09/09/2024
A CO, GDYBY WISŁA WYSCHŁA?
❗️ Dziś o godzinie 5:50 rano Wisła w Warszawie osiągnęła najniższy historycznie poziom: 24 centymetry.
💁♂️ Jest to informacja przerażająca i przy tej okazji chciałbym wam opowiedzieć, jak ważna jest Wisła w życiu mieszkańców Warszawy. A z czego na co dzień nie zdajemy sobie sprawy.
❗️ Wisła jest dobrodziejstwem, bez którego klimat Warszawy byłby zupełnie inny, a negatywne tego skutki odczuwalibyśmy na co dzień.
1️⃣ Po pierwsze, dolina środkowej Wisły odgrywa kluczową rolę w przewietrzaniu miasta. Kierunek osi doliny Wisły w Warszawie oraz jej rozmiary (wysokość zboczy doliny, jej szerokość, w tym szerokość koryta rzeki) mają wpływ na to, z jakiego kierunku może „wpływać” do miasta powietrze oraz w jakim tempie się ono przemieszcza.
🌬💨 Dolina warszawskiej Wisły jest więc swoistym korytarzem powietrznym, dzięki któremu stolica - a przynajmniej jej obszary leżące bliżej Wisły - są dobrze „przewietrzane”. Nie tworzą się tu zastoiska zanieczyszczonego powietrza.
2️⃣ Po drugie, środkowa Wisła między Sandomierzem a zaporą we Włocławku jest rzeką nieuregulowaną. Z jednym wyjątkiem: kilka kilometrów regulacji na lewym brzegu odcinka warszawskiego, między Powiślem a Bielanami. Powstał tu tzw. gorset warszawski.
Zatem Wisła w środkowej Polsce zachowała swój naturalny, roztokowy charakter.
👉 Dzięki temu:
🔹 jej nurt wciąż pozostaje prawie tak samo szeroki, nawet kiedy rzeka osiąga rekordowo niski stan.
🔹 woda płynie dość szybkim strumieniem i w związku z tym wciąż jest jej dużo.
👉 To znaczy, że nawet, jeśli jest susza i woda osiąga płytki stan, nurt Wisły jest nadal niemal tak samo szeroki. Czyli nie zmniejsza się powierzchnia parowania wody. A zatem nie zmniejsza się dobroczynny wpływ Wisły na chłodzenie i oczyszczanie powietrza w Warszawie.
💙 Wisła to miliony litrów i tysiące metrów kwadratowych schładzaczo-dotleniacza! Spróbujmy sobie wyobrazić zamiast żywej, pulsującej rzeki suche, piaszczyste i kamieniste dno. Deweloperzy i drogowcy, by się ucieszyli, ale jaki by z tego buchał żar i kurz…
3️⃣ Po trzecie, na jakość powietrza w Warszawie, a zatem i nasze zdrowie, największy wpływ wywierają dwa ekosystemy – dolina środkowej Wisły oraz Puszcza Kampinoska.
👉 Ta ostatnia to bezcenny rezerwuar wilgoci, który ochładza i dotlenia betonowego molocha, jakim jest miasto. Bez Wisły i Puszczy Kampinoskiej warszawskie upały byłyby nie do zniesienia.
💚 Puszcza to unikat - jedyny w Polsce, a jeden z trzech na świecie parków narodowych, położonych tuż obok wielkiego miasta.
❓ Po co utworzono ją w 1959 roku tuż za rogatkami stolicy?
👉 Wisła, opuszczając Warszawę, opływa łukiem Puszczę Kampinoską. Bez wielkiej rzeki, zasilanej połączonymi nurtami Narwi i Bugu, nie byłoby tej puszczy wraz z rozległą otuliną, obejmującą także podmokłe łąki, pola uprawne, sady i pastwiska
💚 To najważniejszy dotleniacz stolicy. Ma zbawienny wpływ na klimat całego regionu i stan powietrza w Warszawie. Północno-zachodnie wiatry, jakie najczęściej wieją na Mazowszu, codziennie dostarczają do stolicy kilometry sześcienne świeżego ,,zielonego tlenu", dodatkowo nasączonego ożywczą wilgocią.
💙 Warszawska Wisła, płynąc prawie prostopadle do tych prądów, wywołuje stałą cyrkulację powietrza, która ogarnia całą aglomerację.
☆☆☆
💁♂️ Pamiętam, gdy raz leciałem nad Wisłą helikopterem, bo takie dostałem zlecenie i miałem towarzyszyć klientowi.
🚁 Startowaliśmy z Konstancina, położonego na południe od Warszawy, i lecieliśmy w stronę centrum miasta.
😲 Patrząc na ten odcinek Wisły z góry, miałem wrażenie, jakbym oglądał film przyrodniczy o dzikich rzekach Syberii albo Ameryki Południowej.
👉 Wisła płynie tu szerokim korytem, tworzy liczne ławice, kępy, przemiały, które rozdzielają koryto na wiele warkoczowych rozwidleń nurtu. To jest to, co nazywamy rzeką roztokową.
❗️ I właśnie tego typu rzeki zazdroszczą nam mieszkańcy innych krajów, w których uregulowano i zagospodarowano rzeki tak, że stały się one nierzadko betonowymi kanałami.
❗️ Środkowa Wisła, z licznymi rozgałęzieniami, starorzeczami, wyspami, łachami, ostatnimi fragmentami lasów łęgowych, to prawdziwy skarb, jakiego gdzie indziej w zachodniej czy środkowej Europie już po prostu nie ma.
👉 Mniej więcej na wysokości Saskiej Kępy Wisła zwęża się w tzw. gorset warszawski (400-600 m), który na wysokości Bielan się kończy i Wisła znowu przechodzi w rozszerzający się lej. Czyli mamy regulację między Saską Kępą a Bielanami.
👉 Tę regulację rozpoczęto w końcu XIX w. Lewy brzeg został na długości kilku kilometrów wyprostowany, jego krawędzie utrwalone i wzmocnione betonową opaską.
👉 Po stronie prawej, czyli praskiej, regulacja polegała jedynie na budowie tzw. ostróg. Są to wąskie wały kamienne, wychodzące z nabrzeża w poprzek nurtu umocnione wbitymi w dno palami. Odpychają one tylko nieco nurt rzeki.
🌳🌳 Następnie za linią brzegową zostawiono szeroki pas dzikiej przyrody jako teren zalewowy, zarezerwowany dla przejścia wód wezbraniowych w celu obniżenia wysokości fali powodziowej.
🚗 Dopiero dalej zbudowano wał przeciwpowodziowy, na którym powstała droga ekspresowa, czyli ul. Wał Miedzeszyński.
👉 W ten sposób powstała dolina w tzw. więdzywala, która jest regularnie zalewana, co pozwoliło zachować np. unikalne w Europie fragmenty lasów łęgowych.
🌳 Łęgi są to zbiorowiska leśne występujące nad rzekami i potokami, w zasięgu wód powodziowych, które podczas zalewu nanoszą i osadzają żyzny muł. Dzięki temu ziemia w lesie łęgowym jest tak żyzna, że każdy niemal centymetr kwadratowy jest czymś porośnięty i toczy się tam niezwykle bujne życie.
❗️ Lasy tego rodzaju są już rzadkością w Europie.
🇵🇱 Dzikie lasy łęgowe w dolinie środkowej Wisły są w najbogatszym w gatunki zwierząt (ok. 300 gatunków) i roślin środowiskiem leśnym w Europie, będącym równorzędnym odpowiednikiem lasów deszczowych strefy tropikalnej w Ameryce Południowej.
❗️ Wiele fragmentów takich wiślanych łęgów mamy na terenie Warszawy i to w centrum, co jest absolutnym ewenementem (w okolicach mostu Świętokrzyskiego).
👉 Czyli mamy ten unikalny ekosystem dzięki temu, że zrobiono tylko ostrogi a nie wyregulowano i zabetonowano brzegu.
❗️ Co więcej, istnienie tego miedzywala ma kluczowe znaczenie dla ekosystemu doliny środkowej Wisły.
🌍 Pas międzywala jest bowiem fragmentem bardzo ważnego korytarza ekologicznego, którym wędrują zwierzęta (m.in.: ptaki z Afryki południowej do północnej Skandynawii) i podlega ono ochronie w ramach programu Natura 2000.
🦅 Dzięki temu w obrębie miasta znajdują się dwa wiślane rezerwaty ornitologiczne. W naszym mieście żyją kaczki, łabędzie, kormorany, mewy, czaple, rybitwy, sieweczki a nawet bieliki, których populacja w latach 60. niemal przestała istnieć na terenie Polski a teraz się pięknie odradza, co widać m.in. w Warszawie. Dla nich to międzywale to jest taka ptakostrada.
🦅 A jeśli już mowa o ptakach nad Wisłą, to w ostatnich latach zachodzi bardzo ciekawa zmiana. Coraz więcej gatunków, które wcześniej tylko przelatywały i gniazdowały u nas okresowo, zaczynają gniazdować na stałe.
🦅 W związku z ociepleniem klimatu, nad Wisłą są bowiem coraz lepsze warunki, żeby spędzić tu zimę. A warunki są do tego coraz lepsze, bo Wisła rzadko już zamarza. W związku z tym ptaki mogą przez całą zimę znajdować pożywienie.
🦅 Takie czaple siwe - kiedyś odlatywały na południe, dziś część z nich zimuje. Tak samo jest z bielikiem, naszym największym drapieżnikiem. Część jego populacji mieszka już nad Wisłą na stałe. Zdarza się nawet, że zimą możemy go zobaczyć nad rzeką w centrum Warszawy.
🦅 Nowym przybyszem jest też czapla biała. To dość spektakularny, bardzo elegancki gatunek, pochodzący z południa. Niegdyś zalatywały do nas sporadycznie, jakieś 20 lat temu zaczęły się pojedynczo gnieździć w Polsce, a dziś gniazduje u nas stale rosnąca populacja tego gatunku.
🐺🐗 Również dla ssaków dolina Wisły jest ważnym korytarzem ekologicznym i, choć część z nich omija aglomerację warszawską, to jednak wiele przemieszcza się wzdłuż doliny Wisły, korzystając z wąskiego pasa naturalnej roślinności na jej praskim brzegu.
💚 Podsumowując, międzywale w Warszawie to obszar niezwykle cenny przyrodniczo, gdyż pozwala na zachowanie ciągłości korytarza ekologicznego doliny środkowej Wisły w obrębie aglomeracji warszawskiej. Lewy brzeg Wisły stanowi przecież całkowitą barierę dla przemieszczania się i migracji wszystkich gatunków lądowych.
❗️ A zatem w tej sytuacji niezwykle ważne jest utrzymanie drożności korytarza poprzez ciągłość naturalnych siedlisk po praskiej stronie. Jej utrata (czyli jakaś inwestycja budowlana na terenie międzywala; deweloperów widzących tu miliony do zarobienia nie brakuje) grozi zerwaniem połączeń między południowymi a północnymi populacjami wielu gatunków i całkowicie uniemożliwi pokonanie organizmom lądowym bariery, jaką jest wielkie miasto.
❗️ To zniszczyłoby całkowicie ekosystem w tej części Polski.
🦅 Np. siedliska ptaków, których na odcinku śródmiejskim Wisły stale gnieździ się - co stwierdziła naukowa inwentaryzacja - ponad 150 gatunków. Nie tylko śpiewają, ale i pożerają tony komarów, much, meszek i innych owadów, ratując skórę nam wszystkim.
🐺🐗 Pamiętajmy, że ptaki mogą pokonać pewne bariery po prostu nad nimi przelatując, jednak dla zwierząt poruszających się po lądzie nawet niewielkie powierzchniowo bariery, takie jak ogrodzenia, droga czy zabudowa, mogą okazać się istotną przeszkodą w migracji.
🐺 Przyrodnicy wiedzą, że raz na jakieś dwa lata zbłąkany wilk przemierza ten teren, gdy przemieszcza się wzdłuż Wisły.
🫎 Na terenie Kępy Wieloryb (Wawer, pas brzegu za Wałem Miedzeszyńskim) mieszkają łosie, próbują gniazdować bieliki i inne drapieżne ptaki. Choć brzeg jest uregulowany, zachowały się starorzecza, wodne przestrzenie odcięte od rzeki, gdzie mieszkają bobry.
🦎🦫🐗 Rezerwat Ławice Kiełpińskie mieści się na granicy Białołęki i Jabłonny. Spotkamy tam wydry i bobry, a także duże zwierzęta, które schodzą tu z lądu: sarny, dziki.
👍 Od lat 70. nie podejmuje się już dalszych prób regulacyjnych, po prostu zostawiono Wisłę w spokoju i w ostatnich latach nawet na odcinku centralnym powróciła do stanu pierwotnego. Tzn. na wysokości centrum Warszawy, po stronie praskiej, Wisła z powrotem stała się ekosystemem, w którym żyje wiele gatunków ryb, wydry, bobry, żółwie błotne, zaskrońce, wiele gatunków ptaków, w tym chronionych, oraz roślin wodno-błotnych.
💁♂️ Zatem rozumiecie już, co by było, gdyby Wisła wyschła...
⁉️ A może należy już postawić pytanie: co będzie, gdy Wisła wyschnie?
☆☆☆
📸 Fot. Kuba Atys Agencja Wyborcza.pl
☆☆☆
💁♂️☕ Jeśli podoba Ci się to, co robię i doceniasz moją pracę, możesz postawić mi kawę: https://buycoffee.to/pawelprzewodnik
☆☆☆☆☆
📌 ZAPRASZAM do polubienia mojej strony Pawel Szczerkowski Tour Guide oraz na moje wycieczki: ️️
*http://warszawazpawlem.pl/
**http://warsawtourswithpawel.com/ -link
***kontakt: [email protected]