YÊU HÀ NỘI

04/01/2022

Hình ảnh cửa Ga Hàng Cỏ Hà Nội năm 1970 .
Ảnh Tiền Duy Đáo sưu tầm .

21/12/2021

Hình ảnh Bến Tàu Điện bên Bờ Hồ Hoàn Kiếm Hà Nội thập niên 1950 ? Ảnh Tiền Duy Đáo sưu tầm .
ST.

21/12/2021

Hanoi đã từng có tượng Nữ thần Tự do

16/12/2021

Khám phá ngôi mộ 122 năm tuổi gần hồ Gươm

Di hài của Chavassieux, người từng là Phó toàn quyền Đông Dương lại được đặt trên đỉnh đài phun nước vườn hoa Con Cóc (Hoàn Kiếm, Hà Nội), khiến nhiều người không khỏi bất ngờ.

Vườn hoa Con Cóc hay vườn hoa Diên Hồng nằm giữa các con phố lớn Ngô Quyền, Lê Phụng Hiểu, Lý Thái Tổ, Lê Thạch; cách hồ Gươm chỉ khoảng 300 mét. Trung tâm vườn hoa là đài phun nước – điểm đến quen thuộc của nhiều người dân Thủ đô

Tuy nhiên, ít ai biết rằng trên đỉnh của đài phun nước này là ngôi mộ lộ thiên của Léon Jean Laurent Chavassieux, vị phó toàn quyền Đông Dương. Sau khi ông mất năm 1895, người Pháp đã mở các cuộc tuyển chọn các bản vẽ thiết kế để xây dựng công trình đài tưởng niệm. Năm 1899, đài tưởng niệm được xây dựng và hoàn thành 2 năm sau đó

Theo bản vẽ thiết kế của kiến trúc sư Harlay, phần mộ của Chavassieux được đặt trên đỉnh đài phun nước, ở vị trí trang trọng, trung tâm vườn hoa. Bên trong là tiểu sành chứa di hài của ông

Đài tưởng niệm nằm giữa vườn hoa được đặt theo tên của Chavassieux. Người Pháp lúc đó mong muốn nơi đây sẽ trở thành nơi tổ chức các lễ hội và vui chơi của công chúng

Vị trí dựng đài phun nước nằm đối diện dinh Thống xứ Bắc Kỳ, nơi ông đã làm việc trong 2 năm. Nay nơi đây là Nhà khách Chính phủ.

Đến năm 1945, vườn hoa Chavassieux được đổi tên thành vườn hoa Diên Hồng. Tuy nhiên người dân quen gọi là vườn hoa Con Cóc vì có 4 con cóc bằng đồng phun nước vào đài trung tâm.

Bên cạnh đó, đài phun nước có 8 con rồng toả ra 4 hướng, tạo cảm giác vững chãi, uy nghi.

Sau hơn 100 năm, vườn hoa đã bị xuống cấp. Một cây bồ đề mọc trên đài phun nước và có bộ rễ phát triển khiến nhiều cấu trúc bị nứt vỡ.

Nhiều chuyên gia cho rằng phải phá bỏ cây bồ đề để giữ di tích trăm năm. Nhưng hiện nay, phương án được lựa chọn là đeo đai sắt để giữ cấu trúc cho đài phun nước.

Đài phun nước ở vườn hoa Con Cóc là địa chỉ quen thuộc, nơi nhiều cặp đôi Hà thành chọn để chụp ảnh cưới. Tuy vậy, câu chuyện về việc xây dựng nó và ngôi mộ lộ thiên ở bên trên thì rất ít người biết tới.

Nguồn : baothudo
ST.

05/12/2021

Hình ảnh Cổng vào Đền Ngọc sơn bên Bờ Hồ Hoàn Kiếm Hà Nội năm 1951 . Ảnh Tiền Duy Đáo sưu tầm

05/12/2021

Hồ Gươm năm 1885. ( có thể xác định vậy vì trong hình chưa thấy Nhà Thờ Lớn được xây dựng 1884-1887)
Bên kia hồ, Tòa nhà Wehrung được xây dựng năm 1884 trên khu đất Trường Hồ Đình của Ông nghè Tự Tháp Vũ Tông Phan ( nay là Trụ sở Báo Nhân Dân). Năm 1887, Ngân hàng Đông Dương mua lại làm trụ sở. Năm 1904, khu nhà được nâng cấp, cải tạo làm Dinh thự của Phó Toàn quyền Đông Dương cho đến năm 1945.
ST.

05/12/2021

Phố Hàng Đào, Hà Nội, năm 1969.

05/12/2021

Chợ Đồng Xuân năm 1956, ảnh do cụ Nguyễn An Ninh chụp.
Năm 1994, đúng những ngày WC ở Mỹ. Hôm đó trực tiếp chứng kiến Chợ Đồng Xuân bị cháy mà xót xa quá.
Nhìn ảnh của 65 năm trước thấy khác lạ thật

09/11/2021

Một hình ảnh tuy không mới nhưng khá sắc nét của Place Nesgrier những năm 1920s (khu vực quảng trường Đông Kinh Nghĩa Thục hiện nay) cho thấy:
* Phương tiện đi lại phổ biến là xe kéo tay, và có xe ô tô.
* Tàu điện bến Cầu Gỗ rất rõ nét.
* Phía đài phun nước hiện nay có một nhà chờ tàu điện.
* Xa xa là sườn lối vào đền Ngọc Sơn.
* Dây điện song hành phía trên các đường ray tàu điện. Và cột điện phía bên phải tải điện đi khắp phố phường.
ST.

09/11/2021

Ảnh Chính Bắc Môn với vọng lâu bị phá bỏ khoảng cuối 1880s và cổng vòm bịt kín, hào nước, cầu đá lấp bỏ từ giữa 1890s

Giai đoạn phá tường thành Hà Nội (1894 -1897), người Pháp cho xây 1 đài quan sát phía trên, bịt cổng vòm, phá lối lên 2 bên vọng lâu cũ. Hào nước và cầu đá bị lấp bỏ để mở con đường A rợp bóng cây xanh (1901 đổi thành đại lộ Carnot, nay là Phan Đình Phùng)

Phần lớn gạch phá thành được người Pháp và bà Tư Hồng tận dụng cho mục đích quy hoạch như lấp hào nước (vốn 1 nhánh sông Tô Lịch) mở mang, hình thành, xây nhà trên các phố lân cận như Phan Đình Phùng, Đặng Dung, Nguyễn Biểu, Đặng Tất bây giờ.

08/11/2021

ĐƯỜNG TRẦN NHẬT DUẬT - Quai Clemenceau.

Đường Trần Nhật Duật đoạn từ đầu cầu Long Biên chạy dọc theo đê sông Hồng đến ngã năm Trần Quang Khải, Nguyễn Hữu Huân, ngõ Phất Lộc, Hàng Mắm. Đường dài khoảng 800m nằm trên đất của thôn Nguyên Khiết thượng, Nguyên Khiết hạ, thôn Hương Bài, thuộc tổng Tả Túc, huyện Thọ Xương cũ.

Ban đầu đây chỉ là con đường mòn men theo khúc đê mới đắp khá nhỏ bé. Dần dần đê được củng cố, bồi đắp, chân đê to rộng ra, thân đê cao thêm lên để chống đỡ cơn lũ trên sông Hồng hàng năm đổ về. Năm 1910 mặt đường mới được trải đá sơ sài. Gặp lúc trời mưa, lối đi bùn đất lầy lội. Khi nắng to gió hất bụi mù mịt, xe bò, xe cút kít, xe tay chạy lọc xọc trên con đường mấp mô sỏi đá. Phía ngoài sông Hồng thời đó đê chưa cao, bãi cát ngoài đê nhỏ, hẹp, thuyền bè có thể đỗ sát bờ. Đây là khu vực tấp nập, nhộn nhịp trên bến, dưới thuyền. Thuyền mành từ miền trung ra, thuyền mành từ miền xuôi lên. Những bè nứa chở củ nâu, vỏ trầu, măng khô, mộc nhĩ… Hàng đổ vào các lều kho trong phố. Người dân gọi đoạn phố từ chân cầu Long Biên đến Ô Quan Chưởng là phố Hàng Nâu.

Đoạn dòng sông Hồng từ Ô Quan Chưởng đến cửa sông Tô Lịch (Chợ Gạo) thuyền các tỉnh đồng bằng đến miền trung du chuyên chở thóc, gạo, ngô, khoai, sắn, đỗ, hoa quả về Hà Nội. Nhiều nhất là thóc sau mỗi vụ gặt, thương nhân Hoa kiều thu mua về xay sát rồi xuất sang Hương Cảng, Tân Gia Ba… Nơi đây thành bến cảng đông vui sầm uất hội tụ thuyền bè, tầu thủy. Có tới 3 bến tầu trên cửa sông Tô Lịch.
- Bến ký Bưởi (nơi đỗ tàu của Doanh nhân Bạch Thái Bưởi)
- Bến tàu hiệu (nơi đỗ tàu của Hoa kiều)
- Bến Sô va (nơi đỗ tàu của hãng Sô va).

Thời Pháp thuộc đoạn đường từ chân cầu Long Biên đến cửa sông Tô Lịch, Pháp đặt tên "Ke Cờ lê măng xô" - Quai du Clemenceau. Dịch ra tiếng Việt: Đường bờ sông có bến thuyền đậu. Sau chiến tranh thế giới (1914 - 1918) phương tiện giao thông bằng ô tô phát triển - đường "Ke cờ lê măng xô" trở nên nhộn nhịp, tấp nập. Dân trong làng ra mặt phố mở các nhà trọ, quán nước bán quà bánh lặt vặt, những sạp tre, nứa, vầu, những lều, kho chứa hàng nông, lâm sản, củ nâu, chè mạn, măng khô, mộc nhĩ...

Hàng hóa tràn ngập đổ vào các con phố phía đằng sau của tuyến đường này, tạo nên một vùng “phố thị” rộng lớn mang nét đặc trưng của khu phố cổ với những tên phố thật gần gũi, thân thương: Phố Hàng Mắm, Hàng Muối, Hàng Vôi, Hàng Tre, Hàng Đường, Hàng Chĩnh, Hàng Bát Đàn, Hàng Bát sứ, Hàng Chiếu, Hàng Buồm, Hàng Mây...
Năm 1888, khi Hà Nội mở khu phố nhượng địa, người Pháp tiến hành xây “tòa thương chính” ở ngay gần cửa Ô Đông Hà (Ô Quan Chưởng ngày nay). Đây là ngôi nhà to, cao hai tầng trên khu đất rộng rãi, để chúng kiểm soát và đánh thuế hàng hóa qua lại cửa sông Tô Lịch và cửa Ô Đông Hà. Sát bên tòa thương chính là trụ sở của hãng tàu thủy Bạch Thái Bưởi - nhà tư sản có tinh thần dân tộc. Ông sở hữu đội tàu hùng hậu, hoạt động ngang dọc trên khắp các dòng sông miền Bắc. Trụ sở của hãng tàu thủy với cơ ngơi 3 tầng đồ sộ, lại có thêm một tầng hầm, tường xây toàn bằng đá xanh quý hiếm. Đây là ngôi nhà cao sang nhất nhì Hà Nội đầu thế kỷ XX. Khi “tòa thương chính” dời vào sâu trong thành phố, Pháp chuyển khu này thành Trường thông ngôn - Ecole Quai Clemenceau, nhân dân cũng quen gọi là Trường Ke. Sau Giải phóng Thủ đô 1954, trường được mang tên vị anh hùng dân tộc Trần Nhật Duật.

Thời điểm người Pháp xây trường đào tạo phiên dịch, họ cũng tạo thêm một bức phù điêu đắp hình J. Dupuis đang cùng đoàn tùy tùng từ thuyền bước lên bờ. Có giai thoại kể rằng Buổi sáng, khi mới khánh thành trường trang trọng là thế, buối tối, bức phù điêu có hình tên lái buôn J. Dupuis đã bị bôi nhoe nhoét đồ phế uế, người Pháp và đám sai dịch tức điên ruột, nhưng cũng không làm gì được. Tượng đài này sau đó bị phá vào khoảng tháng 8-1945, thời kỳ Tổng khởi nghĩa.

- Bài viết đã được biên tập và bổ sung thông tin so với bài viết gốc trên báo Doanh nghiệp.
- Ảnh sưu tầm từ nhiều nguồn.

07/11/2021

Công tử Hà Thành năm 1937

05/11/2021

Phố Hàng Đường (rue du Sucre)
ST.

04/11/2021

CỘT CỜ HÀ NỘI KHI CHƯA CÓ VỌNG ĐÀI

Hình hiếm, tuy hơi không nét như mong muốn (chụp vào khoảng cuối thế kỷ 19). Khi đó, chưa có vọng đài (đài quan sát) như hiện nay.

Để ý rằng các thành cổ miền Bắc chỉ duy nhất Cột cờ Hà Nội có 3 tầng đế, từ mặt đất lên sàn tầng đế thứ 2 bằng bậc lên xuống ngoài trời.

Phía bên phải hình cũng nhìn thấy vọng lâu của một cửa thành, tôi chưa xác định được là cột cờ được chụp từ Chính Đông Môn hay Đông Nam Môn.

Xung quanh cũng chưa thấy mấy tòa nhà người Pháp xây kiên cố 2 tầng, mà sau này còn lại như tòa nhà Viện bảo tàng LSQS Việt Nam bây giờ.
ST.

04/11/2021

Hình ảnh Bến Tàu Điện trên Phố Đinh Tiên Hoàng bên Bờ Hồ Hoàn Kiếm Hà Nội năm 1973 .
Ảnh Tiền Duy Đáo sưu tầm .

04/11/2021

Hình ảnh Ô Quan Chưởng Hà Nội năm 1940 . Ảnh Cụ Võ An Ninh chụp .
ST.

03/11/2021

Hình ảnh Chợ Hôm - Đức Viên ở góc Phố Huế - Trần Xuân soạn Hà Nội thập niên 1940 . Ảnh Tiền Duy Đáo sưu tầm .
ST.

01/11/2021

Phố Tràng Tiền và Nhà hát Lớn đang được hoàn thiện năm 1910
Ảnh tư liệu phố Tràng Tiền
ST.

19/10/2021

Phố Nhà thờ xưa..
ST.

19/10/2021

Cung điện trung tâm năm 1903 còn được gọi là Grand Palais, trung tâm triển lãm quốc tế, vị trí nay là Cung Văn hóa Hữu Nghị Việt Xô. Tòa nhà hoành tráng này được thiết kế bởi KTS Adolphe Bussy. Được xây dựng để phục vụ triển lãm quốc tế Hà Nội. Sau triển lãm được chuyển đổi thành bảo tàng và cuối cùng mang tên của Maurice Long - toàn quyền Đông Dương những năm 1920. Cung điện này bị phá hủy trong cuộc bắn phá vào cuối thế chiến thứ hai.
.
ST.

19/10/2021

CHÙA BÁO ÂN
(Pagode des Supplices)

Chùa Báo Ân xưa do Tổng đốc Nguyễn Đăng Giai đứng ra chủ trì xây dựng (vì thế chùa còn có tên là chùa Quan Thượng) trên bờ phía đông nam hồ Hoàn Kiếm vào khoảng năm 1846. Quy mô gồm 180 gian, 36 mái nhà trên khu đất rộng gần 100 mẫu, lối vào chính từ phía hồ Hoàn Kiếm. Cũng có một lối đi khác phía hướng đông (mặt kia) của chùa. Bốn mặt chùa có hào nước uốn quanh, trong hào trồng sen nên thời bấy giờ người ta còn gọi là chùa Liên Trì (chùa Ao Sen).

Theo những tư liệu còn lại đến ngày nay thì chùa Báo Ân khi xưa nhìn từ con đường ven hồ phía đông dẫn vào chùa có tháp Hòa Phong, sau đó đến cổng tam quan chùa, vượt qua chiếc cầu đúc lát gạch thì đến lầu hộ pháp, hai bên có bốn ngọn tháp đối xứng cao ba tầng. Tiếp đó là "Đại hùng bửu điện" tôn trí nhiều pho tượng Phật, tượng Bồ Tát được chế tác bởi những nghệ nhân tài hoa nhất. Chùa còn có hành lang tô đắp, chạm trổ cảnh "Thập điện Diêm Vương", mô tả sự quả báo trong chốn địa ngục khổ sai (nên còn được gọi là chùa Khổ Hình - Pagode des Supplices). Phía sau có điện thờ Thánh mẫu, tăng xá, trai đường...

Năm 1888, khi xây dựng lại khu vực này, người Pháp đã phá hủy chùa để xây nhà bưu điện (nay là Bưu điện Thành phố Hà Nội) và Phủ Thống sứ Bắc Kỳ (nay là Nhà khách Chính phủ). Chỉ còn tháp Hòa Phong phía ven hồ là dấu tích của chùa Báo Ân đến ngày nay.

22/09/2021

28/08/2021

Xây dựng Lăng Bác ( khởi công 2-9-1973 , khánh thành 29-8-1975).
ST.

18/08/2021

Hình ảnh Tòa Thị Chính TP Hà Nội năm 195? ( Nay là Trụ sở UBND TP 79 Đinh Tiên Hoàng Hà Nội )
Ảnh Tiền Duy Đáo sưu tầm .

20/07/2021

Hình ảnh Tàu Hỏa đang chạy trên đường sắt trên cao ở Phố Phùng Hưng Hà Nội thập niên 1950 ? Ảnh Tiền Duy Đáo sưu tầm .

20/07/2021

Hình ảnh Phía nam Đền Bà Kiệu bên Bờ Hồ Hoàn Kiếm Hà Nội năm 1970 ? Ảnh Tiền Duy Đáo sưu tầm .

20/07/2021

"Hướng ra Đống Đa, Cầu Giấy..."
Khúc này bây giờ người ta đang xây ga ngầm (cuối Kim Mã, ngang với CV Thủ Lệ).
Nguồn ảnh: Vietnam Oldphoto
ST.

17/07/2021

Hình ảnh Tàu Điện trên Phố Cầu Gỗ và Bến Tàu Điện Bờ Hồ Hoàn Kiếm Hà Nội thập niên 1920 ?
Ảnh Tiền Duy Đáo sưu tầm .

16/07/2021

Phố Hàng Đồng 1931.
ST.

16/07/2021

Là anh em song sinh với cầu Long Biên nhưng ga Hàng Cỏ lại ít được biết đến như một chứng nhân lịch sử của Thủ đô Hà Nội.
Tên ga Hàng Cỏ có nguồn gốc từ tên phố, nơi có khu đất hoang dùng làm nơi bán có nuôi ngựa.
Năm 1902, ga Hàng Cỏ được khánh thành và đưa vào khai thác cùng với cầu Long Biên. Người Pháp xây dựng công trình này nhằm kiến thiết cơ sở hạ tầng ở Đông Dương.
Một nhà ga xe lửa hiện đại với những con tàu chạy trên đường sắt lần đầu tiên đã hiện diện ở Hà Nội.

ST.

09/07/2021

Một vài hình ảnh (nét) về chùa Báo Ân.
Chùa Báo Ân tọa lạc bên Hồ Hoàn Kiếm, được xây dựng năm 1846 do Tổng đốc Nguyễn Đăng Giai chủ trì. Năm 1847 (Thiệu Trị thứ 7), chùa Báo Ân xây dựng xong và khánh thành.
Chùa Báo Ân được cho là công trình kiến trúc Phật giáo lớn nhất kinh thành lúc đó. Và đây cũng là ngôi chùa "đoản mệnh" nhất kinh thành, bởi chỉ sau không đầy 50 năm kể từ khi xây dựng, tức là đến năm 1888, chùa Báo Ân đã bị Toàn quyền Pháp cho phá hủy để xây nhà bưu điện và Phủ Thống sứ Bắc Kì.
Duy có tháp Hòa Phong của chùa thì còn tồn tại đến bây giờ.
Một số bức ảnh được chụp trước năm 1888, khi chùa Báo Ân còn hiện diện bên bờ hồ Hoàn Kiếm.
Lí Học sưu tầm.

09/07/2021

Hà Nội năm 1896.
ST.

05/07/2021

Văn Miếu năm 1900 qua bưu ảnh xưa !
ST.

03/07/2021

Chuyện Hà Nội cổ, THĂNG LONG TỨ TRẤN:

Đền Quán Thánh, tên chữ là Trấn Vũ Quán, có từ đời Lý Thái Tổ , thờ Huyền Thiên Trấn Vũ, là một trong bốn vị thần được lập đền thờ để trấn giữ bốn cửa ngõ thành Thăng Long khi xưa. Bốn ngôi đền đó là:

- Đền Bạch Mã - Bạch Mã tối linh từ ở phố Hàng Buồm, thờ thần Long Đỗ (trấn giữ phía Đông kinh thành).
- Đền Voi Phục - Tây trấn từ ở phố Kim Mã gần công viên Thủ Lệ, thờ Linh Lang đại vương (trấn giữ phía Tây kinh thành).
- Đền Kim Liên - Kim Liên từ, hiện ở phố Xã Đàn mới, thờ Cao Sơn Đại vương (trấn giữ phía Nam kinh thành).
- Đền Quán Thánh - Trấn Vũ quán thờ thánh Huyền Thiên Trấn Vũ (trấn giữ phía Bắc kinh thành).

Đền Quán Thánh nằm tại trục đường Cố Ngự (mà hay bị đọc trệch thành Cổ Ngư) và phố Quán Thánh. Rất nhiều người cũng đã đọc sai tên phố và đền là Quan Thánh. Chữ “Quán” ở đây là Đạo Quán và là nơi thờ tự của Đạo Giáo, cũng như chữ “Tự” nghĩa là Chùa của Phật giáo, chữ “Từ” là ngôi đền, cũng để thờ Thánh. Người xưa chấp nhận cả hai cách viết, có thể gọi là Trấn Vũ quán và đền Quán Thánh.

Pho tượng thần Huyền Thiên Trấn Vũ được đúc bằng đồng đen vào năm Vĩnh Trị thứ 2 (1677), đời Lê Hy Tông.

Tượng cao 3,96m, chu vi 8m, nặng 4 tấn tọa trên tảng đá cẩm thạch cao 1,2m. Tượng có khuôn mặt vuông chữ điền nghiêm nghị nhưng bình thản, hiền hậu với đôi mắt nhìn thẳng, râu dài, tóc xoã không đội mũ, mặc áo đạo sĩ ngồi trên bục đá với hai bàn chân để trần.

Theo như sự tích được ghi chép ở đền thì Huyền Thiên Trấn Vũ là thần trấn quản phương Bắc đã nhiều lần giúp nước Việt đánh đuổi ngoại xâm. Lần thứ nhất vào đời Hùng Vương thứ 6 đánh giặc từ vùng biển tràn vào, lần thứ hai vào đời Hùng Vương thứ 7 đánh giặc Thạch Linh... Trong bản ghi chép còn có chi tiết Huyền Thiên Trấn Vũ giúp dân thành Thăng Long trừ tà ma và yêu quái, giúp An Dương Vương trừ tinh gà trắng xây thành Cổ Loa, diệt Hồ ly tinh trên sông Hồng đời Lý Thánh Tông...

(Sưu tầm)

03/07/2021

Hai tấm Bưu Thiếp đã có từ năm 1901 . Bằng tuổi với hai công trình nổi tiếng này của Hà Nội !
ST.

02/07/2021

Một số hình ảnh cũ về Nhà Hát Lớn Hà Nội.
Công trình được người Pháp khởi công xây dựng năm 1901 và hoàn thành năm 1911, theo mẫu Nhà hát Opéra Garnier ở Paris nhưng nhỏ hơn và sử dụng các loại vật liệu phù hợp với điều kiện khí hậu địa phương.
Có một số hình được Đại Nam Phục Ảnh tô màu lại.
ST.

02/07/2021

Phố Tràng Tiền,Hà Nội, năm 1940,
sưu tầm.
.

01/07/2021

Nhà máy xe điện đó đặt ở đầu làng Thuỵ Khuê nên dân Hà Nội ngày ấy gọi là “Nhà máy tàu điện Thuỵ Khuê”. Ngày 13 tháng 9 năm 1900, tàu chạy thử tuyến đường đầu tiên Bờ Hồ - Thuỵ Khuê. Chợ Đồng Xuân đông hẳn lên và suốt ngày nhộn nhịp. “Nhà tàu” hái ra tiền, thu bộn lợi.
ST.

01/07/2021

Chuyện về tấm bia Alexandre de Rhohes

Ngay chính vị trí tượng đài "Quyết tử cho Tổ quốc quyết sinh" ở Hà Nội hiện nay, trước kia là bia tưởng niệm ghi nhớ công ơn của Alexandre de Rhohes, một trong những người có công lớn mang lại chữ viết hiện nay cho người Việt. Việc phát hiện ra tấm bia này hết sức tình cờ.

Người khởi xướng và đứng ra dựng bia là nhân sĩ Nguyễn Văn Tố (1889-1947). Cụ người làng Đông Thành (nay là phố Bát Sứ, quận Hoàn Kiếm). Học trường Thông ngôn của Pháp, ra trường cụ làm việc tại Trường Viễn Đông Bác Cổ. Năm 1938, cùng một số trí thức cụ lập ra Hội Truyền bá chữ Quốc ngữ tạo nên một phong trào học chữ quốc ngữ rộng khắp trong cả nước. Năm 1945 cụ được cử làm Bộ trưởng Bộ Cứu tế của nước Việt Nam dân chủ cộng hòa. Cụ bị lính Pháp bắn chết khi nhẩy dù xuống Bắc Cạn năm 1947.

Nhà bia Alexandre de Rhodes khánh thành vào 5h chiều ngày 29/5/1941. Đó là phương đình bốn mái trên nền xi măng gấp khúc 12 cạnh có ba lối lên 5 bậc. Bên trong là bia đá cao 1, 7mét, rộng 1, 1mét, dầy 0, 2 mét trên đế cao 0, 5 mét. Trên mặt bia tóm lược cuộc hành trình truyền giáo và công lao của Alexandre de Rhodes trong việc chế tác chữ quốc ngữ được khắc bằng ba thứ tiếng: Quốc ngữ, Hán và Pháp. Trong văn bia có đoạn: "Khi phải rời bỏ xứ Việt Nam, người lấy làm tiếc nên có nói: Phần xác ta rời bỏ đất Nam với đất Bắc nhưng thực lòng ta vẫn quyến luyến, nói cho đúng, vẫn bàng hoàng với cả hai nơi và ta chắc rằng không bao giờ lòng ta lại quên hai xứ ấy".

Tuy có sự đánh giá khác nhau về ông Alexandre de Rhodes nhưng theo GS.TS Nguyễn Duy Quý thì đã có sự thống nhất ở những điểm: Việc chế tác chữ quốc ngữ là công trình tập thể của nhiều linh mục dòng Tên người châu Âu trong đó nổi bật là vai trò của Francesco de Pina, Gaspar d'Amaral, Antonio Barbosa và Alexandre de Rohodes.

Đêm ngày 9/10/1984, xe cẩu, công nhân kéo đến bia Alexandre de Rhodes rồi người ta dùng cần cẩu loại nhỏ cẩu tấm bia mang quẳng ra mép hồ xí nghiệp Cơ khí 204 (ngoài đê sông Hồng). Tấm bia nằm đó không lâu thì một ông xích lô ở ngõ Pháo Đài trong lúc đi vệ sinh phát hiện ra tấm đá to lại bằng phẳng liền gọi vợ con lại và nhờ đám bạn xích lô mang về lát chỗ rửa rau vo gạo. Nhưng được một thời gian trong gia đình ông có nhiều người đau ốm, thuốc men tốn rất nhiều tiền mà bệnh tình không lui. Đi xem, thầy phán nhà có đồ thờ cúng lạ, ông nghĩ ngay đến tấm bia. ông lại nhờ bạn bè khiêng lên xe chở ra bờ đê và hạ xuống ngay trước cửa nhà máy Nước đá. Đoạn đê này lúc đó còn là đất, cỏ dại mọc um tùm. Từ khi quẳng tấm bia đi vợ con ông hết bệnh tật ốm đau...

Ông Nguyễn Việt Minh (nhà ở tập thể của bảo tàng lịch sử phố Trần Khánh Dư), học khóa đầu tiên 4 năm rưỡi về bảo tồn bảo tàng tại trường Nghiệp vụ Bộ Văn hóa (hiện là trường Đại học Văn hóa). Năm 1992, sau mấy năm đổi mới, Hà Nội bắt đầu chuyển mình, nhiều hộ gia đình khá lên rục rịch xây nhà, ông Minh thuê cửa hàng mở nghề làm cửa sắt các loại. Một buổi sáng ông Minh lên chợ Đồng Xuân mua vật liệu đến đúng trước cửa nhà máy Nước đá (Phố Trần Quang Khải), ông muốn đi vệ sinh liền ghé xe vào gần bờ đê và vô tình ông thấy phiến đá phẳng bị cỏ phủ lên. Tò mò, lật đám cỏ ra và cỏ đất bám trên mặt ông giật mình vì đó là tấm bia, lại càng thót tim hơn khi đó là tấm bia Alexandre de Rhodes.

Thời kỳ Bắc thuộc, Sĩ Nhiếp, Thái thú Giao Chỉ có công truyền bá chữ Hán cho dân Việt Nam đã được suy tôn làm Nam bang học tổ, gọi là Sĩ Vương và được nhân dân lập đền thờ, trong khi Alexan de Rhodes có công mang lại chữ viết cho cả người Việt và trở thành chữ Quốc ngữ lại nằm ngoài bờ đê, ông thấy nhói trong lòng. Từng làm việc ở Bảo tàng ông hiểu nếu mang về nhà không kín đáo có thể bị kết tội chiếm đoạt di tích cho dù nó nằm ở bờ đê. Đêm muộn ông nhờ Hùng "toét" lái xe chở về và phải thuê cửu vạn bí mật khiêng vào đặt lên chỗ cống không có nắp. Không một ai trong khu nhà ông biết. Phần tiếng Pháp trên tấm bia đã bị bào mòn, nhưng phần chữ Việt thì còn nguyên. ông có một người bạn là họa sỹ Nguyễn Quang Cậy, ông Cậy cũng biết ông Dương Trung Quốc và qua ông Cậy, ông Dương Trung Quốc có ý định đưa ba triệu đồng để lấy bia nhưng ông không đồng ý. Khi nghe tin Hội nghị Pháp ngữ tổ chức tại Hà Nội (1997), cũng biết Thủ tướng Võ Văn Kiệt coi trọng di sản văn hóa nên ông nhờ người báo cáo lên Bộ Văn hóa - Thông tin. Sau đó Bộ cử người xuống và mang đi. Từ khi tình cờ phát hiện ra tấm bia đến khi giao cho cơ quan chủ quản, ông đã đi lần mò ra tấm bia bị tháo bỏ ngày nào và hành trình lưu lạc của nó...

Ảnh Nhà bia Alexandre de Rhohes, (ảnh của cụ Võ An Ninh)
Nguồn: http://baotanglichsu.vn/subportal/en/News/Tin-trong-nuoc/2010/07/3A921A17/
ST.

ST.