Küçük menderes ile Büyük Menderes arasındakalan Dilek yarım adası, beş yüz milyon yıllık menderes kütlesinin bir parçasıdır. Yarımada kuş uçuşu ortalama 20 km uzunluğunda 6km genişliğinde kabarık şekillerin hakim olduğu yarımadada yer alan Dilek dağı Aydın Dağlarının bati uzantısını oluşturur. 10.995 hektarlık Dilek Yarımadası doğal alanı, 1966’da Milli Park ilan edilmiştir. Yaz aylarında 08:00 -
19:00 kış aylarında ise 08:00-17:00 halkınkullanımına açıktır. Ulaşım Kuşadası’ndan minibüslerle veya yapılabilmektedir.Bugün İsveç' de 28, İngiltere'de 11, İspanya'da 13, Fransa'da 5, Portekiz'de 1 adet milli park olduğu görülürken, Türkiye'de 33 adetmilli park bulunmaktadır.İnsanların dinlenme-eğlenme amacıyla doğayı tercih ettikleri günümüzde korunmuş doğal alanlar önem kazanmaktadır. Milli parkalar,doğal ortamları ve yaban yaşamını bilimsel ölçütlerde koruyarak geleceğe taşıma yanında, ender doğa varlıklarını tanıtan ve doğaya kailgi uyandıran özel mekanlardır. Türkiye bu anlamda çok sayıda korunmuş alana sahiptir. Dilek Yarımadası ve Büyük MenderesDeltası Milli Parkı da bu alanlardan bir tanesidir.Milli Park sahil kesimi boyunca uzandığından birçok koya sahiptir.İçmeler Koyu - 1 KmGirişten sonra ana yol boyunca ilerlerken 1. km’ den sonra sağa doğru ayrılırsanız İçmeler Koyu’na ulaşırsınız.Ağaçların gölgesinde güzel bir koy olan İçmeler tamamen kumla kaplı bir denize sahip olup derinlik bakımından Milli parkın diğerkoylarına göre alçaktır. Sahil kesiminden itibaren yaklaşık 30 m aynı derinliği korur.Aydinlik koyu - 5 Kmİçmeler plajından 4 km daha ilerideki Aydınlık koyu, ana yoldan ayrıldıktan belli bir süre sonra, önce çakıl daha sonra da toprakyolla karşılaşırsınız. Plaja inen yol denize 4-5 metre kalana kadar yaklaşmaktadır ve bundan sonra denize paralel olarak bütünplaj boyunca ilerlemektedir. Aydınlık plajı İçmeler Koyundan farklı olarak taşlık bir yapıya sahiptir. 4-5 metre genişliğinde çakıllardanoluşmuş oldukça geniş bir plaj, plajla toprak yol arasında yine çakılların oluşturduğu küçük bir tepe ve bu tepeciğin üzerinde yabani zeytinağaçları yer almaktadır.Bu koyda deniz bir anda derinleştiğinden iyi yüzemeyenlerin ve çocukların dikkatli olması gerekmektedir.Kıyıdan yalnızca 2 metre açıldığınızda ayağınızın yerden kesilecektir. Burada deniz suyu o kadar temizdir ki suyun dibini deniz gözlüğüolmadan görmeniz mümkündür.Derinliğin de etkisiyle dalgaların boyu İçmeler Koyundan büyüktür.KanyonDeniz kenarında uzanıp yatanlardan değilseniz Milli Park’ta sık ağaçlıkların arasındaki patikalardan içerilere, tepelere doğruyürüyüş yapmanın keyfine varabilirsiniz. 6. km’ deki kanyon ve Dik Kaya Vadisi, küçük dereleri, sık bitki örtüsü ve patikalarıylaiyi bir trekking parkurudur. Doğa severler deniz sezonu haricinde de trekkinglere katılabilirler.Kavaklıburun koyu - 8 KmMilli Park girişinden yaklaşık 8 km ileride bulunan bu plajın bir diğer adı da 'Kalamaki'’ dir. Ana yoldan ayrılıp yine çakıl vetoprak yollardan geçilerek sahile yaklaşık 50-60 metre mesafede toprak yolda arabanızı park edebilirsiniz. Buradaki yüksekMakale,Ayvalık,Kuşadası,Harita(Km)
ağaçlar tüm sahil boyunca büyük bir gölgelik oluşturmaktadır. Plaj diğer koylara göre değerlendirildiğinde büyüktür. Buranın AydınlıkKoyundan fazla bir farkı yoktur. Sahil yine taşlık, ve bir anda derinleşmektedir. Tek fark bu plajda gölgelik alanın büyüklüğü vearabamızı biraz uzakta bırakmak zorunda olmanızdır.Karasu koyu - 10 Km.Milli Parkın halka açık en son plajı Karasu koyudur. Milli Parka girdikten sonra yaklaşık 10 km daha ilerlediğimizde ana yolunjandarma tarafından kesildiği görünür, ( buradan ileriye gidiş Yunanistan’ın Samos adasına sınır olması nedeniyleJandarma tarafından yasaklanmıştır. ) Bu noktadan sağa doğru kıvrılan yola girip ana yoldan ayrıldığınızda toprak yolla KarasuKoyuna ulaşılmaktadır. Plajın arabayla ulaşılabilen bölümü oldukça küçüktür. Genel olarak burası Milli Parkın en küçük plajıdır. Plajın ilebölümlerinde tepelerde yerleşebileceğiniz piknik masaları bulunmaktadır. Denizin Aydınlık ve Kavaklıburun koylarından bir farkıyoktur. Bir anda derinleşen, pırıl pırıl bir deniz ve sahil yine çakıllarla kaplıdır. Burası Milli parkın en güzel yerlerinden biridir, aynızamanda Yunanistan'ın Sisam adasına da en yakın olduğu yerdir.Yörede Akdeniz iklimi egemen olup, yıllık ortalama sıcaklık 22 derece, en sıcak ay 41.5 derece ile Temmuz ve en soğuk ay 7derece ile Ocak ayında ölçülmüştür. Yıllık ortalama yağış 693 mm. Yüzölçümü 27675 ha. Bu alanın 10985 hektarı 19.05.1966tarihinde Milli Park kapsamına giren Dilek Yarımadasına aittir. Yarımadanın güneyine bitişik Büyük Menderes Deltası ise31.03.1994 yılında Milli Parka eklenmiş olup,16690 ha. genişliktedir.Dilek Yarımadası ve Büyük Menderes Deltası Milli Parkı 1200 m yüksekliğe ulaşan ormandan deniz seviyesine ve sulak alanlarakadar farklı özellikleri içeren yaşama ortamları oluşturması bakımında konuma alanları içerisinde az bulunan özelliğe sahiptir. Deltauluslararası öneme sahip "A Sınıfı Sulak Alan " özelliği taşırken, Yarımada Akdeniz Flora Bölgesi elementleri ve Avrupa SibiryaFlora Bölgesi elementleri içermesi bakımından önemlidir. Bu özelliğiyle Avrupa Konseyi tarafından Avrupa Biyogenetik RezervleriŞemasında "Flora Biogenetik Rezerv Alanı" kabul edilmiştir. Özellikle kuzey kesiminin bitki örtüsü çok zengindir. Defne ve kestanekuşakları yanında yüksek nem nedeniyle ıhlamur ağaçları da milli parkı kaplamıştır. Bu özelliği ile Karadeniz’i andıran bitki örtüsüşaşırtıcıdır. Ülkemizde çok az yerde yetişen kartopu ağaçları, Finike ardıcı topluluğu, pırnal meşesi ve dallı servilerin yetiştiği tek yerburasıdır. Bitki örtüsünün zenginliği hayvan türleri için de zenginlik getirmektedir.Birbirinden farklı özellikler gösterdiğinden Milli Parkı iki ayrı bölüm de incelemekde yarar bulunmaktadır.Dilek Yarımadası BölümüSamsun Dağlarının Ege Denizine uzandığı son nokta olup 20 km. uzunluğunda ve ortalama 6 km. genişliğindedir. Morfolojik yapısıiçinde bir çok tepe, vadi, kanyon ve koylar bulunur. Ortalama 650 m. yüksekliğe sahip yarımadanın en yüksek yeri Dilek Tepe(1237 m.)' dir ve adını bu tepeden alır.M.Ö. 9 yy. da 12 Ionia kentinin politik birliği olan Paniomion ve Tebai antik kenti yarımada içindedir. Panayırtepe' de PanagiaManastın ile Harap Kilise, Rum ve Türk mimarisi öğeleri taşıyan eski yerleşim yeri Doğanbey köyünde Kilise kalıntıları ile tarihi okulbinası restore edilerek yapılan Milli Park Ziyaretçi ve Tanıtım Merkezi bulunmaktadır.Dilek yarımadası florasında 95 familyaya ait; tür, alttür ve varyete düzeyinde 804 takson belirlenmiştir. Büyük Menderes Deltası BölümüBüyük Menderes ırmağı Dinar yakınlarında doğar, yaklaşık 25.000 km2 lik yağış havzasından 584 km akarak Söke yakınlarında EgeDenizine dökülür. Büyük Menderes havzasındaki erozyonla bu ırmak yılda 13 milton m3 sediment taşıyıp biriktirerek 320 km2 lik birdelta oluşturmuştur.Büyük Menderes Deltası, birkaç lagünle tuzcul bataklıklar ve çamur düzlüklerini kapsayan taşkın özelliğinde sulak alandır ve Bafa gölü busulak alanın entegre bir parçasıdır. Bu entegre sistem içerdiği biyolojik çeşitlilik, nesli tükenmek üzere olan canlılar ve endemiktürlerden dolayı uluslararası öneme sahiptir ve milletlerarası Ramsar Sözleşmesi, Bern Sözleşmesi, Barselona Konvansiyonu veRio Sözleşmeleri kararı ile korunur.Makale,Ayvalık,Kuşadası,Harita(Km)
Deltada yaklaşık 250 kuş türünün yaşadığı, bunlardan 70 tür kuşun ürediği belirlenmiştir.Bu özelliğiyle "Önemli Kuş Alanı" listesine giren dkuş araştırmaları gözlem programına alınmıştır.Dilek yarımadası kesiminin en önemli sorunu yangınlardır. Kayıtlı büyük yangınların ilki 1943 yılında çıkmış Karine ve Dipburunarasındaki ormanlık alan yanmıştır. 1963 eylül ayında Karasu Hırsız burnu 600 ha., 1968 Karine 800 ha., 1974 Kalamakiyamaçları 269 ha., 1977 Tuzburgazı sırtları 844 ha., 1985 Karine-Akdere 600 ha., 1988 Karine 400 ha. ve 1996 'daKarine'den zirveye kadar olan 1438 ha. kısmın tamamen yanarak bilinen en büyük tahribatı yaratmıştır.Dilek Yarımadasını yılda ortalama 500,000 kişi ziyaret etmekte, milli parkın ziyaretçi taşıma kapasitesi yaz aylarında aşılmaktadır.Milli Park’ta Anadolu parsı, yaban öküzü, yaban domuzu, vaşak, tilki, sansar, çakal, kurt, yabanileşmiş at ve tavşan gibimemeliler ile nesli azalan kartal, atmaca, şahin, akbaba gibi yırtıcı kuş türleri bulunur. Denizi ise balığın pek çok çeşidini sunar.Milli Park’ta tepelere kadar çıkmayı düşünüyorsanız bunu yöreyi bilen bir rehber eşliğinde denemelisiniz. Ya daKuşadası’ndaki seyahat acentelerinin düzenlediği "Safari Turları’na"
