19/11/2014
Plastik və Rekonstruktiv Cərrahiyə ( Yenidən İstehsal və Təmir Cərrahiyyəsi )
Plastik və Rekonstruktiv Cərrahiyə ; anadangəlmə və ya sonradan əldə edilmiş anomaliyaların , şəkil və funksiya pozuqluqlarının aradan qaldırılmasına və bədən imicinin düzəldilməsinə çalışan bir cərrahlıq bölümüdür .
Plastik , Yunanca " plasticos " dan gələn bir sözdür və " şəkilləndirmək " , " bir qəlibə uydurmaq " mənalarına gəlir.
Rekonstruktiv isə Latın mənşəli bir sözdür və " yenidən etmək " mənasını verir.
Plastik və Rekonstruktiv Cərrahiyyə ; bütün bədən səthində yaranan hər cür cərrahi problemlə maraqlanır. Bədənin şəkil və funksiyalarını pozan hadisələr anadangəlmə , travmatik və ya əldə edilmiş qaynaqlı ola bilər. Məsələn ; anadangəlmə olaraq yarıq damaq- dodaq , yapışıq barmaq ( sindaktiliya ) , vaskulyar kütlələr ( hemanjiomlar kimi ); travmatik olaraq yaranan yanıqlar , yol qəzalarına bağlı üz yaralanmaları , müxtəlif kəsiklər və orqan qopmaları ; qazanılmış olaraq müxtəlif dəri və yumşaq toxuma şişləri , xroniki yaralar bu cərrahi intizam sahəsi içindədir . Sümük ( xüsusilə üz - baş və əl sümükləri) və qığırdaq qatındaki (qulaq və burun qığırdaqları kimi) itkilər , şəkil pozuqluqları , patoloji hadisələr (şiş , kist , infeksiya və s ) yenə plastik cərrahi məşğuliyyət sahəsi içindədir . Bunun üçün klassik cərrahi üsullarla yanaşı Mikrocərrahiyyə , lazer sistemləri , endoskopiya ilə müxtəlif kimyəvi agent və dərmanlardan istifadə edilə bilər.
Xülasə; Plastik və Rekonstruktiv Cərrahiyyə bütün bədən səthində dəri Dərialtı və sümüklərə təsir edən hər cür qüsur ( boşluğun ) təmir edilməsinə çalışır. Bunu edərkən təməl qayda hansı toxumalar itirilmişdirsə onu ona bənzər toxumalarla təmir etməkdir.
Plastik və Rekonstruktiv cərrahiyyənin maraq sahələri :
Üz şəkil pozuqluqları - asimmetrik , anadangəlmə kütlələr , nadir üz yarıqları
Yarıq dodaq -damaq
Kraniofasiyal - maksillofasiyal anomaliyaları (məs: çənə , üz və baş sümükləri şəkil pozğunluqları , nizamsızlıqları , əskiklikləri
Ortognatik cərrahlıq ( Çənə bağlanma pozuqluqları )
Qulaq seyvanı yoxluğu , çömçə qulaq və digər şəkil pozğunluqlar
Burun defektləri, şişləri , qopmaları
Tüpürcək vəzi problemləri
Doğumsal şiş , nevüs (xal) , kütlələr , damar malformasyonları , hemanjiomlar
Üzün sümük və yumşaq toxuma travmaları
Maksillofasiyal cərrahlıq (Trafik qəzası , şiş və digər səbəblərlə olan sümük qüsurları - qırıqları - şəkil və funksiya pozuqluqları , çənə cərrahiyyəsi
Baş- boyun şişləri və bunların defektlerinin təmirləri
Döş yoxluğu , asimmetriyası və ya çox məmə toxuması
Xərçəng sonrası məmə rekonstruksiya
Jinekomastiya ( Kişidə böyük döş )
Ge***al orqanların anadangəlmə anomaliyaları ( Epispadias , hipospadias , vaginal ageneziya və s )
Ge***al orqanların təmirləri , qopan orqanların replantasiyası ,
Sinə və qarın divarı defektleri
Əl Cərrahiyyəsi ( zədələrin , şişlər , barmaq transferləri , barmaq təmirləri - uzadılması və s )
Əl və ayaqdakı nöqsanlar və şəkil pozğunluqları
Periferik sinir problemləri ( zədələr , nöropatik , qüsurları , kütlələr )
Dəri və yumşaq toxuma şişləri
Kəskin yanıq və yanıq sonrası meydana gəlmiş deformasiyalar , sancılar , büzüşmə , elektrik və kimyəvi maddələrin yumşaq toxumalarda etdiyi ziyanlar
Müxtəlif infeksiya , radiasiya və digər təsirlərlə dəri və dərialtında olan yaralar
Xroniki yaralar ( basıqlıq yaraları , venoz yaralar , diabetik ayaq yaraları kimi)
Plastik cərrahiyyədə təmir üçün qayda, əvvəl ən sadə və ən az zərər verəcək üsulun seçilməsidir. Bir yara üçün əvvəlcə primer təmir ( suture etmək kimi ) düşünülür , əgər bir toxuma itkisi varsa greft (dəri yamağı ) tətbiqi gündəmə gəlir. Bu üsulun da uyğun olmadığı hallarda ( dərin və kompleks toxuma itkiləri , açıq sümük və tendon yaralanmaları kimi) flap istifadə edilməlidir. Flap toxuma defektinin vəziyyətinə və yerinə görə lokal sadə flap (məsələn dəri flap ) kompozit flap (birdən çox toxuma) doğru bir axış sxemi içində düşünülərək planlanır. Plastik cərrahiyədə təməl qayda itən toxumalara ən yaxın toxumaların təmirdə istifadə edilməsidir. Gərək plastik cərrahiyədə və gərəksə estetik cərrahiyədə əvvəlcə otolog toxumalar ( adamın özündən alınan ) istifadə edilməsi uyğundur. Lakin otolog toxumalar üçün donor sahələr və ya xəstə uyğun deyilsə digər mənbələrə müraciət edilə bilər ( Homogreftler , heterogreftler və alloplastik materiallar ). Məsələn geniş yanıqlarda əvvəlcə xəstənin sağlam bölgələrindən alınan dəri Greftlərin (dəri yamaqları ) seçilir. Bu sahələr yetrəsizsə digər insanlardan , kadavralardan alınan dərilər ( homogreft ) və hətta heyvanlardan əldə edilən dərilər ( heterogreft ) istifadə edilə bilər. Otogreft xaricindəkilər insanda müvəqqəti bioloji örtük olaraq istifadə edilirlər , yarada tutmurlar. Başqa bir nümunə sümük itkiləri üçün verilə bilər. Üz sümük itkilərindən əvvəlcə digər bədən bölgələrindən sümük alınıb defekt olan bölgəyə tətbiq olunur. Ancaq bu qaynaq qeyri-kafi və ya istifadə edilmirsə alloplastik materiallar ( poröz polietilen , hidroksiapatit , titan və s ) istifadə edilə bilər.
Estetik Cərrahiyyə
Plastik cərrahiyyə içində bir bölümdür . Estetik (və ya kosmetik ) cərrahi bədən imicinin daha gözəl və mükəmmələ çatdırılmasını təmin etmək üçün edilən əməliyyat və cəhdlərlə məşğul olur. Burada tibbi bir problemdən çox estetik problemlər vardır. Mediada , plastik cərrahiyyənin estetik istiqamətinə aid xəbərlər daha çox yer almaqda və bəlkə də bu səbəblə xalq plastik cərrahları yalnız estetik cərrahlıq edən kəslər olaraq algılamaqdadırlar . Halbuki plastik cərrahlar klinikalarda daha böyük nisbətdə təmir cərrahiyyəsi ( rekonstruktiv cərrahlıq ) ilə məşğul olmaqdadırlar.
Bütün plastik cərrahlar ixtisas təhsilləri əsnasında eyni zamanda estetik cərrahi təhsili görürlər və bu əməliyyatları etməkdə tək səlahiyyətli cərrahlardırlar . Estetik cərrahi uzun bir təhsil və təcrübə tələb edir. Bu cür əməliyyatlar həm cərrahlıq həm də artistik qabiliyyət tələb edir. Estetik cərrahiyə hər zaman estetik deyil , bəzən də tibbi problemlər həll edir. Məsələn həddindən artıq kök bir gövdənin və ya nəhəng ölçülərdə böyümüş məmələrin ( gigantomasti ) cərrahi olaraq düzəldilməsi həm tibbi , həm də estetik problemləri birlikdə həll edir. Bir orqanın estetik düzəldilməsinin yanında funksiyası da son dərəcə əhəmiyyətlidir. Məsələn: estetik burun cərrahisində ( Rinoplasti ) şəkil və nəfəs alma problemləri birlikdə düzəldilməlidir.
Türkiyədə məmə estetik cərrahiyəsi ( böyütmə - kiçiltmə - dikləşdirmə ) , burun estetik cərrahiyəsi ( rinoplastika ) , bədən kontur cərrahiyəsi ( liposuction , lipektomi , abdominoplasti ) , üz gərmə - yeniləmə , göz qapağı cərrahiyyəsi ( blefaroplastika ) , qulaq seyvanı düzəldilməsi ( çömçə qulaq ) sıxlıqla edilən estetik əməliyyatlar arasındadır.
Estetik cərrahi əməliyyatlar üçün mütəxəssis plastik cərrahlara müraciət etmək lazımdır. Digər sahələrdəki həkimlərin estetik cərrahlıq etməyə işləri tibbi , etik və məhkəmə yönündən bir çox problem yaradır və aqil olmayan əllərdə xəstələr düzəldilməsi çox güc komplikasyonlarla rastlaşır. Buna görə xəstələrin yuxarıdakı problemlərlə əlaqədar olaraq cərrah seçərkən mütləq "Plastik və Estetik cərrahlara " müraciət etmələri öz yararlarına olacaq.
Estetik Cərrahiyyə məşğuliyyət sahələri
Estetik və funksional burun düzəldilməsi ( Rinoplastika , septorinoplastika )
Üz revamping (Üz gərmə - göz qapağı və ağız ətrafı versiyaların , qırışların müalicəsi)
Endoskopik üz - alın gərmə , qaş qaldırılması
Göz qapağı estetiği ( Blefaroplasti )
Çömçə qulaq və qulaq kepçesindeki digər estetik problemlərin düzəldilməsi ,
Çənə böyütmə və kiçiltmə əməliyyatları ( Mentoplasti ) ,
Dəridə çapıq ( yara izi ) və nizamsızlıqları aradan qaldırılması ,
Saç əkilməsi - replasmanları
Lazer tətbiqləri ( Üz soyma , ləkələrin və damar malformasyonlarının aradan qaldırılması
Estetik döş əməliyyatları : Böyütmə , kiçiltmə və dikləşdirmə
Həddindən artıq dəri - Dərialtı yağ toxumasının azaldılmasına istiqamətli əməliyyatlar ( Liposuction - lipektomi )
Qarın gərmə ( Abdominoplastica )
Bud-baldır kontur düzəltmə ( yağ alınması , Bud-baldır implantları ilə )
İmplantlarla (yumşaq toxumaya tətbiq edilən protezlər ) kontur düzəltmələr ( Omba və bud implantları , kişidə pektoral (sinə ) implantlar -sarğı implantları kimi)
Dəri baxımları
Estetik cərrahiyyəyə məqsədə çatmaq üçün operativ və operativ olmayan üsullara birlikdə və ya ayrı-ayrı
müraciət edilə bilər. Məsələn üz cavanlaşdırmaq üçün əvvəl üz gərmə ( ritidektomi = face lift ) edilir daha sonra incə xəttlər və ləkələr üçün kimyəvi soyma (peeling ) və plomb maddəsi enjeksiyonu edilə bilər. Əməliyyat tələb edən estetik problemlərin həllinin ( sallanmış bir dəri , regional yağ toplanmaları , hipertrofik bir məmə kimi) ancaq operativ üsullar vasitəsilə olduğu unudulmamalıdır. Əməliyyat yerinə xəstələrə hələ elmin sübut edilməmiş və ümumiyyətlə plastik cərrahlar xaricindəki kəslərin tətbiq etdiyi bəzi üsullar ( mezoterapi , karboksiterapi və s ) diqqətə çarpan bir fayda vermir .
Estetik cərrahiyyə yuxarıda sadalanan major əməliyyatlar xaricində , ləkələr , incə qırışlar , akne və ya köhnə yara izləri üçün dəri soyma üsulları ( lazerlə , kimyəvi və ya mexaniki peeling ); çuxurluq və kontur pozuqluqları üçün yağ iynəsi ( lipofilling ); deprese orta xəttə artır və qırışlar üçün plomb maddələri ( kollagen , Hyaluron turşusu kimi ); alın və göz kənarı xəttləri üçün botoks proqramları, dodaq qalınlaşdırmaq üçün yağ və müxtəlif plomb maddələri inyeksiya kimi köməkçi üsullar tətbiq olunmaqdadır.
Türk Plastik Cərrahiyyəsi istər elmi , istərsə də cərrahi qabiliyyət olaraq dünyada çox yaxşı bir yerə malikdir. Dünyada edilən bütün plastik və estetik cərrahi əməliyyatlar Türkiyədə eyni keyfiyyətdə edilir , bir çox xarici uyruqlu xəstə ölkəmizə gələrək əməliyyat olmaqdadır.
Plastik Cərrahiyyə içində xüsusiləşmiş yan budaqlar :
Estetik ( Kosmetik ) Cərrahiyyə: Xəstənin daha estetik və mütənasib bir bədənə qovuşması üçün edilən əməliyyatlardır. Bədən qismi (burun , döş , qarın) anatomik və estetik ölçülərə əsaslanaraq daha mükəmməl və ətraf konturlarla uyğun hala gətirilir. Bu cərrahiyyə yağ enjeksiyonlarından və müxtəlif implantlarda yararlanılabilir .
Maksillofasiyal Cərrahiyyə: Üz sümüklərinin hər cür cərrahiyyəsi ilə məşğul olunur. Üz sümük qırıqları , şişləri , ortognatik düzəlişlər (çənə irəli və ya geriyə alınması ) , anadangəlmə üz yarıqlarının düzəldilməsi bu sahə içindədir .
Kraniofasiyal Cərrahiyyə: Kəllə sümüklərindəki anormallıqları və şəkil pozuqluqlarını düzəldir. Doğumdan sonra görülən kəllə şəkil pozuqluqları ( qüllə baş , çəkic baş , basıq baş) beyin inkişafına da mənfi təsir edəcəyi üçün kraniofasiyal cərrahi sayəsində düzəldilir. Kəllə sümüklərində sonradan yaranan qüsurları , şəkli pozuqluqlarını müxtəlif otolog toxuma (başqa bir yerdən alınan sümük və qığırdaq ) və ya alloplastik materiallarla təmir edir.
Mikrocərrahiyyə : Şəxsi Mikrocərrahiyyə alətlərilə əməliyat mikroskobu altında edilən bir cərrahlıqdır. Qopan əl , ayaq və digər toxumaların yerinə tikilməsi ( replantasyon ) bu cərrahi texnika ilə edilə bilər. Kiçik diametrli damar və sinirlərin tikilməsi sayəsində qopan orqana funksiyası yenidən qazandırıldığı kimi , defektli başqa bir bölgədən toxumaların transferi də olabilir. (Sərbəst flep) . hal-hazırda 0,5 mm diametrinə qədər incə damar və sinirlər tikilebilmektedir .
Əl Cərrahiyəsi : Əldəki travmatik ( kəsiklər , əzilmə , qopmalar ) defekt , şəkil və funksiya pozuqluqlarının düzəldilməsi , anadangəlmə pozuqluqların ( barmaq anomaliyaları , yapışıq və çox barmaqlar , yarıq əl , deformasiya əl və s ) düzəldilməsi , tendonların və sinirlərin təmiri , əl şişləri , əl yanıqları
müalicəsi əl cərrahiyyəsi sayəsində edilə bilməkdədir.
Endoskopik cərrahi : Endoskop köməyilə üz və alın gərilməsi , məmə protezi yerləşdirmə , sinir və damar cərrahiyələri ola biləcək hala gəlmişdir.