https://toruntour.pl/4829/kamienica-ul-szeroka-25

Toruń to nie tylko klasyczny i stereotypowy gotyk, piernik, Kopernik i Rydzyk. Ten zestaw to jedynie wstęp i początek i tylko nasz przewodnik sprawi, że ogarniesz, oswoisz sobie Toruń.

12/08/2024

ℹ 13 sierpnia mija 760 lat od lokacji Nowego Miasta Torunia.
ℹ Nowe Miasto Toruń zostało założone przez Krzyżaków w 1264 r. i istniało samodzielnie przez 190 lat, tj. do 1454 r., kiedy to zostało połączone ze Starym Miastem Toruniem pod władzą staromiejską.
ℹ Nowe Miasto Toruń, w przeciwieństwie do Starego Miasta Torunia, otrzymało swoją nazwę już w momencie lokacji w 1264 r. i nigdy później nie została ona zmieniona.
Przyczyną lokowania Nowego Miasta Torunia już w 31 lat po lokacji Starego Miasta Torunia i tuż pod jego murami, był niezwykle intensywny rozwój Starego Miasta, zdecydowanie przewyższający oczekiwania założycieli - Krzyżaków.

ℹ 16 sierpnia o godz. 15.15 zapraszamy na wycieczkę z przewodnikiem po Nowym Mieście wraz z zamkiem krzyżackim. Przekonaj się, że chociaż młodsze i skromniejsze od Starego Miasta, to jednak posiada mnóstwo swoich wyjątkowych miejsc, opowieści i ciekawostek: https://toruntour.pl/161/weekendowe-zwiedzanie-regularne

12/08/2024

ℹ Plac Teatralny w Toruniu zmienia się.
ℹ 8 września ubr. pisaliśmy, że w Miejskiej Pracowni Urbanistycznej wyłożony był do publicznego wglądu projekt miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego dla placu Teatralnego w Toruniu.
Plan ten zakłada m.in. przejścia podziemne dla pieszych, podziemne miejsca do parkowania, funkcje usług kultury i rozrywki - też jako podziemne: https://www.facebook.com/TorunskiSerwisTurystyczny/posts/pfbid02XwcpyDYxnuGskeu1RyXxgQRCdgkH6p5YeZbuDRGns38X8picGNtmbFBgB8ygGK63l.
A to wszystko w jednym z najbardziej bogatych archeologicznie miejsc w tym mieście.
Plan został następnie przyjęty uchwałą nr 1175/23 rady miejskiej z dn. 19 października 2023 r.

ℹ Teraz z kolei pojawiła się nowa inicjatywa, mająca na celu dalsze ubogacenie tego historycznego i centralnego miejsca o kolejne wartości, korespondujące tym razem z polityką asymilacji i tolerancji wielokulturowości nowej Europy. Symbolem tego miałaby być palma, która odbije ze środka placu Teatralnego.
Czy Toruń w imię europejskiej poprawności politycznej powinien iść w kierunku manifestacji takiej multikulturowości? Czy palma taka w jednym z centralnych miejsc Torunia będzie atrakcją miasta i nowym symbolem? Czy lokalizacja taka wpłynie pozytywnie na odbiór historycznego dziedzictwa i krajobrazu kulturowego Torunia? To są pytania...

09/08/2024

ℹ Na czym polega polityka estetyczna władz Torunia tego nie zrozumie chyba nikt. Właściwie to takiej polityki i zasad estetycznych dla przestrzeni miejskiej w Toruniu nie ma. Raczej.
Bo na ten przykład przy okazji zakończonej w czerwcu 2024 r. dewastacyjnej i destrukcyjnej przebudowy nabrzeża wiślanego (Bulwaru Filadelfijskiego) zostało niestety zniszczonych i zatartych wiele elementów i obiektów dziedzictwa historycznego i kulturowego tego obszaru, a tym samym Torunia w ogóle.
Zdewastowano też wiele z elementów kształtujących klimat, nastrój tego historycznego miejsca.

ℹ Takim elementem bez wątpienia były stylowe latarnie uliczne. Były ozdobne, nawiązujące stylistyką do historycznych i jak najbardziej korespondowały z historycznym i zabytkowym charakterem nabrzeża staromiejskiego, dodawały mu uroku, podkreślały historyczny nastrój miejsca.
Latarnie te niestety wymieniono na proste, albo wręcz prostackie, jakieś bezstylowe w postaci rzędu słupów z nijakim okrągłym, płaskim "kloszem".
Takie latarnie mogą pasować do jakiegoś nowego, ogrodzonego osiedla deweloperskiego, ale nie do historycznego miejsca, będącego obiektem światowego dziedzictwa kulturowego!

ℹ To nie wszystko. Podczas gdy takie minimalistyczne, post-modernistyczne latarnie ustawiono w historycznym obszarze nabrzeża staromiejskiego, to z kolei latarnie stylowe, ozdobne i nawiązujące do lamp historycznych ustawiono też niedawno m.in. na Szosie Chełmińskiej, w otoczeniu zabudowy... modernistycznej i nowoczesnej.
Ani historyzujące latarnie z Szosy Chełmińskiej nie pasują do tamtego modernistycznego otoczenia, ani też nowoczesne i modernistyczne latarnie nie pasują do historycznego otoczenia nabrzeża staromiejskiego. Na czym więc polega polityka estetyczna władz Torunia?

To tak dla rozwinięcia podobnego wątku z profilu Kiełpiński Konkretnie (https://www.facebook.com/kielpinskikonkretnie/posts/pfbid0yMQf5jgR4AGA8KMxfauFPCKHomHUJeyafyAyxia41TVtYrirVgu9KBqRJxm6Qcv3l)

ℹ O innych zniszczeniach przy okazji przebudowy nabrzeża pisaliśmy m.in. tu: https://www.facebook.com/TorunskiSerwisTurystyczny/posts/pfbid0hY9puXfKgHA3FpiFyBjpAKdf3gCGotuj6MAfcsnKEXJYYDGGyeGsEPZdFM2F2wozl

08/08/2024

Zaułki hanzeatyckiego miasta...

07/08/2024

ℹ Czy wiesz, że najstarsze w Polsce przedstawienie legendarnego króla Artusa znajduje się w Toruniu?

ℹ Hanzeatycki Toruń około roku 1400 trwał u szczytu swej średniowiecznej potęgi jednego z najważniejszych i najbogatszych północnoeuropejskich ośrodków handlowych i kulturalnych.
Patrycjusze tego Torunia - jako elita miejska posiadająca znaczące zasoby (nadmiary) finansowe - dążyli do uzyskania i utrzymywania szczególnego statusu symbolicznego: zrównania ze stanem szlachetnym - rycerstwem i późniejszą szlachtą. Stąd odwołanie do symboliki sięgającej w głąb średniowiecza, tj. do opowieści o Rycerzach Okrągłego Stołu pod patronatem króla Artura. Idea i kultura arturiańska była w średniowiecznym Toruniu silnie rozwinięta, żywa i pielęgnowana.

ℹ Wśród wielu toruńskich elementów tej kultury są m.in. odkryte w 2016 r. malowidła ścienne gotyckie (oraz stropowe gotyckie, manierystyczne i barokowe) w kamienicy przy ul. Żeglarskiej 16 na Starym Mieście. To rewelacyjne odkrycie zmienia dotychczasowy stan wiedzy na temat historii sztuki średniowiecznej na obecnych ziemiach polskich oraz wzbogaca wiedzę na temat toruńskiego patrycjatu i jego rycersko-dworskiego kręgu kulturowego.

ℹ Niestety tak unikatowe i cenne wnętrza kamienicy są pilnie niedostępne dla zwiedzających...
Zobacz więcej: https://toruntour.pl/4960/kamienica-ul-zeglarska-16-torun

25/07/2024

Kiedyś to było zieleni! Nie to co ta dzisiejsza betonoza :-)

24/07/2024

Ruiny zamków średniowiecznych: w Kenilworth w Anglii i w Toruniu

23/07/2024

Od 13 do 17 sierpnia odbędzie się kolejna edycja Vistula Sounds Międzynarodowego Festiwalu i Konkursu Wokalnego.
Jako Partner Wspierający zapraszamy do Ciechocinka!

22/07/2024

ℹ Na tzw. placu Rapackiego znajduje się m.in. fontanna. Umiejscowiona jest we fragmencie dawnej średniowiecznej fosy zachodniego odcinka obronnych murów miejskich. Mało kto dziś o tym wie. Miejsce to zostało zaprojektowane celowo - fontanna jako zbiornik wodny symbolizować miała pierwotną mokrą fosę pomiędzy murem wewnętrznym a zewnętrznym. Znajduje się ona w obniżeniu, tuż pod zachowanym fragmentem części muru. Niestety obecnie mur zdominowany został przez roślinność, która w sposób niekontrolowany zasłoniła go niemal w całości, zacierając tym sposobem odbiór zabytku.
Widok w roku 1971 i w 2022.

21/07/2024

ℹ Czy u nas naprawdę musi być dziadostwo, bylejakość? Czy u nas naprawdę musi być Polnische Wirtschaft? Czy tymi cechami musimy wyróżniać się?
Czy urzędnicy miejscy nie mają poczucia wstydu przed ludźmi ze świata?
Nie mają podstaw estetyki, kultury?
Brak dbałości o wizerunek miasta, o ekspozycję zabytków, o estetykę, o pielęgnację zieleni jest w Toruniu niemal co chwilę i na każdym kroku widoczny i porażający.
ℹ W tym przypadku toruńska Krzywa Wieża, której otoczenie jest już kolejny rok zaniedbane, zakrzaczone, zachaszczone. Gęste, dziko rosnące krzaki, zarośla wyrastające samopas po kątach, pod murami Krzywej Wieży, niepielęgnowane, zachwaszczone trawniki, wydeptane ścieżki to żenujący widok, zwłaszcza jeśli porównamy to z widokiem przy Krzywej Wieży w Pizie. Poczucie estetyki i rozumienie na czym polega ekspozycja zabytku w obu przypadkach skrajnie różne.

20/07/2024

Historyczny mur obronny toruńskiego zamku krzyżackiego w 2008 r. i w 2024 r.

19/07/2024

ℹ Na granicy.
W średniowieczu tej ulicy oczywiście nie było. Mniej więcej na obecnej wschodniej pierzei ulicy płynęła Bacha (która dziś skanalizowana płynie pod ulicą). Od wschodu do Bachy dochodziły parcele ulicy Małe Garbary, gdzie były garbarnie i zabudowania gospodarcze; było to Nowe Miasto Toruń.
Po zachodniej stronie płynącej Bachy była fosa, wzdłuż której od zachodu biegły mury miejskie Starego Miasta Torunia.
Stare Miasto Toruń włączyło do siebie Nowe Miasto Toruń w 1454 r., ale mury, fosa i Bacha istniały dalej. Dopiero przed połową XVII w. zaczęto zasypywać fosę i tworzyć tu parcele. Powstała ulica An der Bache (Nad Bachą), która dziś nazywa się Strumykowa, niestety. Bachę skanalizowano w XIX w.